Bajardi: Siddiqov B. Tekshirdi: Agzamova M. Toshkent – 2023

Hisoblash usuli
Ko'pgina omillar: daryo, qirg'oqlar va oqova suvlarning holati suv massalarining harakatlanish tezligiga ta'sir qiladi va oqova suvlarni (OS) chiqarish nuqtasidan to'liq aralashtirishgacha bo'lgan masofani aniqlaydi.
Chiqindilarni suv havzalariga tashlash, qoida bo’yicha, oqova suvlarni suv havzalaridagi suv bilan ularni aralashtirish joyida to'liq aralashtirish imkoniyatini ta'minlaydigan tarzda amalga oshirilishi kerak (maxsus chiqishlar, rejimlar, konstruksiyalar). Shu bilan birga, oqova suvlarni tushish joyidan bir oz masofada aralashtirish tugallanmaganligi bilan hisoblashish kerak. Shu munosabat bilan, umumiy holatda haqiqiy aralashish nisbati quyidagi formula bilan aniqlanishi kerak:
(2.12)
bu erda - koeffitsient, suv havzasidagi oqova suvlarning aralashish darajasi.
Chiqindilarni suv havzasiga tushish sharoitlarini va ularning ta'sirini inobatga olgan holda baholash odatiy holdir, bu erda aralashish nisbati aniqlanishi kerak. Hisoblash quyidagi formulalar bo'yicha amalga oshiriladi:
(2.13)
bu erda - gidrologik aralashtirish omillarini hisobga oladigan koeffitsient. - suv olish joyigacha bo'lgan masofa.
, (2.14)
bu erda - suvning daryoga oqib tushadigan joyiga bog'liq bo'lgan koeffitsient: u daryoning yaqinida chiqarilganda , daryo o’rtasiga tushirilganda (eng tez oqadigan joyi) , - daryo toshqini koeffitsienti, kanalning butun uzunligi bo'ylab yo'lning masofa bilan oqova suv chiqadigan joyidan eng yaqin suv olish joyiga to'g'ri chiziqdagi ushbu ikki nuqta orasidagi masofaga nisbati; - turbulent diffuziya koeffitsienti,
, (2.15)
bu erda - o'rtacha oqim tezligi, m/s; - o'rtacha chuqurlik, m; – erkin oqimni tezlashishi, m/s²; - Boussinskiy koeffitsienti 24 ga teng; - jadvallar bo'yicha tanlangan Shezy koeffitsienti. Ammo, bu topshiriqda, o'rganilayotgan daryolarni tekis deb olganligimiz uchun hisoblanganda yaqinlashishi taxmin qilinadi:
. (2.16)
Eng yaqin suv olish joyidagi suv havzasidagi zararli komponentning haqiqiy kontsentratsiyasi quyidagi formula bilan hisoblanadi:
. (2.17)
Ushbu qiymat REMK dan oshmasligi kerak (ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiya).
Shuningdek, standartlardan oshib ketmaslik uchun korxona tomonidan qancha ifloslantiruvchi moddalar chiqarilishi mumkinligini aniqlash kerak.
Hisob-kitoblar faqat zararli moddalarning sanitariya-toksikologik ko'rsatkichi bo'yicha konservativ moddalar uchun amalga oshiriladi, ularning suvdagi konsentratsiyasi faqat suyultirish yo'li bilan o'zgaradi.
Hisoblash quyidagi formula bo'yicha amalga oshiriladi:
, (2.18)
bu erda - oqova suvda ruxsat etilishi mumkin bo'lgan maksimal (cheklovchi) kontsentratsiya yoki birinchi (hisoblangan) suv ishlatish joyida suv bilan aralashgandan so'ng, ifloslanish darajasi ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyadan oshmaydigan oqava suvlarni tozalash darajasi.
Ruxsat etilgan maksimal oqim quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
. (2.19)
Keyinchalik, variantda ko'rsatilgan pog'onasi bilan daryo bo'yi bo'ylab oqava suvlar oqadigan joygacha bo'lgan masofaga qarab zararli komponent kontsentratsiyasining taqsimlash funktsiyasining grafigini tuzish kerak. .
Hisob-kitoblar natijasida oqova suvning quyidagi xususiyatlarini olish kerak.
- suyultirishning ko'pligi ;
- suv olish joyidagi konsentratsiya - ;
- oqova suvdagi konsentratsiyani cheklash - ;
- ruxsat etilgan maksimal oqim - ;
- funktsiya grafigi.