Badiiy san’atlar

Mutaqoribning solim shakli

Kishi ko’ng/li bulki tanuq er/di til so’z??????????????

V — — — V V — — V — —
Ko’ngul til/ ala bo’l/di kimga/ bitoyi.
V — — V— — V — — V— —
Mutaqoribi musammni solim.


Yodda tuting! Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig”I tarkibidagi 2 qissada (“Bahor madhi”, “Yigitlikka achinib, qarilik aytur”) mutaqoribi musammani solimda yozilgan.


Mutaqoribning mahzuf shakli
Fau(v)lun asliy rukni bayt misralarining oxirida faol (V – ) tarzida zihofga uchrab kelsa, mutaqoribning mahzuf vazni tarmog’i hosil bo’ladi.

Falak ko’r/madi men/ kibi no/dire

V — — V — — V — — V —
Nizomiy/ kibi nazm/ aro qodire (A. Navoiy “Saddi Iskandariy”)
V— — V — — V — — V —
Mutaqoribi musammni mahzuf.


Mutaqoribning maqsur shakli
Falak bir/la shah qad/ri johi/ aro
V — — V — — V — — V ~
Tafovid/ nisori/ din etgin/ hisob
V— — V— — V — — V ~
Mutaqoribi musammni maqsur.
Fau(v)lun asliy rukni zihofga ucharb kelsa, (bayt oxirida) faul (V ~) bo’ldi.


Mutadorik bahri
Arabcha bir-biriga ulanuvchi degani. Foilun (– V –) asliy rukning takroridan hosil bo’ladi.
Navoiy mutadoriyning 7 vaznini Bobur 26 vaznini keltirgan.


Mutadorikning solim shakli
Jonga’ la’/ling mayi/ jomidur/ multamas
— V — — V — — V — — V —
Ne xizr/ suyi ne/ jomi jom/dur havas.
— V — — V — — V— — V —
Mutadoriki musaddasi solim.


Komil bahri

Mutafoilun asliy rukninig takroridan hosil bo’lgan. Navoiy “Mezon ul-avzon”da komili musammni solimga misol keltirsa, Boburning “Mustasar” asarida komilning 22 vaznini isbotlaydi.

Komilning solim shakli
Sanamo, g’aming/da yoqib falak/ni fig’onu no/layu ohimiz
V V — V — V V — — V V — V — V V — V —
Dili-sahtingda asar etmadi, ne chuk erdi baxti siyohimiz.
VV — V — VV — V — V V — V — V V—V —
Komil I musammni solim.