Bajardi: Masharipov Sh Qabul qildi: Masharipova Z

Glikollar gidroksil guruhlarining joylashishiga qarab α, β,γ holatlarda bo‘ladi.

• Glikollar gidroksil guruhlarining joylashishiga qarab α, β,γ holatlarda bo‘ladi.
• Glikollarning ikkilamchi va uchlamchi birikmalari ham bo‘lishi mumkin. Bunda
• ikkilamchi va uchlamchi birikmalari ham bo‘lishi mumkin, ikkita gidroksil guruh qo‘shni uglerod atomida joylashgan bo‘ladi.
• Ular pinakollar deb ataladi. Ayrim hollarda ikki atomli spirtlarni dioksi birikmalar deb ham atashadi. Masalan; dioksietan
• CH2- CH- CH3 1,2-dioksipropan
• | |
• OH OH
•  
• Uch atomli spirtlar (gliserinlar yoki triollar). Uch atomli spirtlarda uchta uglerod atomiga uchta gidroksil guruhi birikkan bo‘ladi, ularning umumiy formulasi: CnH2n-1(OH)3
• Ular Jeneva nomenklaturasiga ko‘ra triollar deb ataladi, ularning birinchi vakili gliserin yoki propantriol deyiladi.
• 1,2,3-propantriol bo‘ladi.

Ko‘p atomli spirtlarning olinish usullari.

• Ko‘p atomli spirtlarning olinish usullari.
• 1.Uglevodorodlarning digalogenli hosilalarini gidrolizlab olinadi:
• CH2Br-CH2Br +2HOH CH2(OH)- CH2(OH) + 2HBr
• Sanoatda etilendan etilenglikol olinadi, buning uchun oldin etilenning digalogenli hosilasi olinadi, keyin u gidrolizlanadi.
•  
• 2.Epoksidlarga suv biriktirib (gidratlab) olinadi: (misol, etilen oksiddan).
• CH2- CH2 + HOH CH2(OH)- CH2(OH)
• \ /
• O
•  
• CH2-CH-CH2
• | | |
• OH OH OH
• Buni birinchi marta Sheele (1879) yog‘ni qo‘rg‘oshin oksidi bilan qizdirib olgan. Uch atomli spirtlarda ham izomeriya xuddi ikki atomli spirtlardagi singari, ya’ni uglevodorod zanjirining tuzilishiga va gidroksil guruhlarining joylashishiga bog‘liq. Glikollarning ikkilamchi va uchlamchi birikmalari ham bo‘lishi mumkin. Bunda ikkita gidroksil guruh qo‘shni uglerod atomida joylashgan

•  

To‘yinmagan uglevodorodlarga CrO3 katalizatorligida oksidlovchilar vodorod peroksid, kaliy permanganat ta’sir ettirib olinadi (Vagner reaksiyasi):

• To‘yinmagan uglevodorodlarga CrO3 katalizatorligida oksidlovchilar vodorod peroksid, kaliy permanganat ta’sir ettirib olinadi (Vagner reaksiyasi):
• CH2 =CH2 + H2O2 CH2OH –CH2OH
• 3CH2 =CH2 + 2KMnO4 4HOH + 3CH 2OH-CH2OH + 2MnO2+ 2KOH
• 4.Dikarbon kislotalarning murakkab efirlarini katalizatorlar ishtirokida qaytarib olinadi:
• CH3-CH2- COO
• | +4H2 CH2(OH)-CH2-CH2-CH2(OH) +2CH3OH
• CH3- CH2- COO
• 5.Ketonlarni qaytarib pinakonlar olinadi:
•  
• Gliserin o‘simlik yoki hayvon yog‘larini kislotali yoki ishqoriy sharoitda gidrolizlash orqali olinadi:
•  
• CH2-COOR CH2-OH
• | |
• CH-COOR + 3HOH CH-OH + 3RCOOH
• | |
• CH2-COOR CH2-OH
• Agar R = С 17Н35 bo‘lsa, ya’ni С17Н35СООNa xo‘jalik sovuni olinadi. Shuning uchun ishqoriy sharoitdagi gidrolizlanishni sovunlanish deb ham ataladi.

•