B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish samarqand

Kondrat‟ev sikli «katta to‘lqinlar» sikli deb ham ataladi. Sikllilikning bu 
nazariyasini ishlab chiqishga rus olimi N.D.Kondratьev katta hissa qo‘shadi. Uning 
tadqiqoti Angliya, Frantsiya va AQShning 100-150 yil davomidagi rivojlanishini 

---

31 
qamrab oladi. Bunda u iqtisodiy o‘sishning ko‘l omilli tahlilini o‘tkazib, ya‘ni 
tovar narxlari kapital uchun foiz, nominal ish xaqi, tashqi savdo aylanmasi kabi 
makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning o‘rtacha darajasini umumlashtirish natijasida bir 
qator katta sikllarni ajratib ko‘rsatadi. 
1-sikl: 1787-1814 yillar - ko‘taruvchi to‘lqin; 1814-1851 yillar -
pasaytiruvchi to‘lqin. 
P-sikl: 1844-1851 yillar - ko‘taruvchi to‘lqin; 1870-1896 yillar -
pasaytiruvchi to‘lqin. 
SH-sikl: 1896-1920 yillar - ko‘taruvchi to‘lqin.Kondratev siklining 
davomiyligi o‘rtacha 40-60 yilni tashkil qiladi va uning asosiy xususiyati texnika 
taraqqiyoti hamda tarkibiy o‘zgarishlarni o‘zida aks ettirishi hisoblanadi. 
Kondrat‘ev birinchi katta siklning yuksalish fazasini Angliyadagi sanoat 
revolyutsiyasi, ikkinchisini - temir yo‘l transportining rivojlanishi. 
uchinchisini - elektr energiyasi, telefon va radioning kashf etilishi, 
to‘rtinchisini - avtomobil sanoatining rivojlanishi bilan bog‘laydi. Hozirgi zamon 
tadqikotchilari beshinchi siklni elektronika, gen injenerligi va mikroprotsessorlar 
rivojlanishi taqozo qilishini ko‘rsatadi. 
Iqtisodiy sikl barcha tomonlari bilan namoyon bo‘lib, amalda iqtisodiyotning 
hamma sohalariga sezilarli ta‘sir ko‘rsatadi. Iqtisodiyot tarkibiy qismlarining 
o‘zaro bog‘liqligi sababli uning hech bir sohasiga inflyatsiya to‘lqini yoki 
turg‘unlikning nohush oqibatlaridan chetda qolmaydi. Ammo shuni eьtiborga olish 
zarurki, iqtisodiy sikl alohida shaxslar turmush darajasi va korxonalar iqtisodiy 
faolligiga turli darajada ta‘sir ko‘rsatadi. 
Siklli rivojlanishning dastlabki va asosiy fazasi inqiroz hisoblanadi. Inqiroz 
bir siklni nihoyasiga yetkazib, yana muqarar ravishda inqiroz bilan tugaydigan 
yangisining boshlanishiga asos soladi; inqiroz vaziyatida asosiy kapitalning 
ortiqcha jamg‘arilishi uning hamma funktsional shakllarida namoyon bo‘ladi. 
Inqiroz fazasida ishlab chiqarish va bandlilik qisqaradi, ammo narxlar 
pasayish tamoyiliga berilmaydi. Bu fazaning quyi nuqtasida ishlab chiqarish va 
bandlilik o‘zining eng past darajasiga tushib ketishi orqali tavsiflanadi. Shunga 
ko‘ra, iqtisodiy inqiroz deb ishlab chiqarish hajmining keskin tushib ketishiga