B. E. Turayev, X. Isayev, G. O. Akbarova tabiiy fanlarning

XIV bob. EKOLOGIK XAVFSIZLIK, TABIIY RESURSLAR-
DAN OQILONA FOYDALANISH
“Ekologik xavfsizlik muammosi allaqachonlar milliy va min-
taqaviy doiradan chiqib, butim insoniyatning umumiy muammosiga
aylangan. Tabiat va inson о 'zaro muayyan qonuniyatlar asosida mu-
nosabatda bo ‘ladi. Bu qonuniyadarning buzilishi о ‘nglab bo ‘Imas
ekologik falokatlarga olib keladi.
”
0 ‘zbekiston Rcspublikasi
Birinchi Prezindenti Islom Karimov
Hozirgi vaqtda jah o n fan-texnika taraqqiyoti jadal s u r atlar bilan 
rivojlanib borm oqda. Dunyo aholisi yildan-yilga o ‘sib borib, k o ‘proq 
m iqdorda oziq-ovqat, y o q ilg 'i, kiyim -kechak va boshqa narsalarni 
ishlab chiqarish lalab qilinm oqda. D unyoning jo 'g 'ro fiy -siy o siy tuzi- 
lishi o ‘zgarm oqda. 0 ‘rm onlar y o ‘q b o 'lib , o ‘sim liklar va hayvon tur- 
lari kam aym oqda, foydali qazilm alar tugab borm oqda. Suv havzalari 
va atm osfyera havosining ifloslanishi, chiqindi m oddalarning ortib 
borishi natijasida aholini oziq-ovqat bilan ta'm in lash , energiya va 
chuchuk suv m uam m olari borgan sari m urakkablashm oqda. Sayyora- 
m izda har yili tashqi m uhitga 70 m ln.m 3 zaharli gaz, 50 mln. tonna 
m etan 13 m ln.tonnaga yaqin azot kuyundisi chiqarilm oqda; okean- 
larga 10 mln. tonna neft va neft m ahsulotlari, suv havzalariga 32 km 3 
iflos sanoat suvlari quyilm oqsa, 11 mln. gektar o ‘rm on kesilm oqda 
va yonib ketm oqda. B unday sharoitda inson tom onidan biosferaga 
ko'rsatilayotgan ta ’sirni tartibga solish. ijtim oiy taraqqiyot bilan qulay 
tabiiy muhitni saqlab qolishning o ‘zaro ta'sirin i uyg'u nlashtirish, 
inson va tabiatning o 'z a ro m unosabatlarida m uvozanatga erishish 
m uam m olari borgan sari dolzarb b o 'lib qolm oqda.
14.1. Ekologik xavfsizlikning yer muammosi
H alqaro ham jam iyat insonning nafaqat yashash huquqi, balki 
to ‘laqonli va sogMom turm ush kechirishi uchun zarur m o ‘tadil atrof- 
m uhit sharoitlariga ham b o 'lg an huquqlarining m uqaddas va dahl-
149

---

sizligini allaqachonlar e ’tiro f etgan. E kologiya hozirgi zam onning 
keng m iqyosidagi keskin ijtim oiy m uam m olaridan biridir. Ekologik 
x avfsizlik kishilik jam iyatin in g buguni va ertasi uchun dolzarbligi, 
ju d a zarurligi bois eng m uhim m uam m olar jum lasiga kiradi.