Baholash ishi va investitsiyalar
-rasm. Ko’chmas mulk obyektlarining belgilari
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KO’CHMAS MULK OBYEKTLARI Asosiy belgilari Funksional belgilari Xususiy belgilari
|
1-rasm. Ko’chmas mulk obyektlarining belgilari
7 Ko’chmas mulkning birinchi xossasi – aniq bir ko’chmas mulk obyektining yer yuzasiga bog’liqligi, uning koordinatalar sistemasiga nisbatan geotsentrik joylashgan, harakatsiz, muallaq mavjud bo’lishi hisoblanadi. 8 Ko’chmas mulkdan uzoq muddat davomida foydalaniladi. Bu vaqt mobaynida ko’chmas mulk o’zgarib turadi va uni foydalana oladigan darajada ushlab turish muhim hisoblanadi. Bino va inshootlar, ko’chmas mulklar ta’mirlanish va texnik xizmat ko’rsatilishiga muhtoj bo’ladi. Bu ko’chmas mulk obyektlarini boshlang’ich holatda ushlab turishga sabab bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan yer uchastkalarining mahsuldorligi kamayib, yerning sifati pasayadi. Yer 7 M.Ikramov, M.Miraxmedov, V.Yodgorov, D.Mirdjalilova. “Ko’chmas mulk iqtisodiyoti”. Darslik. Toshkent. 2018 yil. 186-bet. 8 Nicolas Borzykowski, Andrea Baranzin, David Maradan. Scope Effects in Contingent Valuation: Does the Assumed Statistical Distribution of WTPnMatter? Ecological Economics Manufacturing. Volume 144, 2018 pages 319–329 // https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2341874914201848 KO’CHMAS MULK OBYEKTLARI Asosiy belgilari Funksional belgilari Xususiy belgilari Yer yuzasiga bog’liqlik Kenglikda harakatlana olmaslik Moddiylik Statsionarlik (qo’zg’almaslik) Natural- jism shakli Qiymat shakli Umrboqiylik Ishlab chiqarish obyektlari Noishlab chiqarish obyektlari Tovar ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatishda qatnashish Insonlar yashashi va xizmat ko’rsatish учун sharoit yaratadi Xilma-xillik O’ziga xos noyoblik Takrorlanmaslik Ko’chmas mulk ob’yektlariga qarab aniq ko’rsaikichlar orqali aniqlanadi 11 uchastkalarida ratsional aggrotexnik tadbirlarni o’tkazish orqali yerning mahsuldorligi va sifatini oshirish mumkin. Ko’chmas mulkning ikkinchi muhim xususiyati, xossasi - ko’chmas mulkdan iste’molning maxsusligidir. Ko’chmas mulkni “iste’mol” qilib bo’lmaydi, undan foydalaniladi. Biron-bir ko’chmas mulk obyektidan foydalanish uchun unga egalik qilish zarur. Ko’chmas mulkning egasi aniq bo’lishi va u shu ko’chmas mulkdan foydalanish huquqiga ega bo’lishi kerak. Shunday qilib, ko’chmas mulk hammaning kuchi, imkoni etadigan, jamiyat manfaatlari uchun yaratilgan emas. Ko’chmas mulk obyektini cho’ntakda ko’tarib yurib bo’lmagani uchun ham uning egasi ko’chmas mulkning o’ziga emas, balki undan foydalanish huquqiga egalik qiladi. Bunday huquq bir tomondan obyektning o’zi kabi boshqalar egaligidan himoyalansa, ikkinchi tomondan egalik huquq taqsimlanishi ham mumkin. Ko’chmas mulk egasi egalik huquqini boshqalar bilan bo’lishishi mumkin. Bu holatda u obyektga egalik qilib qolaveradi va istagan vaqtida boshqalarga berilgan huquqini qaytarib olishi mumkin. Ko’chmas mulk obyektiga egalik huquqi o’z ichiga shu obyektdan foydalanish huquqi va uni boshqarish huquqini oladi. Ko’chmas mulkining yana bir o’ziga xos xususiyati unga egalik qilish huquqining nisbiyligidadir. Bu huquq davlat tomonidan nazorat qilinadi va uning hajmi davlatlar olib borayotgan siyosat, vaqtga bog’liq bo’ladi. Egalik huquqi vaqt o’tishi bilan chegaralanishi ham mumkin. Bunday cheklashlar servitut deb ataladi. Masalan, yer uchastkasi jamoat joylariga borish yo’lini to’sayotgan bo’lsa, jamoat joyiga etib olish uchun shu uchastkadan odamlarni o’tkazib yuborish kerakligi servitutga misol bo’la oladi. Ko’chmas mulkka bo’lgan mulk huquqi tushunchasi ko’chmas mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish bilan bog’liq barcha huquqlar, manfaatlar va imtiyozlarni o’z ichiga oladi. Ko’chmas mulkka bo’lgan mulk huquqi odatda, fizik obyekt sifatidagi ko’chmas mulkning o’zidan farqli o’laroq, egalik qilishning qandaydir belgisi bilan ifodalanadi. Shunday qilib, ko’chmas mulkka bo’lgan mulk huquqi nomoddiy tushunchalar jumlasiga kiradi. 9 9 O’zbekiston Respublikasi Mulkni baholash milliy standarti (1-son MBMS) “Baholashning umumiy tushuncha va printsiplari” |