4.5. MAKTABDA TASVIRIY SAN’ATNI 0 ‘QITISH
DIDAKTIKASI
Didaktika haqida umumiy ma’lumot
Didaktika
(yunoncha — o ‘rgatuvchi, ta ’lim beruvchi demak)
pedagogikaning ta ’lim va tarbiya nazariyasiga oid sohasidir.
Hozirgi zam on pedagogikasida didaktikaga ta ’lim va tarbiya
berish nazariyasi bilan shug‘ullanadigan alohida soha sifatida
qaraladi. T a’lim m azm unini aniqlash ham da o ‘qitishning eng
samarador usul va yo‘llarini topish didaktikaning asosiy vazifasidir.
Didaktika — o ‘qituvchida m a’lum qonun va qoidalar asosida
ishlashni talab qiladi. Didaktika — o ‘qituvchining mashg‘ulot olib
borishiga yordam beradi, uni nazorat qiladi. Shu boisdan didak
tika — sinf, sinf doskasi, parta, darslik, o ‘quv qurollari, tarqatma
materiallar, k o ‘rgazmalar va boshqa texnik qurollam i doimiy,
sifatli, talab darajasida bo‘lishini taqozo etadi. Shuningdek, u o ‘quv
jarayonining ilmiy asosda boMishini ham nazorat qiladi.
D idaktika o ‘z xususiyatiga k o ‘ra dars berish yoki o ‘quv-
tarbiya ishining qonuniy chegarasidir. 0 ‘qituvchi undan chiqib
ham ketolmaydi, e ’tibordan ham qoldirmaydi.
Didaktika juda qadim dan shakllangan b o ‘lsa-da, XVII asrga
kelib, buyuk chex pedagogi Y.O.Komenskiy (1592—1670) peda
gogika fani tarixida yaratilgan didaktik prinsiplam i to ‘plab, uni
bir butun sistemaga soldi. Bu prinsi planting maktab faoliyatida
qo ‘llanishiga oid qonun-qoidalam i ishlab chiqdi va butun bir
didaktika sistemasini yaratdi.
Y.O. Komenskiy o ‘zining buyuk xizm atlari bilan maktab,
o ‘quv-tarbiya sistemasini yaratib berdi. U maktab sistemasiga,
ta ’lim sistemasiga va tarbiya nazariyasiga asos soldi.
’139
0 ‘zbekistonda darslik yaratishga ancha kech kirishildi. 1970-
yildan boshlab, Otebekistonda tasviriy san’at bo ‘yicha dastlabki
„sinov“ darsliklari yaratila boshlandi. R.Hasanov va A.Jilsovalar
to m o n id an 1970- yili 1- sinflar u ch u n , 1974- yili 2- sinflar
uchun, 1976- yili 3- sinflar uchun „Tasviriy san’at“ darsliklari
chop etildi. 1977- yilda R.Hasanov, B.Oripov, A.Isoxo‘jayevlar
tom onidan 4- sinf uchun „Tasviriy san’a t“ darsligi yaratildi. Bu
darsliklar bir necha b o r qayta chop etildi. Darsliklar tasviriy
san’at darslari samaradorligini oshirishda yaxshi natijalar beradi.
M azkur darsliklar qoraqalpoq tilida ham nashr etildi. Darslik
dastur asosida sistemali bilim berishni o ‘z oldiga vazifa qilib
qo'ygan. Bu darsliklardan o'quvchining o ‘zi ham mustaqil foy-
dalana olishi mumkin.
D arslik yozishning im koniyati b o ‘lm agan hollarda uning
o'rniga o ‘quv qo‘llanmalar ham yaratiladi.
Bulardan tashqari, 0 ‘zbekiston maktablari uchun R.Hasanov
va H.Egamovlarning 1 - 4 - sinflar uchun bir qator o ‘quv qo‘l-
lanmalari ham chop etildi.
M etodik qo ‘llanmalarda tasviriy san’atning o ‘qitilishidagi eng
m uhim m uam m olar va masalalar turli nuqtayi nazardan tahlil
etib beriladi. 0 ‘quvchilar bilimini baholash, tasviriy san’atning
45 m inutli dars m ashg‘ulotlarini tashkil etish, o ‘tkazish, ularni
sistemali takomillashtirib borish asosida dars va mashg‘ulotlam i
o ‘tkazish, ularda o ‘quvchilarga berilayotgan bilim va malakalari-
ning sam aradorligiga erishishning eng zam onaviy uslublari,
m ohiyati va m azm uni ish tajribalari ilmiy tadqiqotlar asosida
izohlab beriladi.
B undan tashqari, m etodik qo ‘llanm alarda tasviriy san ’at
darslari uchun o ‘quv-didaktik sharoitning yaratilishi, tasviriy
san ’at ta ’lim ining pedagogik holati, o ‘quvchilar diqqatining
psixologik asosi, o'quvchilar bilimini aniqlashning baho mezon-
lari, mahalliy va chet ellar tasviriy san’at m ateriallaridan foyda-
lanish mezoni, tarbiyaviy ishlaming mohiyati, mazm uni, m ak
tabda tasviriy san’atdan beriladigan bilim va malakalarning didaktik
talablari kabi o ‘quv-tarbiya tizimining eng dolzarb muammolari
ilmiy jihatdan tahlil qilib beriladi.
138
Xullas, bugungi kunda m aktabda tasviriy san’atning o ‘qi-
tilishi, m ashg‘ulotlarning takom illashtirib borilishi va darslar
samaradorligiga erishishning qator metodik asoslari ishlab chiqilgan
b o ‘lib, ular asosida maktab tasviriy san’at o ‘qituvchilari o ‘zlarining
tasviriy san’at darslari samaradorligini oshirish imkoniyatlariga
egadirlar.
Dostları ilə paylaş: |