beshta konsepsiya ilgari surilgan:
•
Krecitsionizm - tiriklik ilohiy tarzda Olloh tomonidan yara- tilgan; •
О ‘lik tabiat —
о 'z-o ‘zidan, takror va takror rivojlanish bos- qichlaridan о ‘tishi tufayli hayot paydo bo ‘Igan; • Barqaror holat va unga asosan hayot azaldan m avjud bo ‘Igan; • Panspermiya konsepsiyasi —
hayot Yerga tashqaridan kiri- tilgan; •
Fizikaviy va kimyoviy qonunlarga bo ‘ysunuvchi uzoq muddat davom etgan jarayonlar tufayli bunyod bo 'Igan. Bakteriyalar ustida - XIX asrda bir qator fundamental tadqiqotlar
o'tkazgan fransuz mikrobioligi Lui Paster ikkinchi konsepsiyani il
miy dalillar asosida inkor etdi. Uchinchisi esa o ‘zining originalligi va
hayoliyligi tufayli ko‘pchilikka m a’qul tushmadi.
XX asr boshlarida oxirgi ikki konsepsiya fanda gegimonlik qildi-
lar. Panspermiya konsepsiyasi - meteorit va kometalar tarkibida qayd
etilgan organik birikmalarga tayanadi. Ularni “urug‘lik” rolini bajar-
gan deb qaraydi.
Beshinchi konsepsiyaning ikkita varianti bor. Shulardan biri
bo'yicha hayot - eng avvalo mutlaqo tasodifiy tarzda birgina “tirik
molekula”ning paydo boMishi bilan bog‘liq, bu molekulaning struk-
turaviy tuzilishida tiriklikning keyingi rivojlanishi haqidagi butun
reja jamlangan. Fransuz biologi J.Mono “hayot fizika qonunlaridan
kelib chiqmaydi, lekin ularga muvofiq tarzda bo‘ysinadi. Hayot - о 4a
nodir hodisa ekanligini anglab etmoq lozim” deb yozadi. Ikkinchi
variantdagi fikrga ko‘ra, hayotning paydo bo‘lishi - materiya evol-
yutsiyasining qonuniy natijasi (intihosi)dir.
XX asrda hayotning paydo bo'lishi yuzasidan dastlabki ilmiy mo
deller yaratildi. Masalan, 1924-yilda A.I.Oparinning “Hayotning paydo
bo‘lishi" nomli kitobida birinchilardan bo'lib tabiiy-ilmiy konsepsiya
ilgari surildi.
Unda h a yo t- Yerda uzoq davom etgan -a v v a l kimyoviy,
so‘ngra esa bioximiyaviy evolyutsiyalar natijasidir deyiladi.
68
