B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish samarqand

10 
Davlatning bojxona
 Siyosati 
mamlakat ichki va tashqi siyosatininig tarkibiy qismi bo'iib.
bojxona siyosatining asosiy maqsadlari qiyidagilar: 
-bojxona nazorati ostidan eng samarali foydalanishini va
bojxona hududida tovar ayirboshlashni tartibga solishni
ta‘minlaydi; 
- mamlakat bozorini himoya qilish va mamlakat
iqtisodiyotini rivojlantirishni rag'batlantirisliga doir savdo va
siyosiy vazifalami ro'yobga chiqarishda ishtirok etish; 
-bojxona siyosati bojxona ishining bir qismi bo'iib. unnig
asoslari O'zbekiston Respublikasi Bojxona kodeksi bilan belg
ilanadi.
Davlatning yuqorida keltirilgan tashqi iqtisodiy siyosatining asosiy shak
llari mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalarida qatnashuvchi tashqi iqtisodiy fa
oliyat yurituvchilar xatti-harakatlarini muvoliqlashtirishga va tartibga solisliga
qaratilgan. 

---

166 
13.2. Tashqi savdo siyosatini faollashtirish yo‟llari. 
Biror mamlakatning tashki iktisodiy faoliyatga bevosita va bilvosita 
aralashuvi jarayoni eksport va import xajmi va tarkibiga ta`sir ko`rsatish orkali 
ichki bandlilikni ta`minlash, iktisodiy o`sishga erishish, makroiktisodiy 
barkarorlikni ta`minlash, to`lov balansini yaxshilash xamda valyuta kursini tartibga 
solish maksadlarini ko`zda tutadi. Davlat tomonidan amalga oshiriladigan bunday 
tadbirlar savdo siyosati deb yuritiladi. Savdo siyosati – byudjet-solik siyosatining 
tashki savdo xajmlarini soliklar, subsidiyalar, valyuta nazorati va import yoki 
eksportni to`gridan-to`gri cheklashlar orkali tartibga solishni o`z ichiga olgan 
nisbatan mustakil yo`nalishidir. 
Tashki savdoni cheklash borasida olib borilayotgan xar kanday chora-
tadbirlar kiska muddatli samara beradi. Uzok davrda esa, fakat erkin savdogina 
iktisodiy resurslarni samarali joylashtirish imkonini beradi. SHuning uchun xam 
ko`pgina mutaxassis-iktisodchilar mamlakat iktisodiyoti va axolisi turmush 
darajani yaxshilash uchun erkin tashki savdo siyosati foydalirok, chunki, tashki 
savdoni cheklashga nisbatan uni erkinlashtirish iktisodiy resurslardan samarali 
foydalanishga ko`prok imkoniyat yaratadi, deb xisoblashadi. 
Garchand, erkin savdo jaxon iktisodiyoti nuktai nazaridan foydali bo`lishi 
mumkin bo`lsada, ammo aloxida olingan mamlakat iktisodiyoti manfaati nuktai 
nazaridan erkin savdo xamma vakt xam foydali bo`lavermaydi. 
Tashki savdoni cheklash usullarining 50 dan oshikrok turi mavjud. Ularning 
ayrimlari davlat gaznasini to`ldirishga yo`naltirilgan bo`lsa, ba`zilari umuman 
importni cheklashga va yana boshkasi esa eksportni cheklashga yoki 
ragbatlantirishga yo`naltirilgan. Amaliyotda tashki savdoni tartibga solishning 
ta`rif va nota`rif usullaridan foydalaniladi. 
Ta`rif usullariga import va eksport bojlarini joriy kilish kirsa, nota`rif 
usullariga eksporterlar va ishlab chikaruvchilarga subsidiyalar berish, kvotalash, 
litsenziyalash kabilar kiradi. Bojxona bojlari avvalo import bojlari va eksport 
bojlariga ajraladi. Import bojlari davlat byudjetini to`ldirish maksadida va ichki 
bozorlarga tushadigan chet el tovarlari okimini tartibga solish uchun belgilanadi. 
eksport bojlari mamlakat ichida talab ko`p bo`lgan maxsulotlar takchilligining 
oldini olish maksadida belgilanadi