Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin



Yüklə 6,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə56/62
tarix17.04.2017
ölçüsü6,61 Mb.
#14244
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   62

89  

Simo÷kanûn qÿhvÿyi rÿngli yeni donu bÿdÿninin bötön 

östön löklÿri vÿ ÷atûømazlûqlarû nÿzÿrÿ alûnmaqla tikilmiødi: 

donun yuxarû hissÿsi onun arû beli kimi incÿ belinÿ kip otu-

rur du, sinÿ hissÿsi isÿ sûx dartûlmadan yayüûn qûrûølar øÿk lin-

dÿ yûüûl mûødû. Yubkaya ke÷id isÿ fiquru söni surÿtdÿ genÿlt-

mÿk  ö÷ön  nÿzÿrdÿ  tutulmuø  iki  ÿdÿd  dairÿvi,  yeriyÿndÿ 

qal xûb döøÿn, biri tutqun, o birisi isÿ parûltûlû qûr÷ûnla bitirdi. 

Simo÷­ka­nûn­÷ÿki­siz­nazik­ÿllÿri­donun­÷iyinlÿrdÿn­dalüavarи­

øÿkildÿ sÿr bÿst döøÿn qollarû i÷indÿ idi. Yaxalûq da sadÿ vÿ 

maraqlû döøö nöl möø dö: elÿ hÿmin par÷adan tikilmiø uzun-

sov  zolaq  øÿkilli  yaxa lû üûn  aøaüû  sallanan  uclarû  sinÿnin 

östön dÿ bant øÿklindÿ baü la nûrdû vÿ gömöøö-qÿhvÿyi rÿngli 

kÿpÿ nÿyin iki qanadûna oxøayûrdû.

Bötön  bu  xûrdalûqlar  möhazirÿdÿn  sonra  Simo÷kanûn 

rÿfi qÿlÿri tÿrÿfindÿn pillÿkÿnin östöndÿ, paltarasanûn yanûn-

da nÿzÿrdÿn ke÷irilir vÿ mözakirÿ edilirdi. Dÿhliz sÿs-köylö 

idi, kiøilÿr tÿlÿsik øinellÿrini geyinir, itÿlÿøir, papiros yandû-

rûr dûlar, divarûn dibindÿ ÷ÿkmÿlÿrini geyinÿn qûzlar isÿ bir 

ayaq larû  östÿ  duraraq  mövazinÿtlÿrini  saxlamaüa  ÷alû øûr-

dûlar.

Bu øöbhÿlÿr dönyasûnda Simo÷kanûn axøam nþvbÿsinÿ 



yeni il ö÷ön tikdirdiyi donda gÿlmÿyi qÿribÿ gþrönÿ bilÿrdi. 

Lakin Simo÷ka qûzlara nþvbÿdÿn sonra dayûsûnûn ad gönönÿ 

gedÿcÿyini, orada isÿ cavan oülanlarûn olacaüûnû demiødi.

Rÿfiqÿlÿri onun donunu ÷ox bÿyÿnir, bu donda qÿøÿng 

gþrön döyönö deyir, krep-sateni

1

 haradan aldûüûnû soru øur-



dular.

Qÿtiyyÿt  Simo÷kanû  tÿrk  etmiødi,  artûq  laboratoriyaya 

getmÿyÿ tÿlÿsmirdi. 

1

 Krep-saten – par÷a nþvц



836

Yalnûz saat sÿkkizÿ iki dÿqiqÿ qalmûø, tÿriflÿrdÿn ruh lan-

mûø olsa da, hÿyÿcandan örÿyi dþyönÿn Sima iø yerinÿ gÿlib 

÷ûxdû. Dustaqlar mÿxfi materiallarû artûq metal økaflara tÿh-

vil  verirdilÿr.  Vokoder  ÷ûxarûlandan  sonra  boøalmûø  otaüa 

girÿn kimi Nerjinin masasûnû gþrdö.

Nerjin otaqda deyildi (yÿni gþzlÿyÿ bilmÿzdi?..), masa-

östö  lampa  sþndörölmöø,  masasûnûn  qabûrüalû  pÿrdÿlÿri 

÷ÿkil miødi,  mÿxfi  materiallar  isÿ  tÿhvil  verilmiødi.  Ancaq 

qeyri-adi  bir  øey  dÿ  vardû.  Masanûn  ortasû  Qlebin  hÿmiøÿ 

etdiyi  kimi  tam  yûüûødûrûlmamûødû,  orada  a÷ûq  vÿziyyÿtdÿ 

qoyul muø  amerikan  jurnalû  vÿ  a÷ûq  löüÿt  gþrönördö.  Bu, 

gizli “tez liklÿ qayûdûram!” siqnalû da ola bilÿrdi.

Roytmanûn  möavini  mÿxfi  økafûn  vÿ  otaüûn  a÷arlarûnû, 

mþhörö (laboratoriyalar hÿr gecÿ mþhörlÿnirdi) Simo÷ kaya 

tÿhvil verdi. Simo÷ka qorxurdu ki, Roytman yenÿ Rubi nin 

yanûna  getsin.  Belÿ  olardûsa,  onda  rÿisin  hÿr  dÿqiqÿ  labo-

ra to ri ya ya  qayûda  bilÿcÿyindÿn  ehtiyatlanmaq  lazûm  gÿlÿ-

cÿkdi. Amma yox, Roytman da burada idi vÿ artûq øinelini, 

papaüûnû  geyinmiødi,  dÿri  ÿlcÿklÿrini  dÿ  taxaraq,  hÿlÿ  dÿ 

geyinmÿkdÿ olan möavinini tÿlÿsdirirdi. O kefsiz idi. 

– Hÿ, Serafima Vitalyevna, baølayûn rÿhbÿrlik etmÿyÿ. 

Saü olun, – xudahafizlÿøÿrÿk getdi. 

Ènstitutun dÿhlizlÿrindÿ vÿ otaqlarûnda uzun-uzadû elek-

trik zÿngi sÿslÿndi. Dustaqlar øam yemÿyi fasilÿsinÿ ÷ûxdû lar. 

Gölömsÿmÿyÿrÿk, lap axûrda ÷þlÿ ÷ûxanlarû möøahidÿ edÿ-

edÿ, Simo÷ka laboratoriyada gÿziømÿyÿ baøladû. Gölöm sÿ-

mÿ yÿndÿ özö lap ciddi gþrönördö, xösusilÿ dÿ onun qadûn 

mÿlahÿtinÿ xÿlÿl gÿtirÿn iti burnuna gþrÿ.

Sima tÿk qaldû. 

Èndi o gÿlÿ bilÿrdi!

Qûz laboratoriyada gÿziøir, barmaqlarûnû sûxûrdû.

Belÿ dÿ olmalû idi! – pÿncÿrÿlÿrin ipÿk pÿrdÿlÿrini yumaq 

ö÷ön  mÿhz  bu  gön  ÷ûxartmûødûlar.  Ö÷  pÿncÿrÿ  mödafiÿsiz 

qal mûødû. ×ûlpaq qalmûødû, hÿyÿtin qaranlûüûndan gizlicÿ labo-

ra to ri yanûn i÷inÿ baxmaq olurdu. Dözdör, otaüûn dÿrin lik-



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

837


lÿ rini gþrmÿ yÿ cÿk dilÿr – Akustika laboratoriyasû beletajda 

yer lÿ øirdi. Amma bir az aralûda ÷ÿpÿr vÿ döz Qleblÿ onlarûn 

masa la rû nûn tuøunda qarovul÷u qöllÿsi ucalûrdû. Oradan isÿ 

otaq bötþv lökdÿ gþrönördö.

Bÿlkÿ, iøûüû sþndörsönlÿr? Qapû da baülû olacaq, döøö-

nÿ cÿklÿr ki, nþvbÿt÷i harasa ÷ûxûb.

Bÿs qapûnû sûndûrmaüa, a÷ar se÷mÿyÿ baølasalar necÿ?..

Simo÷ka  akustika  budkasûna  ke÷di.  Bunu  qeyri-øöuri, 

baxûøû ora döømÿyÿn qarovul÷u ilÿ ÿlaqÿlÿndirmÿdÿn etmiødi. 

Darûsqal  maüaranûn  kandarûnda  i÷i  boø  qalûn  qapûya  sþy-

kÿndi vÿ gþzlÿrini yumdu. Bura tÿk girmÿk istÿmirdi. Èstÿ-

yirdi ki, bura onu Qleb ÷ÿksin, qucaüûnda gÿtirsin. 

Hÿr  øeyin  necÿ  baø  verdiyini  rÿfiqÿlÿrindÿn  eøitmiødi, 

amma  ÷ox  dumanlû  tÿsÿvvör  edirdi,  hÿyÿcanû  da  getdikcÿ 

göclÿnir, yanaqlarû daha da qûzarûrdû. 

Yeniyetmÿliyindÿn gþz bÿbÿyi kimi qoruduüu øey indi 

artûq yökÿ ÷evrilmiødi!..

Bÿli! O, uøaq istÿyirdi, Qleb azadlûüa ÷ûxana kimi onu 

tÿrbiyÿ etmÿk istÿyirdi! Cÿmi beø il!

Sima arxadan Qlebin fûrlanan stuluna yaxûnlaødû vÿ onun 

sþykÿnÿcÿyini diri insanû qucaqlayûrmûø kimi qucaqladû.

×ÿpinÿ  pÿncÿrÿyÿ  baxdû.  Yaxûndakû  qaranlûqdan  qöllÿ, 

onun  östöndÿ  isÿ  –  mÿhÿbbÿtÿ  döømÿn  olan  hÿr  øeyin 

möcÿs sÿmÿsi – ÿlindÿ töfÿng tutmuø qarovul÷u sezilirdi.

Dÿhlizdÿn Qlebin addûm sÿslÿri eøidildi, hÿmiøÿkindÿn 

sakit  yeriyirdi.  Simo÷ka  þz  masasûna  tÿrÿf  u÷du,  masanûn 

östönÿ bþyrö östÿ qoyulmuø lampalarû a÷ûq ö÷pillÿli göc lÿn-

di ricini  þzönÿ  tÿrÿf  ÷ÿkdi,  balaca  vinta÷anû  gþtörÿrÿk  onu 

nÿzÿrdÿn  ke÷irmÿyÿ  baøladû.  Örÿyinin  dþyöntösö  baøûna 

vururdu.


Nerjin  sakitcÿ  qapûnû  baüladû  ki,  sökuta  qÿrq  olmuø 

dÿh lizdÿ sÿs ÷ox yayûlmasûn. Vokoderin sötunlarû olmadûüû 

ö÷ön boøalmûø ortaqda iri kÿsÿyin dalûnda gizlÿnmiø bildir-

÷inÿ oxøayan Simo÷kanû uzaqdan gþrdö.

Qleb onu bildir÷in ÷aüûrûrdû.


838

Simo÷ka  iøûqlanmûø  nÿzÿrini  Qlebÿ  tÿrÿf  yþnÿltdi  vÿ 

yerin dÿ donub-qaldû: onun özö pÿrt, hÿtta tutqun idi.

Simo÷ka ÿmin idi ki, Qleb i÷ÿri girÿn kimi onu þpmÿk 

istÿyÿcÿk, o isÿ ÿli ilÿ mane olacaq – axû pÿncÿrÿlÿr a÷ûqdûr, 

qarovul÷u baxûr.

Amma  Nerjin  masalarûn  yanû  ilÿ  cumub  þzönö  qûzûn 

östönÿ atmadû, þz masasûnûn yanûnda dayandû vÿ ilk olaraq 

da izah etdi:

– Pÿncÿrÿlÿr a÷ûqdûr. Mÿn sÿnin yanûna gÿlmÿyÿcÿ yÿm, 

Simo÷ka. Salam! – Aøaüû salûnmûø ÿllÿri ilÿ masaya sþykÿndi, 

ayaq östÿ duraraq, yuxarûdan aøaüû ona baxmaüa baøladû.  

– ßgÿr mane olmasalar, biz elÿ bu saat... danûømalûyûq.

– Danûømalûyûq?

– Da-nûø-ma-lû-yûq...

Masasûnû  a÷dû.  Pÿrdÿlÿr  cingilti  ilÿ  döødö.  Simo÷kaya 

baxmadan, iøgözar hÿrÿkÿtlÿrlÿ möxtÿlif kitablarû, jurnallarû, 

qovluqlarû ÷ûxartdû – bu ona yaxøû tanûø olan maskalanma 

ösulu idi.

ßlindÿ vinta÷an, Simo÷ka quruyub qaldû, gþzlÿrini ÷ÿk-

mÿdÿn onun gþzsöz sifÿtinÿ baxmaüa baøladû. Fikirlÿøirdi 

ki, Nerjinin øÿnbÿ gönö Yakonovun yanûna ÷aüûrûlmasû indi 

þz acû bÿhrÿsini verir, onu sûxûødûrûrlar vÿ tezliklÿ gþn dÿr-

mÿ li dir lÿr. Bÿs niyÿ yanûma gÿlmir? Niyÿ þpmör?..

– Qleb? Nÿsÿ olub? – titrÿk sÿslÿ soruødu vÿ ÷ÿtinliklÿ 

udqundu.


Qleb oturdu. Dirsÿklÿrini a÷ûq jurnallarûn östönÿ qoya-

raq  geniø  a÷ûlmûø  barmaqlarû  ilÿ  saüdan  vÿ  soldan  baøûnû 

tutdu,  dik  baxûølarûnû  qûza  zillÿdi.  Lakin  bu  baxûøda  sÿmi-

miyyÿt yox idi.

Otaüa  qatû  sakitlik  ÷þkmöødö.  Bircÿ  sÿs  belÿ  eøidil-

mirdi. Onlarû iki masa ayûrûrdû – dþrd yuxarû, iki dÿ masa-

östö  lampa  ilÿ  iøûqlandûrûlan  vÿ  qöllÿdÿki  qarovul÷unun 

nÿzÿr lÿri ö÷ön a÷ûq olan iki masa.

Qarovul÷unun bu nÿzÿrlÿri onlar ö÷ön aralarûnû kÿsÿn 

tikanlû mÿftil kimi idi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

839


Qleb dedi:

–  Simo÷ka!  ßgÿr  bu  gön...  ÿgÿr...  sÿnÿ  hÿr  øeyi  a÷ûb 

demÿsÿm, þzömö yaramaz hesab edÿrÿm...

– ?


–  Mÿn  necÿ  oldusa...  sÿninlÿ  ÷ox  yöngöl  davrandûm, 

döøön mÿdim...

– ??

– Dönÿn isÿ... arvadûmla gþröødöm... Gþröøömöz oldu. 



Simo÷ka aøaüû ÷þkdö. Daha da ki÷ildi. Yaxalûüûnûn bantû 

taqÿtsiz øÿkildÿ cihazûn alömin paneli özÿrinÿ döødö. Vint-

a÷an masaya dÿyib taqqûldadû.

– Niyÿ bÿs... øÿnbÿ gönö... demÿdiniz? – qûrûq sÿslÿ göclÿ 

soruøa bildi.

– Nÿ danûøûrsan, Simo÷ka! – Qleb dÿhøÿtlÿ dillÿndi. – Mÿn 

sÿndÿn he÷ gizlÿdÿrdim? (Niyÿ dÿ yox?..)

–  Dönÿn  sÿhÿr  bilmiøÿm.  Gþzlÿnilmÿz  alûndû...  Bötþv 

bir il gþröømÿmiødik, þzön bilirsÿn... Birdÿn gþröødök vÿ...

Qlebin sÿsi inildÿyirdi. Ona qulaq asmaüûn qûza nÿ qÿdÿr 

÷ÿtin olduüunu baøa döøördö, elÿ danûømaq da.... Sÿsindÿ 

o qÿdÿr Simo÷ka ö÷ön lazûmsûz, ona ÷atdûrûlmasû mömkön 

olmayan  ÷alar  vardû  ki.  Bunlar  he÷  onun  þzönÿ  dÿ  aydûn 

deyildi. Bu axøamû, bu saatû o, necÿ dÿ arzulayûrdû! Øÿnbÿ 

gönö  yorüan-dþøÿyinin  i÷indÿ  yanûb  qûvrûlûrdû!  Vaxt  ÷atdû, 

maneÿ  dÿ  yoxdur!  –  pÿrdÿlÿr  boø  øeydir,  otaq  onlarûndûr, 

hÿr ikisi buradadûr, hÿr øeylÿri var! Bircÿsindÿn savayû...

Onun ruhunu bÿdÿnindÿn ÷ûxartmûødûlar. Gþröødÿ qal-

mûødû.  Ruhu  ÷ÿrpÿlÿng  olub  gþyÿ  u÷muødu,  haralardasa 

sözördö, ipinin ucu isÿ arvadûnûn ÿlindÿ idi.

Sanki, burada ruh he÷ lazûm da deyilmiø?! 

Qÿribÿdir: lazûm imiø. 

Simo÷kaya hÿr øeyi demÿyÿ ehtiyac yox idi, amma nÿyi 

isÿ demÿli idi? Vÿ nÿyi isÿ demÿk borcuna tabe olan Qleb 

mönasib, aürûsûz izahlar axtarûrdû:

–  Sÿn  bunu  bilirsÿn...  O  mÿni  gþzlÿyir  –  beø  il  hÿbs-

xana,  bir  o  qÿdÿr  dÿ  möharibÿ.  Baøqalarû  gþzlÿmirlÿr.  


840

O, döøÿrgÿdÿ dÿ mÿnÿ dayaq olmuødu... ÿrzaq gþndÿrirdi... 

sÿn mÿni gþzlÿmÿk istÿdin, amma bu baøqa... baøqa... mÿn 

ona... vurmaq...

Ona!  –  bÿs  buna?  Qleb  susa  da  bilÿrdi!..  Xûrûltûlû  sÿslÿ 

edilmiø  sakit  zÿrbÿ  hÿdÿfÿ  dÿymiødi.  Bildir÷in  artûq  þldö-

rölmöødö.  Onun  bÿdÿni  boøalmûødû,  baøû  ö÷pillÿli  göc lÿn-

diricinin  radio  lampalarû  vÿ  kondensatorlarûnûn  sûx  sûrasû 

özÿrinÿ ÷þkmöødö.

Hþnkörtölÿri dÿ nÿfÿsi kimi sakit idi.

– Simo÷ka, aülama! Aülama, lazûm deyil! – Qleb þzönÿ 

gÿldi.


Ancaq iki masa aralûdan, ona yaxûnlaømadan.

O isÿ iki bþlönmöø sa÷larûnûn ayrûntûsûnû Qlebin gþzlÿri 

qarøûsûna qoyaraq, sÿssiz aülayûrdû.

Qûzûn  belÿ  mödafiÿsizliyi  Qlebdÿ  peøman÷ûlûq  hissi 

doüu rurdu.

–  Bildir÷inim!  –  qabaüa  ÿyilÿrÿk  mûzûldandû.  –  Yaxøû, 

aülama, sÿndÿn xahiø edirÿm. Mÿn gönahkaram...

Bu aülayanda aürûdûr, bÿs o birisi? Dþzölmÿzdir!

– Mÿn þzöm dÿ baøa döømörÿm, bu nÿ hissdir...

Ona yaxûnlaømaq, þzönÿ tÿrÿf ÷ÿkmÿk, þpmÿk ÷ÿtin iø 

deyildi, lakin bu da mömkön deyildi, onun dodaqlarû, ÿllÿri 

dönÿnki gþröødÿn sonra ÷ox tÿmiz idi. Yaxøû ki, pÿrdÿlÿri 

a÷mûødûlar.

Belÿcÿ,  yerindÿn  atûlmadan,  masalarûn  yanû  ilÿ  qa÷-

ma dan,  oturduüu  yerdÿn  acizanÿ  xahiølÿrini  tÿkrarlayûrdû  

– aüla masûn.

O isÿ aülayûrdû.

– Bildir÷inim, bÿsdir!.. Bÿlkÿ, birtÿhÿr... Èmkan ver, bir 

az vaxt ke÷sin...

Qûz baøûnû qaldûrdû vÿ gþz yaølarû i÷indÿ onu qÿribÿ bir 

tÿrzdÿ sözdö.

Qleb bu ifadÿni baøa döømÿdi, gþzönö löüÿtÿ zillÿdi.

Simo÷kanûn boynu yoruldu, baøû yenidÿn göclÿndirici-

nin östönÿ döødö.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

841


Bÿli, tÿÿccöblö idi, gþröølök burada nÿ vardû ki?.. Azad-

lûqda gÿzÿn bötön qadûnlarûn buna nÿ dÿxli vardû – ÿgÿr bura 

hÿbsxanadûrsa? Bu gön olmaz, amma bir ne÷ÿ gön ke÷ÿr, 

ruhu yerinÿ oturar, ondan sonra, yÿqin olar.

Baøqa nÿ cör ola bilÿr? Bunu kimÿ danûøsan, gölÿr. Ayûl-

maq,  döøÿrgÿ  havasûna  qayûtmaq  lazûmdûr!  Onunla  evlÿn-

mÿyÿ sÿni kim mÿcbur edir?

Qûz gþzlÿyir, get!

Hÿm  dÿ  bu  barÿdÿ  bÿrkdÿn  danûømaq  olmaz:  bu  qûzû, 

mÿgÿr,  sÿn  se÷din?  Sÿn  bu  yeri  se÷din,  iki  masa  sonra, 

orada kimin oturmasûndan asûlû olmayaraq – get!

Ancaq bu gön mömkön deyil...

Qleb  özönö  ÷evirdi,  pÿncÿrÿyÿ  tÿrÿf  ÿyildi.  Alnûnû  vÿ 

burnunu  øöøÿyÿ  dirÿdi,  qarovul÷u  tÿrÿfÿ  baxdû.  Yaxûndakû 

lampalarûn iøûüû gþzönö tuturdu, qöllÿ gþrönmördö, adda-

budda uzaq iøûqlar bulanûq ulduzlara bÿnzÿyirdi, onlardan 

sonra  isÿ  yaxûnlûqdakû  paytaxtûn  sÿmada  ÿks  olunmuø 

aüûmtûl øÿfÿqi gþyön ö÷dÿbirini tutmuødu. 

Pÿncÿrÿnin  altûnda  isÿ  havanûn  qûzdûüû,  qarûn  ÿridiyi 

gþrönördö. 

Simo÷ka yenÿ baøûnû qaldûrdû.

Qleb hazûrlûqla ona tÿrÿf dþndö.

Onun  gþzlÿrindÿn  axan  yaø  yanaqlarûnda  parûldayan 

nÿm cûüûrlar a÷mûødû. Qûz gþz yaølarûnû silmirdi. Gþzlÿrindÿn 

÷ûxan  øöa,  özönÿ  döøÿn  iøûq,  qadûn  sifÿtinin  dÿyiøkÿnliyi 

onu, demÿk olar ki, cazibÿdar etmiødi. 

Bÿlkÿ...

Simo÷ka inadla Qlebÿ baxûrdû.

Ancaq bircÿ kÿlmÿ dÿ demirdi.

Narahatlûq  yaranmûødû.  Nÿ  isÿ  demÿk  lazûm  idi.  Qleb 

dedi:

– O indi dÿ, ÿslindÿ, hÿyatûnû mÿnÿ verir. Bunu kim edÿ 



bilÿr? ßminsÿn ki, sÿn bunu edÿ bilÿrsÿn?

Onun  hissiyyatsûz  yanaqlarûndakû  gþz  yaølarû  hÿlÿ  dÿ 

qurumamûødû.


842

– O, sizdÿn boøanmayûb? – Simo÷ka sakitcÿ soruødu.

Gþr  ÿn  vacib  mÿqamû  necÿ  tutdu!  Lap  gþzöndÿn  vur-

muødu. Ancaq dönÿnki yeniliyi onunla bþlöømÿk istÿmirdi. 

Bu axû ilk baxûøda gþröndöyöndÿn ÷ox mörÿkkÿb idi.

– Yox.


×ox  dÿqiq  sualdûr.  ßgÿr  belÿ  dÿqiq  olmasaydû,  ÿgÿr 

belÿ tÿlÿbkar olmasaydû, ÿgÿr bir az yayüûn olsaydû, bundan 

sonra  he÷  nÿ  deyilmÿsÿydi,  baxsaydû,  baxsaydû,  baxsaydû, 

bÿlkÿ dÿ, yerindÿn durardû, elektrik a÷arûna yaxûnlaøardû... 

lakin hÿddindÿn artûq dÿqiq suallar mÿntiqi cavablar istÿyir. 

– O gþzÿldir?

– Hÿ. Mÿnim ö÷ön hÿ. – Qleb mödafiÿ olundu.

Simo÷ka bÿrkdÿn kþks þtördö. Baøû ilÿ þz-þzönÿ radio 

lampalarûnûn sÿthlÿrindÿki gözgö kimi nþqtÿlÿr ö÷ön dedik-

lÿrini tÿsdiqlÿdi. 

– Axû o, sizi gþzlÿmÿyÿcÿk. 

Simo÷ka bu gþzÿgþrönmÿz qadûnûn qanuni arvad kimi 

he÷ bir östönlöyönö qÿbul edÿ bilmÿzdi. Nÿ vaxtsa Qleblÿ 

bir  yerdÿ  yaøamûødû,  ancaq  bu,  sÿkkiz  il  qabaq  olmuødu.  

O vaxtdan sonra Qleb dþyöømöø, hÿbsxanada oturmuødu, 

o isÿ ÿgÿr, doürudan da, gþzÿldirsÿ, cavandûrsa, uøaüû yox-

dursa,  yÿni  rahibÿ  kimi  yaøayacaqdû?  Axû  nÿ  bu  gþröødÿ, 

nÿ  bir  il  sonra,  nÿ  iki  il  sonra  Qleb  onun  ola  bilmÿzdi, 

Simo÷kanûn  isÿ  ola  bilÿrdi.  Simo÷ka  artûq  bu  gön  onun 

arvadû ola bilÿrdi!.. Bu, kabus, boø sÿs olmayan qadûn niyÿ 

hÿbsxana gþröøönÿ can atûrdû? Niyÿ acgþzlök edib he÷ vaxt 

onun olmayacaüû bir insana ÿl uzadûrdû?!

– O, sizi gþzlÿmÿyÿcÿk! – Simo÷ka qurulmuø kimi tÿk-

rar edirdi.

Hÿdÿfÿ nÿ qÿdÿr inadla, nÿ qÿdÿr dÿqiq vururdusa, bir  

o qÿdÿr dÿ ÷ox aürûdûrdû.

– O artûq sÿkkiz il gþzlÿyib! – Qleb etiraz etdi. Tÿhlilÿ 

meyilli aülû dÿrhal dözÿliø verdi. – ßlbÿttÿ, axûra yaxûn ÷ÿtin 

olacaq.

– Gþzlÿmÿyÿcÿk o sizi! – Simo÷ka pû÷ûltû ilÿ tÿkrar etdi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

843


ßlinin pÿncÿsi ilÿ qurumuø gþz yaølarûnû sildi.

Nerjin ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi. Dözönÿ qalsa, ÿlbÿttÿ. Bu vaxt 

ÿrzindÿ xasiyyÿtlÿri dÿyiøÿcÿk, hÿyat tÿcröbÿlÿri baøqa ola-

caqdû. Þzö hÿmiøÿ arvadûnû inandûrûrdû: boøan. Axû Simo÷ka 

niyÿ belÿ inadla, belÿ ÿminliklÿ hÿmin nþqtÿyÿ vururdu?

– Eybi yox, qoy gþzlÿmÿsin. Tÿki mÿni qûnamasûn. – Bu 

mÿqamda mölahizÿ yörötmÿk imkanû yaranûrdû. – Simo÷ka, 

mÿn döøönmörÿm ki, yaxøû adamam. ßgÿr Almaniyada, cÿb-

hÿdÿ olarkÿn hamû kimi mÿnim dÿ nÿlÿr etdiyimi xatûr lasaq, 

onda mÿn ÷ox pis adamam. Èndi dÿ sÿninlÿ... Ènan ki, bunlarûn 

hamûsûnû mÿn azad dönyada – bayaüû, firavan dön yada olar-

kÿn  þyrÿnmiøÿm.  Pisi  yaxøû  hesab  etmÿyi  tÿl qin  etdilÿr, 

davam gÿtirÿ bilmÿdim. Mÿn aøaüû, ora döødökcÿ, qÿribÿdir... 

mÿni gþzlÿmÿyÿcÿk? – qoy gþzlÿmÿsin. Tÿki... mÿnÿ ÿzab ver-

mÿsin.  –  Sevimli  fikirlÿrindÿn  birini  deyirdi.  Bu  haqda  ÷ox 

danû øa bilÿrdi – xösusilÿ ona gþrÿ ki, baøqa fikirlÿri yox idi.

Sima isÿ bu moizÿni eøitmirdi. Gþrönör, ancaq þzö haq-

qûnda danûøûrdû. Bÿs o, necÿ olmalûdûr? Qûz evÿ necÿ gÿlÿ-

cÿyini, suallarû ilÿ onu bezdirÿn anasûna diølÿri arasûndan nÿ 

isÿ  mûzûldayacaüûnû,  ÷arpayûsûna  atûlacaüûnû  dÿhøÿtlÿ  tÿsÿv-

vör edirdi. Aylarla onun haqqûnda döøöndöyö ÷arpayûsûna. 

Necÿ  al÷aldûcû  bir  vÿziyyÿt!  –  bu  axøama  necÿ  hÿyÿcanla 

hazûrlaøûrdû! Necÿ yuyunmuødu, ÿtirlÿnmiødi!..

ßgÿr  sûxûntûlû  hÿbsxana  gþröøö  onlarûn  buradakû  ÷ox-

aylûq qonøuluüunu östÿlÿmiødisÿ, nÿ etmÿk olardû?

Sþhbÿt, ÿlbÿttÿ ki, baøa ÷atmûødû. Hÿr øey hazûrlûq aparûl-

madan, yumøaldûlmadan deyilmiødi. Budkaya ÷ÿkilmÿk vÿ 

orada da bir az aülamaq, þzönö qaydaya salmaq lazûm idi.

Ancaq onun nÿ Qlebi qovmaüa, nÿ dÿ durub getmÿyÿ 

taqÿti  qalmamûødû.  Sonuncu  dÿfÿ  idi  ki,  onlarûn  arasûnda 

han sûsa bir hþröm÷ÿk sapû qalûrdû!

Qleb susdu. Gþrdö ki, Sima ona qulaq asmûr, onun ali 

nÿticÿlÿri qûza, ömumiyyÿtlÿ, gÿrÿk deyil. 

Papiros  yandûrdû!  Bu,  ÿsl  tapûntû  idi.  Yenÿ  pÿncÿrÿyÿ, 

daüû nûq-sarûmtûl iøûqlara baxmaüa baøladû.


844

Susub oturmuødular. 

Artûq qûza bir o qÿdÿr dÿ yazûüû gÿlmirdi. Onun ö÷ön bu 

nÿ idi ki? Bötön hÿyatû? Þtÿri bir hiss, epizod. Ke÷ib-gedÿcÿk. 

Tapacaq...

Arvadû isÿ baøqa mÿsÿlÿdir.

Onlar oturub susur, susurdular. Bu isÿ özöcö idi. Qleb 

uzun  illÿr  kiøilÿrin  arasûnda,  izahlarûn  ÷ox  qûsa  olduüu 

øÿrait dÿ yaøamûødû. ßgÿr hÿr øey deyilibsÿ, hÿr øey bitmiø-

dir sÿ,  onda  oturub  susmaq  nÿyÿ  lazûmdûr?  Mÿnasûz  qadûn 

suvaø qanlûüû. 

Baøûnû ÷evirmÿdÿn, Simo÷kanûn baøa döømÿyini istÿ mÿ-

dÿn, gþzucu divar saatûna baxdû. Axøam yoxlamasûna hÿlÿ 

iyirmi dÿqiqÿ, axøam gÿzintisinin iyirmi dÿqiqÿsi qalmûødû! 

Durub getmÿk tÿhqir demÿk olardû. Oturmaüa mÿcbur idi. 

Axøam  nþvbÿt÷iliyÿ  kim  gÿlÿcÿkdi?  Deyÿsÿn,  Øuster-

man. Sabah sÿhÿr isÿ ki÷icik.

Beli  bökölmöø  Simo÷ka  göclÿndiricinin  yanûnda  otur-

muø du, nÿ ö÷önsÿ lampalarû laxladûb yuvacûqlarûndan ÷ûxa-

rûr, sonra tÿzÿdÿn yerlÿrinÿ qoyurdu.

ßvvÿllÿr  dÿ  bu  göclÿndiricidÿn  baø  a÷mûrdû.  Èndi  isÿ 

qÿtiyyÿn he÷ nÿ baøa döøÿ bilmirdi.

Nerjinin ÷evik aülû nÿ ilÿsÿ mÿøüul olmaüû, irÿliyÿ hÿrÿ-

kÿt etmÿyi tÿlÿb edirdi. Mörÿkkÿbqabûnûn altûna qoyulmuø, 

sÿhÿrdÿn  radio  veriliølÿri  proqramûnû  yazdûüû  nazik  kaüûz 

zolaüûnû nÿzÿrdÿn ke÷irmÿyÿ baøladû:

20:30. – Rs. m. vÿ r. (Obx)

Bu belÿ oxunurdu: “Obuxovanûn ifasûnda rus mahnûlarû 

vÿ romanslar”.

×ox nadir øey! Þzö dÿ sakit fasilÿ dÿqiqÿlÿrindÿ. Konsert 

artûq gedirdi. Ancaq radionu a÷maq yerinÿ döøÿrdimi?

Pÿncÿrÿnin qabaüûnda – ÿlini uzatmaq qalûrdû, – Valen-

tu lyanûn hÿdiyyÿsi olan ö÷ Moskva proqramûna kþklÿnmiø 

radioqÿbuledici dururdu. Nerjin gþzucu hÿrÿkÿtsiz Simo÷-

kaya baxdû vÿ oüurluq edirmiø kimi qÿbuledicini qoødu.


Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

845


Lampalar qûzan kimi otaüa ÿvvÿl simli alÿtlÿrdÿ ÷alûnan 

musiqi, sonra da Obuxovanûn ehtiraslû, tÿkrarolunmaz sÿsi 

yayûldû.

Simo÷ka diksindi. Qÿbulediciyÿ, sonra da Qlebÿ baxdû. 

Obuxova onlara ÷ox yaxûn, hÿtta aürûlû dÿrÿcÿdÿ yaxûn 

mahnû oxuyurdu:

Yox, belÿ qûzьûnlûqla sÿni sevmirÿm...

×ox uüursuz alûnûrdû! Qleb sakitcÿ radionu sþndörmÿk 

istÿdi.

Simo÷ka  göclÿndiricinin  östönÿ  ÷þkdö,  ÿllÿri  ilÿ  onu 



qucaqladû vÿ aüladû, aüladû.

Qûsa ömumi dÿqiqÿlÿri ö÷ön Qleb, he÷ olmasa, acû sþz-

lÿr tapa bilmirdi. 

– Mÿni baüûøla! – Qleb dillÿndi. – Baüûøla mÿni! Baüûøla 

mÿni!!

ßli ilÿ radionu tapûb sþndörÿ bilmÿdi. Hÿrarÿtli bir tÿkan 



onu irÿli atdû, masalarû dolanûb ke÷di, artûq qarovul÷uya da 

fikir  vermÿdÿn  qûzûn  baøûnû  ÿllÿri  arasûna  aldû,  alnûndakû 

sa÷larûndan þpdö. 

Simo÷ka  hþnkörtösöz,  ÿsmÿcÿsiz,  örÿyini  boøaldûrmûø 

kimi bolluca aülayûrdû.

90  

Onsuz  da  fikirlÿri  daüûnûq  vÿziyyÿtdÿ  olan  vÿ  iki  saat 

bundan  ÿvvÿl  masasû  Øikin  tÿrÿfindÿn  sûndûrûlandan  sonra 

Ruskanûn hÿbs olunmasû ilÿ baülû yayûlmaüa baølamûø xÿbÿr-

dÿn, onun axøam yoxlamasûnda olmamasûndan (nþvbÿt÷ilÿr 

dÿ Ruskanûn yoxluüunu, sanki, gþrmördölÿr) Nerjinin qanû 

lap qaraldû vÿ o, az qala, Gerasimovi÷lÿ øÿrtlÿødiklÿri gþröøö 

yadûndan ÷ûxaracaqdû. 

On beø dÿqiqÿ sonra rejim onu qa÷ûlmaz olaraq yenÿ dÿ 

hÿmin o iki masanûn, a÷ûq vÿziyyÿtdÿ qalmûø jurnallarûn, östön-

dÿ Simo÷kanûn gþz yaølarû hÿlÿ qurumamûø göclÿndiricinin 


846

yanûna  gÿtirib  ÷ûxardû.  Èndi  Qleblÿ  Simo÷ka  daha  iki  saat 

(sabah da, birisi gön dÿ, hÿr gön, bötön gön lÿri) bir-biri ilÿ 

özbÿöz  oturmaüa,  baxûølarûnûn  rastlaø masûnû  istÿ mÿ yÿ rÿk, 

baø larûnû  kaüûza  tÿrÿf  ÿyilmiø  vÿziyyÿtdÿ  saxla maüa  mÿh-

kum idilÿr.

Bþyök elektrik saatûnûn ÿqrÿblÿri ona iyirmi beø dÿqiqÿ 

iølÿdiyini gþstÿrirdi. Nerjin xatûrlayûrdû. Bu vÿziyyÿtdÿ rasio-

nal qurulmuø cÿmiyyÿt barÿdÿ danûømaüa he÷ hÿvÿsi yox idi, 

amma bunu mÿhz indi etmÿk daha yaxøû olardû. O, masa nûn 

ÿsas qeydlÿrinin saxlanûldûüû sol gþzönö qûfûlladû vÿ he÷ nÿyi 

yûüûø dûr madan, masaöstö lampanû sþndörmÿdÿn dama üûn-

da papi ros dÿhlizÿ ÷ûxdû. Tÿlÿsmÿdÿn arxa pillÿkÿnÿ a÷ûlan 

øöøÿli qapûya yaxûnlaødû, onu itÿlÿdi. Gþzlÿnildiyi kimi, qapû 

a÷arla baülanmamûødû. 

Kÿskin  hÿrÿkÿtlÿ  kandardan,  taxta  dþøÿmÿdÿn  beton 

dþøÿ mÿyÿ  ke÷di,  qapûnû  ÿli  ilÿ  saxlayaraq  sÿssizcÿ  þrtdö. 

Papi ro sunu sömörÿ-sömörÿ, kþzÿrtisi ilÿ yolunu iøûqlandûra-

iøûq landûra getdikcÿ qatûlaøan qaranlûüa doüru qalxdû.

Dÿmir Maskanûn pÿncÿrÿsindÿn iøûq gÿlmirdi. ×þlÿ a÷û-

lan pÿncÿrÿlÿrin birindÿn isÿ yuxarû meydan÷aya zÿif, þlgön 

iøûq zolaüû döøördö.

Èki dÿfÿ ayaüû pillÿkÿnin östöndÿki zir-zibilÿ iliøÿn Nerjin 

yuxarû pillÿlÿrÿ ÷atandan sonra sakitcÿ ÷aüûrdû:

– Burada kimsÿ var?

– Kimdir? – qaranlûqdan boüuq cavab gÿldi. Bu, Gera si-

movi÷, ya da baøqasû ola bilÿrdi.

– Mÿnÿm, – Nerjin cavab verÿnin kim olduüunu möÿy-

yÿn etmÿk ö÷ön uzada-uzada dedi vÿ özönö iøûqlandûrmaq 

ö÷ön papirosunu bir az da bÿrkdÿn sömördö.

Gerasimovi÷ balaca cib fÿnÿrini yandûrdû, øöasû ilÿ Ner-

jinin  dönÿn  gþröødÿn  sonra  oturub  þzönÿ  gÿlmÿyÿ  ÷alûø-

dûüû kþtöyö gþstÿrdi, fÿnÿri sþndördö. Þzö dÿ ke÷ib ikinci 

kþtöyön östöndÿ oturdu. 

Divarlarûn  östöndÿ  tÿhkimli  rÿssamûn  gþzÿgþrönmÿz 

øÿkil lÿri gizlÿnirdi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

847


– Gþrörsÿn, bu qÿdÿr hÿbsxanada oturandan sonra da 

konspirasiya  iøindÿ  bacarûqsûzûq,  –  Gerasimovi÷  dillÿndi.  

– Sadÿ bir øeyi nÿzÿrÿ almamûøûq: i÷ÿri girÿn he÷ nÿdÿ gönah-

kar olmur, qaranlûqda gþzlÿyÿn isÿ ÷aüûra bilmÿz. Pillÿ kÿ nÿ 

÷ûxmazdan qabaq øÿrti bir deyim fikirlÿømÿk lazûm idi.

–  Elÿdir,  –  Nerjin  yerini  rahatlayûrdû,  hÿr  birimiz  hÿm 

palan÷û  olmaüû  bacarmalûyûq,  hÿm  dÿ  papaq÷û.  Hÿm  ÷þrÿ-

yimizi qazanmalû, hÿm ruhumuzu qurmalû, hÿm dÿ DT-nin 

tox aparatû ilÿ möbarizÿ aparmaüû bacarmalûyûq – onlar nÿ 

qÿdÿrdirlÿr?  Èki  milyon  olar?  Bir  hÿyatda  gÿrÿk  bir  ne÷ÿ 

hÿyat yaøamaüû bacarasan! Bunun þhdÿsindÿn gÿlÿ bilmÿ-

mÿ yimizdÿ dÿ ÷ÿtin anlaøûlan bir øey yoxdur... Necÿ fikirlÿ øir-

si niz, Mamurin qaranlûqda ÷arpayûsûna uzanmayûb ki? Yoxsa 

eyni qaydada Øikinin kabinetindÿ dÿ sþhbÿt edÿ bilÿrik.

–  Bura  gÿlmÿzdÿn  qabaq  yoxlamûøam:  Yeddincidÿdir. 

ßgÿr qayûtsa, biz onu daha tez gþrÿrik. Ke÷irÿm mÿtlÿbÿ.

Bunu iøgözar tÿrzdÿ dedi, amma sÿsindÿ yorüunluq vÿ 

bir az da yayüûnlûq vardû.

–  Mÿn  sizdÿn  sþhbÿtimizin  tÿxirÿ  salûnmasûnû  xahiø 

etmÿk  istÿyirdim...  Ancaq  mÿsÿlÿ  bundadûr  ki,  yaxûn  gön-

lÿrdÿ mÿn buradan gedÿcÿyÿm.

– Yÿni dÿqiq bilirsiniz?

– Bÿli.

– Getmÿyinÿ mÿn dÿ gedÿcÿyÿm, lakin belÿ tezliklÿ yox. 



Xoølarûna gÿlmÿdim...

–  Bilsÿydik  ki,  ikimiz  dÿ  bir  yatabda  olacaüûq,  onda 

danû øardûq,  onda  vaxtûmûz  olacaq.  Lakin  hÿbsxana  tarixi 

þyrÿ dir ki, he÷ bir sþhbÿti sonraya saxlamaq olmaz.

– Elÿdir. Mÿn dÿ bu qÿnaÿtÿ gÿlmiøÿm.

–  Belÿliklÿ,  siz  rasional  cÿmiyyÿtin  qurula  bilmÿsinÿ 

øöbhÿ ilÿ yanaøûrsûnûz?

– ×ox bþyök øöbhÿ ilÿ. Tam inamsûzlûüa qÿdÿr.

– ßslindÿ isÿ bu, elÿ dÿ ÷ÿtin deyil. Ancaq onu qurmaq 

elitanûn iøidir, eøøÿk ilxûsûnûn yox. Èntellektual, texniki elita-

nûn. Vÿ “demokratik”, sosialist cÿmiyyÿti qurmaq lazûm deyil, 


848

bunlar baøqa sûradan olan ÿlamÿtlÿrdir. Èntellektual cÿmiy-

yÿt qurulmalûdûr. Belÿ cÿmiyyÿt isÿ mötlÿq rasional olacaq.

– Be-lÿ, – Nerjin mÿyusluqla sÿsini uzatdû. – Siz hamû-

sûnû bir topaya atdûnûz. Ö÷cÿ cömlÿ ilÿ dediniz – ö÷ axøama 

ayûrd etmÿk mömkön deyil. Birincisi, intellektual cÿmiyyÿt 

rasional  cÿmiyyÿtdÿn  nÿ  ilÿ  fÿrqlÿnir?  Onunla  biz  artûq 

tanûøûq, fransûz rasionalistlÿri artûq bir bþyök inqilab edib-

lÿr. Èstÿmirÿm.

– Onlar boøboüaz idilÿr, rasionalist yox. Èntellektual lar 

isÿ hÿlÿ þz inqilablarûnû etmÿyiblÿr.

–  Vÿ  etmÿyÿcÿklÿr  dÿ.  Onlar  ÷þm÷ÿquyruqdurlar... 

Èntel lektual cÿmiyyÿt – sizcÿ, bu, necÿ cÿmiyyÿtdir? Yÿqin, 

eti ka dan, dindÿn kÿnar?

– Mötlÿq deyil. Bunu nÿzÿrÿ almaq da olar.

– Nÿzÿrÿ almaq! Baxûn, siz axû nÿzÿrÿ almûrsûnûz. Èntel-

lektual cÿmiyyÿt – bunu necÿ tÿsÿvvör etmÿk olar? Keøiøsiz 

möhÿndislÿr  cÿmiyyÿti.  Hÿr  øey  yaxøû  iølÿyir,  ÿn  sÿmÿrÿli 

tÿsÿrröfat  mþvcuddur,  hÿr  kÿs  döz  iølÿrlÿ  mÿøüuldur  vÿ 

nemÿtlÿrin sörÿtlÿ yûüûlmasû baø verir. Lakin bu azdûr, baøa 

döøön! Cÿmiyyÿtin mÿqsÿdlÿri maddi olmamalûdûr!

–  Bu,  artûq  sonrakû  dözÿliødir.  Hÿlÿlik  isÿ  dönyanûn 

ÿksÿr þlkÿlÿri ö÷ön...

– Hÿlÿlikdÿn mÿn he÷ danûømaq belÿ istÿmirÿm! Sonra 

gec olacaq! Siz isÿ mÿnÿ sÿmÿrÿli quruluødan danûøûrsûnûz!.. 

Daha  sonra.  “Qeyri-sosialist”  –  bu  mÿni  maraqlandûrmûr, 

mölkiyyÿt formasû onuncu dÿrÿcÿlidir, hÿlÿ hansûnûn daha 

yaxøû  olduüu  mÿlum  deyil.  Bax  “qeyri-demokratik”  –  bu 

mÿni bir az qorxudur. Bu nÿdir? Niyÿ?

Qatû  qaranlûq  i÷indÿn  Gerasimovi÷  deyilmÿzdÿn  ÿvvÿl 

döøönölmöø, yaxøû kitablarda yazûlan kimi dÿqiq cömlÿlÿrlÿ, 

artûq sþz iølÿtmÿdÿn cavab verirdi.

– Biz azadlûüa tamarzûyûq vÿ bizÿ elÿ gÿlir ki, insanlara 

hödudsuz azadlûq lazûmdûr. Azadlûq isÿ mÿhdudlaødûrûlmûø 

olmalûdûr, ÿks halda nizamlû cÿmiyyÿt mömkön deyil. Lakin 

bizim sûxûødûrûldûüûmûz mÿqamlarda mÿhdudiyyÿtlÿndirilmiø 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

849


yox. Qabaqcadan vicdanla xÿbÿrdar edilmÿli, insanlar alda-

dûl ma ma lû dûr.  Demokratiya  bizÿ  qörub  etmÿz  gönÿø  kimi 

gþrö nör. Bÿs ÿslindÿ, demokratiya nÿdir? Kobud ÷oxlu üun 

istÿdiyini  etmÿsi.  ×oxluüun  istÿdiyini  etmÿsi  isÿ  ÿn  aøaüû 

sÿviyyÿyÿ uyüun dözlÿnmÿdir, ÿn incÿ vÿ höndör gþvdÿ lÿ-

rin kÿsilib atûlmasûdûr. Yözlÿrlÿ vÿ ya minlÿrlÿ aüûlsûz þz sÿs-

vermÿlÿri ilÿ nurlu aüûl yiyÿsinÿ yol gþstÿrirlÿr.

– Hm-m, – Nerjin tÿÿccöblÿ mûzûldandû.  – Bu, mÿnim 

ö÷ön  tÿzÿdir...  Bunu  mÿn  baøa  döømörÿm...  bilmirÿm... 

Fikir lÿø mÿk  lazûmdûr...  Mÿn  þyrÿømiøÿm  demokratiya... 

Bÿs demo kra tiyanûn yerinÿ nÿ olmalûdûr?

– ßdalÿtli qeyri-bÿrabÿrlik! Hÿqiqi, tÿbii vÿ inkiøaf tap-

mûø istedada ÿsaslanan. Èstÿsÿniz, avtoritar dþvlÿt, istÿ sÿ niz, 

mÿnÿvi elitanûn hakimiyyÿti.

– Èlahi! ßgÿr idealda belÿ olacaqsa, ÿlbÿttÿ, razûlaøaram. 

Bÿs elitanûn þzö necÿ se÷ilÿcÿk? Vÿ ÿn ÿsasû, qalanlarûnû necÿ 

inandûra  bilÿcÿksiniz  ki,  elÿ  hÿmin  o  elita  bu  adamlardûr. 

Ènsanûn aüûllû olduüu alnûna yazûlmûr axû, vicdan da alov olub 

øÿfÿq sa÷mûr... bizÿ sosializmlÿ baülû vÿd etmiødilÿr ki, bÿs 

bundan sonra mÿlÿk qiyafÿsindÿ rÿhbÿrlik edÿcÿklÿr, gþrön 

necÿ sifÿtlÿr özÿ ÷ûxdû?.. Burada sual ÷oxdur, la-ap ÷ox... Bÿs 

partiyalarla baülû necÿ olmalû? Daha doürusu: ömumiyyÿtlÿ, 

partiyalarsûz – hÿm kþhnÿ tipli, hÿm dÿ Allah elÿmÿsin, Yeni 

Tip  partiyalar  olmadan?  Bÿøÿriyyÿt  peyüÿmbÿr  gþzlÿyir 

ki,  gÿlsin  vÿ  ona  partiyalarsûz  yaøamaüûn  necÿ  mömkön 

olduüunu  baøa  salsûn!  Èstÿnilÿn  partiyalûlûq  ÷oxluüun  tÿlÿ-

binÿ, intizama uyüunlaømaq demÿkdir: döøönmÿdiyini de, 

döøöndöyönö yox! Èstÿnilÿn partiya hÿm øÿxsiyyÿti, hÿm dÿ 

ÿdalÿti ÿyib sûndûrûr. Möxalifÿtin lideri hþkumÿti, doürudan 

da, sÿhv etdiyinÿ gþrÿ tÿnqid etmir, ona gþrÿ edir ki, bu cör 

tÿnqid olmasa, möxalifÿtin þzö he÷ kÿsÿ lazûm olmaz.

– Gþrörsönöz, siz þzönöz demokratiyadan mÿnim sis-

te mimÿ doüru gÿlirsiniz.

–  Hÿlÿ  gÿlmirÿm!  Bu  azcadûr...  Avtoritarlûqla  baülû? 

ßlbÿttÿ,  dþvlÿtdÿ  nöfuz  lazûmdûr,  amma  necÿ?  Etik  nöfuz! 


850

Söngönön  ucunda  hakimiyyÿt  yox,  gÿrÿk  sevsinlÿr  vÿ  hþr-

mÿt  etsin lÿr.  Desin lÿr:  hÿmvÿtÿnlÿrim,  bunu  etmÿyÿk,  bu 

pisdir! Hamû da dÿr hal dÿrk etsin: doürudan da, pisdir! Rÿdd 

edÿk!­Bunu­etmÿ­yÿk!­Belÿ­cÿmiyйÿti­haradan­tapacaqsûnûz?..­

Yoxsa “avtori tarlûq” deyirlÿr, i÷indÿn “totalitarlûq” ÷ûxûr. Mÿn-

dÿn olsa, Èsve÷ rÿdÿ olduüu kimi bir øey edÿrdim, ×ert sendÿ 

necÿ idi, yadû nûz da dûr? Hakimiyyÿt aøaüû olduqca göclö olur: 

ÿn bþyök haki miy yÿt kÿnd toplanûøûdûr, dþvlÿtdÿ ÿn höquq-

suz insan prezi dent dir... Yaxøû, mÿn zarafat edi rÿm... Biz iøÿ 

tez baølamamûøûq ki? Aüûllû quruluø! Aüûl sûz lûq dan necÿ ÷ûxa 

bilÿcÿyimizdÿn danûømaq daha aüûllû iø olmazdûmû? Biz bunu 

da bacarmûrûq, amma nÿ qÿdÿr dÿ olsa bizÿ bir az yaxûndûr.

– Sþhbÿtimizin ÿsas predmeti dÿ elÿ budur, – qaran lûq-

dan aram sÿs eøidildi. Þzö dÿ elÿ aram ki, sanki, sxemdÿki 

yanmûø radio lampasûndan danûøûlûrdû: 

– Döøönörÿm ki, bizim, rus texniki ziyalûlarû ö÷ön Rusi-

yada idarÿ÷ilik sistemini dÿyiømÿk vaxtû ÷atmûødûr.

Nerjin diksindi. Þzö dÿ inamsûzlûqdan yox: Gerasi mo-

vi÷lÿ bu vaxta kimi ÿtraflû sþhbÿtlÿri olmasa da, zahiri gþrö-

nö øönÿ gþrÿ dÿ bu adamda bir doümalûq duyurdu. Qaran lûq-

dan gÿlÿn bu sakit vÿ aram sÿsin tÿmkinli, bir az da tÿntÿnÿli 

tonundan bel sötunu boyu öøötmÿ ke÷diyini hiss etdi.

– Tÿÿssöf ki, þlkÿmizdÿ þz-þzönÿ inqilabûn baø vermÿsi 

mömkön  deyil.  Hÿtta  xalqû  pozmaq  ö÷ön  hödudsuz  azad-

lûqlarûn mþvcud olduüu ke÷miø Rusiyanû ö÷ il ÿrzindÿ möha-

ribÿnin  þzö  dÿ  necÿ  möharibÿnin  –  kþmÿyi  ilÿ  hÿrÿ kÿtÿ 

gÿtirmÿk  lazûm  gÿlmiødi.  Bizdÿ  isÿ  ÷ay  masasû  arxasûnda 

sþylÿnmiø lÿtifÿ adama baøû bahasûna otura bilÿr. Belÿ olan 

halda hansû inqilabdan danûøa bilÿrik?

– Amma “tÿÿssöf” yox! – Nerjin dillÿndi. – Cÿhÿnnÿm 

olsun  bu  inqilab:  sizin  elitanûzûn  baøûnû  ilk  nþvbÿdÿ  özÿ-

cÿklÿr. Savadlû vÿ gþzÿl nÿ varsa, vurub atacaqlar, yaxøû nÿ 

varsa, sþköb daüûdacaqlar.

– Yaxøû, “tÿÿssöf” olmasûn. Ancaq bu sÿbÿbdÿn bir ÷ox-

larû ömidlÿrini kÿnardan edilÿcÿk kþmÿyÿ baülamaüa baø-



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

851


ladû. Mÿncÿ, bu, dÿrin vÿ zÿrÿrli bir sÿhvdir. “Bey nÿl mi lÿl”dÿ 

bir o qÿdÿr dÿ pis deyilmÿyib: “Bizÿ he÷ kÿs azad lûq ver mÿ-

yÿ cÿk! Azadlûüûmûza þz ÿllÿrimizlÿ nail olacaüûq”. Baøa döø-

mÿk lazûmdûr ki, Qÿrbdÿ nÿ qÿdÿr varlû vÿ azad yaøayûrlarsa, 

Qÿrb insanûnûn kimÿsÿ boyunlarûna ÷ûxûb otur maüa imkan 

vermiø  aüûlsûzlar  naminÿ  möbarizÿ  apar maq  istÿyi  bir  

o qÿdÿr az olur. Vÿ döz dÿ edirlÿr, onlar þz qapûlarûnû qul dur-

lara a÷ma mûø dû lar. Biz þzömöz þz rejimimizÿ vÿ þz rÿh bÿr lÿ-

ri mi zÿ layiq olmuøuq, þzömöz dÿ bunun altûndan ÷ûx ma lûyûq.

– Onlar da bu gönö gþrÿcÿklÿr.

–  ßlbÿttÿ  gþrÿcÿklÿr.  Firavanlûqda  daüûdûcû  baølanüûc 

da olur. Bu firavanlûüû bir il, bir gön dÿ olsa uzatmaq ö÷ön 

insan  nÿinki  þzö  ö÷ön  yad  olanû,  hÿm  dÿ  möqÿddÿs  olan 

hÿr øeyi, hÿtta adi fÿhmini dÿ qurban verir. Belÿcÿ, Hit leri 

yetiødirdilÿr, belÿcÿ, Stalini yetiødirdilÿr, onlara Avro pa nûn 

yarûsûnû  verdilÿr,  indi  dÿ  ×ini  verirlÿr.  ßgÿr  bunun  möqa-

bilindÿ  þz  þlkÿlÿrindÿ  ömumi  sÿfÿrbÿrliyi  bircÿ  hÿftÿliyÿ 

dÿ olsa tÿxirÿ sala bilÿrlÿrsÿ, Törkiyÿni dÿ hÿvÿslÿ verÿrlÿr. 

Onlar, ÿlbÿttÿ, mÿhv olacaqlar. Biz isÿ onlardan da ÿvvÿl.

– ßvvÿl.


–  Bÿdbÿxtlik  ondadûr  ki,  amerikanlara  olan  ömidimiz 

vicdanûmûzû yökdÿn azad edir, iradÿmizi zÿiflÿdir: biz möba-

rizÿ  aparmamaq,  axûna  uyüunlaøûb  yaøamaq,  tÿdricÿn  cûr-

laø maq höququ qazanmûø oluruq. Mÿn razû deyilÿm ki, illÿr 

ke÷ dikcÿ xalqûmûzûn nÿyÿ isÿ gþzö a÷ûlûr, onun daxilindÿ nÿ 

isÿ yeti øir... Deyirlÿr: bötþv bir xalqû axûra kimi ÿzmÿk olmaz. 

Yalan dûr! Olar! Biz axû þz xalqûmûzûn necÿ döøkönlÿødiyini, 

vÿhøi lÿø di yini, artûq nÿinki þlkÿnin taleyinÿ, hÿtta þzönön vÿ 

uøaq la rû nûn da taleyinÿ biganÿlÿødiyini gþrörök. Biganÿlik 

– orqa niz min bu son nicat reaksiyasû – bizim hÿlledici xösu-

siy yÿ ti mizÿ ÷evrilib. Sÿrxoøluüun hÿtta rus anlamûnda belÿ 

gþrön mÿ miø miqyasû da bundan irÿli gÿlir. Bu, dÿhøÿtli biga-

nÿ lik dir: insan þz hÿyatûnû deøilmiø, qûraüû sûndûrûlmûø kimi 

yox, o dÿrÿcÿdÿ par÷alanmûø, o dÿrÿcÿdÿ eninÿ vÿ uzu nuna 

murdarlanmûø  kimi  gþrör  ki,  yalnûz  alkoqol  unut qan lûüû 


852

naminÿ yaøa maüa davam etmÿk olar. Bax ÿgÿr araüû qada-

üan etsÿy di lÿr, bizdÿ dÿr hal inqilab alovlanardû. Kom mu nist 

Øey loku  on  qÿpi yÿ  baøa  gÿlÿn  bir  litrÿ  dþrd  manat  almaq 

ÿvÿ zinÿ, araüû qadaüan etmÿklÿ baøûnû aürûtmaq istÿmÿz. 

Nerjin cavab vermir, yerindÿn tÿrpÿnmirdi. Zonun fÿnÿr-

lÿrindÿn döøÿn, sonra isÿ yÿqin ki, tavanda ÿks olunan zÿif 

iøûqda Gerasimovi÷ onun özönö aydûn gþrÿ bilmirdi. Hÿm-

sþhbÿtini,  ömumiyyÿtlÿ,  tanûmadan  Èllarion  ona  elÿ  øeylÿr 

demiødi ki, bu þlkÿdÿ hÿtta yaxûn dostlar belÿ sþzlÿri bir-

birinin qulaüûna da pû÷ûldaya bilmÿzdilÿr.

– Xalqû xarab etmÿk ö÷ön otuz il yetÿrli oldu. Bÿs onu 

dözÿltmÿk ö÷ yöz ilÿ mömkön olacaqmû? Buna gþrÿ dÿ tÿlÿs-

mÿk  lazûmdûr.  Ömumxalq  inqilabûnûn  mömkönsözlöyö  vÿ 

kÿnar dan kþmÿyÿ ömidlÿrin zÿrÿrli olmasû sÿbÿbindÿn bircÿ 

÷ûxûø yolu qalûr: adi saray ÷evriliøi. Lenin demiøkÿn: bizÿ inqi-

lab ÷ûlar tÿøkilatû verin vÿ biz Rusiyanûn altûnû östönÿ ÷evi rÿ-

rik! Onlar tÿøkilat qurdular vÿ Rusiyanû baøû östÿ ÷evirdilÿr!

– O, Allah gþstÿrmÿsin!

– Döøönörÿm ki, mÿhbus kimi adamlarû tanûmaüû vÿ sat-

qûnlarû ilk baxûødanca möÿyyÿn etmÿyi bacardûüûmûz halda 

bu cör tÿøkilatû yaratmaq bizÿ ÷ÿtin olmayacaq. Baxûn, biz 

ilk sþhbÿtimizdÿncÿ bir-birimizÿ inanûrûq. Cÿmi ö÷ mindÿn 

beø  minÿ  qÿdÿr  cÿsur,  tÿøÿbböskar,  silahla  davranmaüû 

baca ran insanlar, bir dÿ ki texniki ziyalûlardan hansûnûnsa...

– Atom bombasû dözÿldÿnlÿrdÿn?

– Hÿrbi rÿhbÿrlÿrlÿ ÿlaqÿ yaratmasû lazûmdûr...

– Yÿni boøboüaz vÿ he÷ nÿyÿ yaramayan insanlarla!

– ...ki, arzu olunan neytralitet ÿldÿ edilsin. Aradan gþtöröl-

mÿli adamlar da ÷ox deyil: Stalin, Molotov, Beriya, daha bir 

ne÷ÿ nÿfÿr. Vÿ dÿrhal da radio ilÿ elan etmÿk ki, bötön ali, 

orta vÿ aøaüû tÿbÿqÿ yerlÿrindÿ qalûr.

– Qalûr?! Budur sizin elitanûz?..

– Hÿlÿlik! Hÿlÿlik. Totalitar þlkÿlÿrin xösusiyyÿti dÿ elÿ 

bun dadûr: belÿ þlkÿlÿrdÿ ÷evriliø etmÿk ÷ÿtindir, amma ÷ev-

ri liødÿn sonra onlarû idarÿ etmÿk ÷ox asan olur. Makia velli 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

853


deyirdi ki, sultanû qovandan sonra sabahûsû gön bötön mÿs-

cid lÿrdÿ Mÿsihÿ dualar oxutmaq olar.

–  ×alûøûn,  ayaqlar  altda  qalmayûn!  Hÿlÿ  bilÿn  yoxdur, 

kim kimin dalûnca gedir: sultan onlarûn, yoxsa onlar, þzlÿri 

dÿ bunu dÿrk etmÿdÿn, sultanûn. Sonra da: þzlÿrini cÿri mÿ-

lÿr dÿn qoru maq ö÷ön bötþv diviziyalarû kötlÿ øÿklindÿ mina-

lan mûø sahÿlÿrÿ qovan donuz-generallarûn neytrallûüû? Onlar 

þz donuz damlarûnû qorumaq ö÷ön kimi desÿn par÷a-par÷a 

edÿrlÿr!.. Sonra da ki, Stalin yeraltû yolla sizin ÿlinizdÿn ÷ûxa-

caq!..  Bun dan  sonra  sizin  tÿøÿbböskar  beø  min  nÿfÿrinizi 

gizli ÿmÿkdaølarûn kþmÿyi ilÿ tuta bilmÿsÿlÿr, pusqulardan 

pulemyotlarla  gþtörÿrlÿr.  Bir  dÿ,  –  Nerjin  hÿyÿcanlanûrdû, 

– sizin kimi beø min adam Rusiyada yoxdur! Daha sonra, 

kiøi  ancaq  hÿbsxanada  olanda,  ailÿ  sÿrbÿstliyi  vaxtû  yox, 

þz  fikirlÿrindÿ  bu  cör  azad,  hÿrÿkÿtlÿrindÿ  möstÿqil  olur, 

qurbanlar  vermÿyÿ  hazûr  olur!  Hÿbsxanadan  isÿ,  he÷  nÿ 

edÿ bilmÿzsÿn!.. Siz istÿyirdiniz ki, mÿn layihÿnizdÿ qösur 

axtarûm? O, baødan-ayaüa qösurlardan ibarÿtdir!! Bu, bizim 

fiziki-riyazi  tÿkÿbbörömöz  ö÷ön  yaxøûca  dÿrsdir:  ictimai 

fÿaliyyÿt dÿ bir sÿnÿtdir, þzö dÿ necÿ! Bessel funksiyasû ilÿ 

onun tÿsvirini verÿ bilmÿzsÿn! Þzö dÿ tÿk bu yox! Tÿk bu 

yox! – O, qaranlûq vÿ sakit pillÿkÿn ö÷ön lazûm olduüundan 

÷ox  ucadan  danûøûrdû.  –  Sizin  bÿdbÿxtliyiniz  ondadûr  ki, 

mÿni  mÿslÿhÿt÷i  kimi  gþrmÿk  istÿmisiniz!  Mÿn  isÿ  Yer 

özöndÿ nÿ isÿ yaxøû vÿ mþhkÿm bir øeyin yaradûla bilÿcÿyinÿ 

inanmûram. ßgÿr þzöm øöbhÿlÿrdÿn canûmû qurtara bilmi-

rÿmsÿ, sizÿ necÿ mÿslÿhÿt verÿ bilÿrÿm?

Gerasimovi÷ donuq tÿmkini pozmadan xatûrlatdû:

– Spektral analiz kÿøf olunmazdan ÿvvÿl Oqyust Kont 

deyirdi ki, bÿøÿriyyÿt ulduzlarûn kimyÿvi tÿrkibini he÷ vaxt 

þyrÿnÿ  bilmÿyÿcÿk.  Lakin  dÿrhal  þyrÿndilÿr!  Siz  gÿzinti 

vaxtû cÿbhÿ øinelinizi dalüalandûraraq addûmlayanda baøqa 

cör gþrönörsönöz.

Nerjin tutuldu. O, Spiridonun dönÿnki “qurdbasan haq-

lû dûr,  adamyeyÿn  isÿ  yox”  demÿsini,  tÿyyarÿdÿn  þzö  ö÷ön 


854

atom bom basû istÿmÿsini xatûrladû. Bu sadÿlik onun örÿ yinÿ 

asan lûqla  hþkmran  kÿsilÿ  bilÿrdi,  amma  Nerjin  bacardûüû 

qÿdÿr möqavimÿt gþstÿrirdi:

– Bÿli, mÿn bÿzÿn aludÿ oluram. Lakin sizin layihÿniz 

÷ox  ciddidir  vÿ  sadÿcÿ,  örÿyin  sÿsini  dinlÿmÿk  bÿs  etmir. 

Fransûn Sirakuzalû qarûsû yadûnûzda deyil? Qarû dua edirdi ki, 

allahlar  adanûn  mÿnfur  tiranûna  hÿyat  bÿxø  etsinlÿr,  ÷önki 

uzun  tÿcröbÿsi  ona  hÿr  sonra  gÿlÿn  tiranûn  ÿvvÿlkindÿn 

daha qÿddar olacaüûnû þyrÿtmiødi? Bÿli, bizim rejim iyrÿnc-

dir, lakin siz necÿ ÿmin ola bilÿrsiniz ki, sizdÿ bu daha yaxøû 

alûnacaq? ×ovdar ÿkmiødik, qanqal bitdi!.. Hÿlÿ bizim inqi-

la bû mûz  nÿdir  ki!  Siz  bir  ...  iyirmi  yeddi  ÿsr  geriyÿ  nÿzÿr 

salûn!  Mÿna sûz  bir  yolu,  diøi  canavarûn  iki  ÿkiz  uøaüa  söd 

verdiyi hÿmin o tÿpÿcikdÿn, ecazkar xÿyalpÿrÿstin eøøÿyinin 

belindÿ gÿlib-ke÷diyi hÿmin o zeytunlu vadidÿn bizim baø-

gi cÿl lÿndirici yöksÿkliklÿrimizÿ, bizim þzöyeriyÿn top tûrtûl-

larûnûn  qûcûrtû  saldûüû  zölmÿt  dÿrÿlÿrimizÿ,  Oymyakonun 

yetmiø dÿrÿcÿlik kölÿyinin döøÿrgÿ sûrûqlûlarûnû dÿlib ke÷diyi 

buzlu aøûrûmlarûmûza qÿdÿr olan bötön bu dolanbaclarû niyÿ 

sörönmöøök?  Yöz  illÿr  boyu  øairlÿr  vÿ  peyüÿmbÿrlÿr  bizÿ 

Gÿlÿcÿyin  parlaq  iøûüû  haqqûnda  nÿümÿlÿr  oxuyurdular! 

Fanatiklÿr!  Onlar  zirvÿlÿrdÿ  tufanlarûn  uladûüûnû,  bitkilÿrin 

azlûüûnû, suyun yoxluüunu unutmuødular, unutmuødular ki, 

bu  zirvÿlÿrdÿn  asanlûqla  kÿllÿmayallaq  döøÿ  bilÿrlÿr?  Bax, 

burada da, iøûq salûn, Möqÿddÿs Qraal qÿsri var...

– Gþrmöøÿm.

– Orada atlû ÷apûb gÿldi vÿ nÿ gþrdö – boø øey! He÷ kÿs 

ora  ÷ata  bilmÿz,  he÷  kÿs  gþrÿ  bilmÿz!  Mÿni  dÿ  bir  sakit, 

ki÷ik vadiyÿ buraxûn – suyu, otu olan.

– Ge-ri-yÿ? – Gerasimovi÷ aydûn, he÷ bir ifadÿsiz heca-

heca  dedi.  –  Ènsan  tarixinin  gerisinin  vÿ  ya  qabaüûnûn 

olduüunu bilsÿydim, bÿli! Amma bu sprutun nÿ dalû var, nÿ 

dÿ qabaüû. Mÿnim ö÷ön “tÿrÿqqi” sþzöndÿn ÷ox mÿnadan 

mÿhrum edilmiø ikinci bir sþz yoxdur. Èllarion Palû÷, hansû 

tÿrÿqqi?  Nÿdÿn?  Nÿyÿ  doüru?  Èyirmi  bir  yözillik  ÿrzindÿ 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

855


insanlar  daha  yaxøû  oldular?  Daha  xeyirxah?  Ya  da  daha 

xoøbÿxt?  Yox,  daha  pis,  daha  qÿddar  vÿ  bÿdbÿxt!  Bötön 

bunlara gþzÿl ideyalar sayÿsindÿ nail olunub!

– Tÿrÿqqi yoxdur? Tÿrÿqqi yoxdur? – Gerasimovi÷ dÿ 

ehtiyatû  unudaraq,  sanki,  cavanlaømûø  sÿslÿ  möbahisÿyÿ 

baøladû,  –  bunu  fizika  ilÿ  ÿlaqÿdÿ  olan  insana  baüûølamaq 

olmaz.  Siz  mexaniki  vÿ  elektromaqnit  sörÿtlÿr  arasûndakû 

fÿrqi gþrmörsönöz?

–  Aviasiya  nÿyimÿ  gÿrÿkdir?  Piyada  vÿ  at  östöndÿ 

gÿzmÿkdÿn saülam he÷ nÿ yoxdur! Sizin radionuz nÿyimÿ 

gÿrÿkdir?  Bþyök  piano÷ularû  qovuødurmaq  ö÷ön?  Yoxsa 

mÿnim hÿbs olunmaüûm haqqûnda ÿmri Sibirÿ tez ÷atdûrmaq 

ö÷ön? Qoy po÷t arabalarû ilÿ aparsûnlar. 

–  Bizim,  demÿk  olar  ki,  havayû  enerjinin  astanasûnda, 

demÿli, maddi nemÿtlÿr bolluüu astanasûnda durduüumuzu 

necÿ baøa döømÿmÿk olar. Biz Arktikanû ÿridÿcÿyik, Sibiri 

isindirÿcÿyik,  sÿhralarû  yaøûllaødûracaüûq.  Èyirmi-otuz  ildÿn 

sonra ÿrzaüûn östö ilÿ yeriyÿ bilÿcÿyik, ÿrzaq da hava kimi 

pulsuz olacaq. Bu tÿrÿqqidir?

– Bolluq tÿrÿqqi deyil! Mÿn maddi bolluüu yox, ÷atûø-

mayan  øeyi  bþlöømÿyÿ  hazûrlûüû  tÿrÿqqi  sayardûm!  Ancaq 

siz he÷ nÿyi ÷atdûra bilmÿyÿcÿksiniz! Sibiri isindirÿ bilmÿ-

yÿ cÿk siniz! Sÿhralarû yaøûllaødûra bilmÿyÿcÿksiniz! Hÿr øeyi, 

özr istÿyirÿm, atom bombalarû ilÿ s... ÷evirÿcÿklÿr! Hÿr øeyi 

reaktiv aviasiya ilÿ øumlayacaqlar!

–  Bu  dolanbaclara  qÿrÿzsiz  nÿzÿr  salûn!  Biz  tÿkcÿ 

sÿhvlÿr etmÿmiøik – biz yöksÿyÿ doüru da imÿklÿmiøik. Biz 

incÿ sifÿtlÿrimizi qaya par÷alarû ilÿ qan÷ûr etmiøik – bununla 

belÿ gÿlib aøûrûmdayûq...

– Oymyakonda!..

– Hÿr halda, daha bir-birimizi tonqallarda yandûrmûrûq...

– Niyÿ odunla ÿziyyÿt ÷ÿkÿsÿn, boüucu qurüular var!

– Hÿr halda, dÿlil kimi dÿyÿnÿklÿrdÿn istifadÿ edÿn ve÷e-

lÿr


1

 hÿqiqi dÿlillÿrin zÿfÿr ÷aldûüû parlamentlÿrlÿ ÿvÿzlÿndi! 

1

 Ve÷e – Orta ÿsrlÿrdÿ Rusiyada xalq toplantûsû



856

Hÿr  halda,  ibtidai  xalqlardan 

habeas  corpus  act

ala  bil-



miøik!  He÷  kÿs  bizÿ  arvadûmûzû  zifaf  gecÿsi  sözerenin

yanû na gþndÿrmÿyi ÿmr etmir. Gÿrÿk kor olasan ki, adÿtlÿrin 



yumøaldûüûnû, aülûn aüûlsûzlûüa qalib gÿldiyini gþrmÿyÿsÿn...

– Gþrmörÿm!

– Hÿr halda, insan øÿxsiyyÿti anlayûøûnûn yetkinlÿødiyini!

Davamlû  elektrik  zÿnginin  sÿsi  bötön  binaya  yayûldû.  

Bu, on birÿ iyirmi beø dÿqiqÿ qalûr vÿ bötön mÿxfi material-

lar  seyflÿrÿ  tÿhvil  verilmÿli,  laboratoriyalar  mþhörlÿnmÿli-

dir demÿk idi.

Hÿr ikisinin baøû zonanûn fÿnÿr iøûüûna döødö. 

Gerasimovi÷in pensnesi bir cöt almaz kimi bÿrq vurdu.

– Hÿ, nÿ oldu? Nÿticÿ? Bötön planeti mÿnÿvi pozüunluq 

i÷indÿ buraxmalû? Heyfiniz gÿlmir?

– Gÿlir, – Nerjin artûq gÿrÿksiz, lap yavaøûmûø pû÷ûltû ilÿ 

razûlaødû. – Planetÿ heyfim gÿlir. O vaxta kimi saü qal maq-

dansa þlmÿk yaxøûdûr.

– Èmkan vermÿmÿk þlmÿkdÿn daha yaxøûdûr! – Gerasi-

movi÷ tÿkÿbbörlÿ etiraz etdi. – Lakin bu ömumi mÿhvolma 

vÿ ömumi sÿhvdözÿltmÿ illÿrindÿ – baøqa hansû ÷ûxûø yolu 

tÿklif edirsiniz? Cÿbhÿ÷i zabit! Kþhnÿ dustaq!

– Bilmirÿm... bilmirÿm... – Nerjinin necÿ ÿzab ÷ÿkdiyi 

alaqaranlûqda  da  sezilirdi.  –  Nÿ  qÿdÿr  ki,  atom  bombasû 

yox idi, pis qurulmuø, astagÿl, parazitlÿrin sþköb-daüûtdûüû 

sovet  sistemi  zamanûn  sûnaqlarûnda  þlömÿ  mÿhkum  idi. 

Èndi, ÿgÿr bizimkilÿrin ÿlinÿ bomba ke÷sÿ, fÿlakÿt olacaq. 

Èndi, yal nûz indi...

– Nÿ?! – Gerasimovi÷ onu divara qûsnamûødû.

– Bÿlkÿ dÿ... yeni ÿsr... þz hÿrtÿrÿfli mÿlumatlûlûüû ilÿ...

– Sizÿ axû radio gÿrÿk deyil!

– Bÿli, onu boüurlar... Deyirÿm, bÿlkÿ, yeni ÿsrdÿ belÿ 

bir ösul icad edÿrlÿr: sþz betonu daüûtsûn?

1

 1679-cu ildÿ Bþyцk Britaniya parlamenti tÿrÿfindÿn гÿбул олунмуø бу 



ганунвериъи актûн мÿьзи – øцбщÿли øÿхс гисминдÿ тутуланларûн щцгугларûнû тÿмин 

етмÿкдир; Britaniya конститусийасûнû тÿøкил едÿн ÿсас щцгуги сÿнÿдлÿрдÿн биридир.

2

 Sözeren – feodalizm dþvrцndÿ þz vassalarûnûn hþkmdarû olan bþyцk feodal



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

857


– Materiallar möqavimÿtinÿ hÿddindÿn ziyadÿ ziddir.

– Elÿcÿ dÿ diamata! Amma yenÿ dÿ?.. Yadûnûzdadûr: þncÿ 

Sþz olub. Demÿli, Sþz betondan da ÿsaslûdûr? Demÿli, Sþz 

boø øey deyil? Hÿrbi ÷evriliø isÿ... mömkön deyil...

– Bunu konkret olaraq necÿ tÿsÿvvör edirsiniz?

– Bilmirÿm. Tÿkrar edirÿm: bilmirÿm. Bu sirdir. Gþbÿ-

lÿk lÿrin hansûsa bir sirr sÿbÿbindÿn, birinci yox, ikinci yox, 

ne÷ÿncisÿ  yaüûødan  sonra  birdÿn  bitmÿyÿ  baøladûüû  kimi. 

Dönÿn  inanmaq  da  olmurdu  ki,  belÿ  eybÿcÿr  øeylÿr  bitÿ 

bilÿr – bu gön isÿ hÿr yan onlarla doludur! Nÿcib insanlar da 

belÿcÿ inkiøaf taparlar, onlarûn sþzlÿri dÿ betonu daüûdacaq.

– Ondan ÿvvÿl isÿ sizinkilÿri kþköndÿn qoparûlmûø, kÿsil-

miø, qûrûlmûø halda zÿnbillÿrlÿ, sÿbÿtlÿrlÿ daøûyûb apara caqlar...


Yüklə 6,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin