B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish

 
Xulosalar 
1. Iqtisodiy o’sish qo’shimcha resurslarni xo’jalik aylanmasiga jalb etish va ularning 
sifat jihatidan yaxshilanishi hisobiga ishlab chiqarish hajmining oshishi bilan 
tavsiflanadi. Bir xil sifat jihatidan resurslarni miqdoriy ko'paytirish orqali 
erishiladigan iqtisodiy o'sish tabiatan ekstensiv bo'lib, faqat resurslarni sifat jihatidan 
yaxshilash orqali ta'minlanadi. 

---

2. Iqtisodiy o’sish YaIMning (YaIM) o’sish sur’ati yoki uning o’sish sur’ati bilan 
o’lchanadi. Birinchi holda, asos bo'lib o'tgan yildagi 100% sifatida qabul qilingan 
YaIM (YaIM) hajmi, ikkinchisida - yil boshida nolga teng bo'lgan ishlab chiqarish 
hajmi hisoblanadi. Biroq, YaIMning (YaIM) mutlaq qiymatlari ham, ularning vaqt 
o'tishi bilan o'zgarishi ham mamlakatning iqtisodiy qudrati va dinamikasidan dalolat 
beradi. Vaholanki, xalqning ijtimoiy-iqtisodiy farovonligi, aholi turmush darajasi 
aniq ko‘rsatkichlar bilan o‘lchanadi. Xususan, aholi jon boshiga YaIM (YaIM). 
Mamlakatning yalpi ichki mahsuloti (YaIM) aholi soniga bo'linib, aholi jon boshiga 
to'g'ri keladigan YaIM (yalpi ichki mahsulot) miqdorini (jon boshiga to'g'ri 
keladigan ko'rsatkich) aniqlash imkonini beradi. 
3. Iqtisodiy o'sishni belgilovchi eng muhim omillarga tabiiy, mehnat, kapital, 
moliyaviy resurslar hamda ijtimoiy-iqtisodiy tizimning tabiati kiradi. 
4. Iqtisodiy o'sishning klassik modeli Kobb-Duglas ishlab chiqarish funktsiyasiga 
asoslanadi, bunda mehnat va kapital ishtiroki hamda ilmiy-texnika taraqqiyoti 
hisobga olinadi. Bundan tashqari, u ishlab chiqarish hajmining kapital-mehnat 
nisbati, asosiy kapitalni qo'yish va tasarruf etish, aholi o'sishiga bog'liqligini 
aniqlashda o'zgartirilgan shaklga ega bo'ladi. 
5. Iqtisodiy o‘sishning Keyns modeli avtonom investitsiyalarning multiplikativ 
ta’siridan va induksiyalangan investitsiyalarni tezlashtirishdan foydalanadi. Bundan 
tashqari, u Xarrod-Domar tenglamasidan foydalanadi, bu esa pirovardida milliy 
daromad o'sishining undagi jamg'arish tezligiga bog'liqligini belgilaydi. Shu bilan 
birga, ushbu modelda jamg'armalar va kutilayotgan investitsiyalar o'sish 
sur'atlarining tengligiga katta ahamiyat beriladi. 
6. Iqtisodiy o'sish bevosita ijtimoiy ishlab chiqarishning mavjud tuzilmasi, uning 
o'zgarish yo'nalishlari va dinamikasiga bog'liq, chunki ular kapital-mehnat nisbati 
va milliy ishlab chiqarishning moddiy iste'moli darajasini belgilaydi. 
Eng ichida umumiy ko'rinish iqtisodiy o'sish ishlab chiqarish natijalari va uning 
omillari (ularning mahsuldorligi)ning miqdoriy va sifat jihatidan o'zgarishini 
anglatadi. Iqtisodiy o'sish o'z ifodasini potentsial va real yalpi milliy mahsulotning 
(YaIM) o'sishida, millat, mamlakat, mintaqaning iqtisodiy qudratining oshishida 
topadi. Bu o'sishni o'zaro bog'liq bo'lgan ikkita ko'rsatkich bilan o'lchash mumkin: 
real YaIMning ma'lum vaqt oralig'ida o'sishi yoki aholi jon boshiga YaIMning 
o'sishi. 
Rivojlanayotgan iqtisodiyot yangi ehtiyojlarni qondirish va ijtimoiy-iqtisodiy 
muammolarni hal qilishga ko'proq qodir. Iqtisodiy o'sish zarurati aholi sonining 
ko'payishi va mamlakatning jahon iqtisodiyotida faol ishtirok etish istagi bilan 
belgilanadi. Iqtisodiy o'sishning asosiy maqsadi butun aholi turmush darajasini 
oshirishdir. 
Iqtisodiy o'sishni o'lchashning asosiy ko'rsatkichlari: 

---

1. O'sish sur'ati - o'rganilayotgan davr ko'rsatkichining bazaviy davr ko'rsatkichiga 
nisbati. 
2. O'sish sur'ati - o'sish sur'ati 100% ga ko'paytiriladi. 
3. O'sish sur'ati - o'sish sur'ati minus 100%. 
Iqtisodiy o'sishning ikki turi mavjud - ekstensiv va intensiv. 
Ekstensiv tipda iqtisodiy o'sish oldingi texnik asosini saqlab qolgan holda ko'proq 
ishlab chiqarish omillari: mehnat, kapital va yerdan foydalanish orqali erishiladi. 
Iqtisodiy o'sishning intensiv turi ishlab chiqarishning yanada samarali va sifatli 
omillaridan keng foydalanishga asoslangan ishlab chiqarish ko'lamining o'sishi bilan 
tavsiflanadi. Ishlab chiqarish ko'lamining o'sishi, qoida tariqasida, yanada ilg'or 
texnologiya, ilg'or texnologiyalar, fan yutuqlari, ko'proq tejamkor resurslardan 
foydalanish, ishchilarning malakasini oshirish orqali ta'minlanadi. Bu omillar tufayli 
mahsulot sifatini oshirish, mehnat unumdorligini oshirish, resurslarni tejash va 
boshqalarga erishiladi. Iqtisodiy o'sish jarayoni uning omillarining o'zaro ta'sirini o'z 
ichiga oladi.