Baho va bahoning shakllanishi : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qollanma

6 .4 . Qurilishda baho tizimi
Qurilishda baho tizimi o ‘ziga xos xususiyatlarga ega. Qurilish 
mahsulotlariga baholar smeta qiymati va tayyor obyektlarning 
preyskurant baholari kobrinishida amal qiladi. Bunday baholar 
yordamida buyurtmachi tashkilotlar qurilish tashkilotlari bilan 
hisob-kitob qiladilar. Hozirgi paytda qurilish obyektlari alohida 
konkret individual loyihalar orqali amalga oshishi keng 
tarqalm oqda. Xususiy kom paniyalar (ishlab chiqaruvchi) 
tom onidan hozirgi zamon talablariga javob beradigan uy- 
joylar qurilmoqda. Individual qurilishlar uchun smeta qiymati 
asosida baho belgilanadi.
Smeta qiymati va preyskurant baholari tarkibiga qurilish- 
montaj ishlarining tannarxi, texnologik uskunalar qiymati
63

---

ham d a qurilish tashkilotlarining m a 'lu m foydasi kiradi. 
Preyskurant b a h o la r uy-joy obyektlari va turli m aishiy 
obyektlarni qabul qilishda keng q o ‘llaniladi.
Qurilish m ahsulotlariga belgilanadigan b a h o la r y o r ­
d am id a b u y u rtm a c h ila r (xaridorlar) qurilish tashkilotlari 
(ishlab ch iq aru v ch ilar) bilan hisoblarni am alg a oshiradi. 
B u yu rtm achilar davlat tashkiloti, jism o n iy shaxslar, k o r­
xonalar, firm alar, k o m p a n iy alar b o i i s h i m u m k in . Q u ­
rilish m ahsulotlariga preyskurant b a h o lar uy-joy o b y e k t­
lari va turli m aishiy obyektlarni qabul qilishda keng q o ‘l- 
laniladi. Q urilishi m u zlatib q o ‘yilgan ob y ek tlar uch u n
ham b ah o la r tu rlich a belgilanadi. Hozirgi paytda bund ay
o byektlar au k sio n lar orqali davlat to m o n id a n belgilangan 
b a h o la rd a savdoga q o byilm oqda. Iqtiso d iy o td a qurilish 
m ahsulotlariga bah o larn i t o fcg bri belgilash kapital m ab- 
Iag4arning hajm ini t o ‘g bri yo^naltirishning asosiy sharti 
hisoblanadi.
Q isqa xulosa
Bozor iqtisodiyotida b ah o la r d o im o o ‘zgarib turadi. 
Iqtisodiyotning turli sektorida baholarning belgilanishi turlicha 
b o ia d i. Har bir sohaning o ‘ziga xos xususiyatlari, mahsulot 
yoki tovarlarni ishlab chiqarish, realizatsiyasi, transport, 
tayyorlash, yetkazib berish va boshqa bir qancha xarajatlarni 
hisobga olgan holda baholar turlicha belgilanadi. Ayni paytda 
iqtisodiyctning turli sektorlarida erkin baholarning amal qilishi 
kuzatilmoqda. Baholar asosan bozordagi holat, talab va taklifga 
qarab belgilanmoqda. Baholarning to ‘g lri belgilanishi va davlat 
tom onidan ayrim baholarning tartibga solib borilishi iqtiso­
diyotning rivojlanishiga va ichki bozorlarda me'yorli baholar 
shakllanishiga olib keladi.
6 4

---