B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov
Indikativ rejalashtirishda iqtisodchilarning Funksiyalari va
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.2. Indikativ rejalashtirishda iqtisodchilarning Funksiyalari va
majburiyatlari Indikativ rejalashtirish sifati ko’p jihatdan mutaxassislarning tayyorgarlik darajasiga bog’liq, bu quyidagilar bilan belgilanadi: nazariy tayyorgarlik; ularning intellektual rivojlanganligi; tajriba va malaka; reja – bu tegishli harakatlarni talab qiluvchi ongli ravishda qabul qilinadigan qarorlar tizimi ekanligini tushunish; 91 qo’llaniladigan tadbirlarning oqibatlarini oldindan ko’ra bilish; asosiysini ko’ra olish qobiliyati; biznes sharoitida tashqi va ichki omillarning maqbul nisbatini topa olish. Ilgari rejalashtirishda asosiy rol deyarli iqtisodchilarga, ya’ni reja- iqtisodiyot bo’limlari (xizmatlari, boshqarmalari)ning xodimlariga tegishli edi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ushbu holat tubdan o’zgardi. Rejalashtirishda ayniqsa kundalik rejalarning amalga oshirilishiga bevosita rahbarlik qiluvchi mutaxassislar, ya’ni o’rta va quyi bo’g’in rahbarlari, menejerlarning roli ortadi. Lekin hozirgi vaqtda ham iqtisodchilarning roli beqiyos. Bugungi kunda kichik korxonada rejalashtirish ishini iqtisodchi, moliyachi yoki buxgalter amalga oshirishi mumkin. Katta korxonalarda esa reja ko’rsatkichlarini iqtisodiy jihatdan asoslash bilan odatda iqtisodiy xizmatning 2-3 nafar xodimi shug’ullanadi. Yirikroq firmada, odatda, 4 yoki undan ortiq xodimdan iborat iqtisodiy bo’lim faoliyat ko’rsatishi mumkin. Yanada yirik firmada xodimlarining umumiy soni kamida 12 nafardan iborat bo’lgan bir necha bo’limlar yoki xizmatlarni o’z tarkibiga olgan iqtisodiy boshqarma tashkil etilishi mumkin. Asosiy rejaviy asoslashlarni huddi ilgaridagi kabi iqtisodchilar bajarishadi. Lekin reja xo’jalik yuritishning barcha vazifalari va muammolari majmuini aks ettirishi uchun uni ishlab chiqishga o’z vakolati masalalariga muvofiq ravishda boshqa xizmatlar va bo’limlarning xodimlari ham jalb etiladi. Ya’ni reja hisob-kitoblarini amalga oshirishda iqtisodiy bo’lim xodimlari quyidagilar bilan o’zaro hakorlik qiladi: rahbariyat bilan – rivojlanish strategiyasining umumiy maqsadlari va tashkiliy masalalar yuzasidan; marketing va sotish bo’limlari bilan – sotish masalalari yuzasidan; buxgalteriya bilan – hisob yuritish va hisobotlar masalalari yuzasidan; moliyaviy bo’lim bilan – moliyalash masalalari yuzasidan; ta’minot va transport bo’limlari bilan – ta’minot va xomashyoni etkazib berish masalalari yuzasidan; bosh muhandis bo’limi, texnologik va ishlab chiqarish bo’limlari bilan – ishlab chiqarish xususidagi masalalar yuzasidan; kadrlar, mehnat va ish haqi bo’limi bilan – xodimlar va boshqa masalalar yuzasidan. Shubhasiz, bozor munosabatlari sharoitida rejalashtirish bo’yicha 92 asosiy mas’uliyat iqtisodchi-menejerlar zimmasiga yuklatiladi. Agar iqtisodchilarning vazifasi reja ko’rsatkichlarini iqtisodiy jihatdan asoslashdan iborat bo’sa, menejerlar vazifasi qatoriga ushbu ko’rsatkichlarni muayyan tijorat, texnologik, kadrlar va boshqa xususdagi harakatlar bilan talqiin etish kiradi. Lekin biri ikkinchisi bilan uzviy bog’langan. Iqtisodiy bo’lim xodimlari va firma menejerlari o’z mohiyatiga ko’ra bir xil vazifani, ammo turli vositalar yordamida bajarishadi. Menejer boshqaruv sohasida, shu jumladan insonlarni boshqarishda alohida tarzdagi o’quv va ko’nikmalarga ega bo’lishi kerak. Ular tomonidan bajariladigan harakatlar tizimi oldinga qo’yilgan xo’jalik yuritish maqsadlariga erishish uchun mavjud resurslarni optimallashtirishga qaratilgan. Menejerlar firma faoliyatining rejalarini ishlab chiqish va amalga oshirishda faol ishtirok etadilar. Firmaning yuqori rahbariyati menejerlar bilan birga faoliyat maqsadlarini tanlashadi va tegishli rivojlanish strategiyasini ishlab chiqishadi. Tanlangan maqsadlarga iqtisodiy ishlov berish iqtisodchilar tomonidan amalga oshiriladi, ya’ni ular maqsadni iqtisodiy kategoriyalar bilan asoslaydi. Biroq rejadagi maqsadlarga erishish bo’yicha asosiy harakatlarni tanlash menejerlar Funksiyasiga kiradi. Ular har kuni rejalashtirish masalalari bilan shug’ullanib, firmaning turli xildagi rejalarini ishlab chiqishda ishtirok etishadi, shuningdek uning strategiyasini, faoliyat sohasi siyosatini, biznes-rejalarni va hokazolarni belgilab beradi. Prognozlashtirish, dasturlash, taqvimiy rejalashtirish – bularning barchasi menejerlar tomonidan o’z ishida foydalaniladigan vositalardir. Shuning uchun hozirgi vaqtda iqtisodchi menejer kasbining ahamiyati va unga nisbatan talab ortib bormoqda. Iqtisodiy bo’lim xodimlari Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|