Kuchli o ‘zaro ta ’sirlashuv adronlar (grekcha “adros” - kuchli)
orasida sodir bo‘ladi. Bularga barion (grekcha “baris” — og‘ir)lar, gi-
peronlar va mezonlar kiradi. Bu ta ’sirlashuv 1911-yilda E.Rezerford
tomonidan ochilgan bo‘lib. u faqat uzoq masofalar uchun o ‘rinlidir.
Kuchli o ‘zaro ta ’sirlashuvga yadro kuchlari misol bo‘la oladi. Yu-
kava gipotezasiga binoan (1935-yil) kuchli o ‘zaro ta’sirlashuv - yadro
kuchlarini tashuvchi oraliq zarrachalar chiqarish bilan sodir boMadi. Bu
1947-yilda kashf etilgan
л mezon bo‘lib, uning massasi nuklon mas-
sasidan olti marta kichik. Nuklonlar mezon “bulutlari” bilan o'ralgan.
Yadro kuchlari zarrachaning zaryadiga bog'liq emas. Kuchli
o ‘zaro ta’sirlashuvlarda zaryad miqdori saqlanadi.
2.
Elektromagnit о ‘zaro ta ’sirlashuv - kuchli o'zaro ta’sirlashuv-
dan 100 marta kuchsizdir. Unda “yorug‘lik zarrachasi” — fotonlar-
ning nurlanishi va yutilishi sodir bo'ladi [8].
3.
Kuchsiz o ‘zaro ta ’sirlashuvrimg ta ’sir radiusi kuchli o'zaro
ta’sirlashuv radiusidan ikki darajaga kamroqdir. Lining hisobiga Qu
yosh nur sochadi (proton neytronga aylanadi, pazitron esa neytrinoga
aylanadi). Nurlangan neytrino amalda cheksiz kirib borish qobiliya-
tiga ega bo‘ladi, u milliard kilometrli temir plita qatlamidan bemalol
o ‘ta oladi.
Kuchsiz o'zaro ta’sirlashuv - bu kontaktli ta ’sirlashuv emas, bal-
ki u og‘ir zarracha (bozon)lami almashtirish orqali amalga oshadi.
Bozonlar ko'rinm aydigan (virtual) va beqarordirlar.
4.
Gravitatsion o ‘zaro ta ’sirlashuv - elektromagnit o'zaro
ta ’sirlashuvdan juda ko'p marta kuchsizdir. Lekin gravitatsion
ta’sirlashuv universal xarakterda bo'lib, u hamma joyda mavjuddir.
56
