Bakı Dövlət Universiteti Filologiya fakültəsi

Anahtar sözcükler: Azerbaycan, dilcilik, leksikoloji, sözcük bilimi, Selim Ceferov. 
 
DOÇ. DR. GATİBE MAHMUDOVA 
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi İ.Nesimi Dilcilik Enstitüsü 
BAKÜ DEVLET ÜNİVERSİTESİ VE MUHTAR HÜSEYNZADE
 
Azerbaycan Türkolojisini büyük bır yapıyla kıyaslarsak, bu yapının ilk sütunu Muhtar Hüseyinzade 
olur. Muhtar Hüseyinzade senelerce Bakü türkoloji okuluna önderlik eden bir bilim adamı olmuştu. Muhtar 
Hüseyinzade aklı, öğretmenlik yeteneği ve kişiliği ile meslektaşları arasında farklı bir konumdaydı. Muhtar 
Hüseyinzade`nin ders verdiyi öğrenciler Azerbaycan`da büyük bir dilbilimi ekolü oluşturmuştur. “Çağdaş 
Azerbaycan dili” kavramı dedikde ilk akla gelen bilimadamı Muhtar Hüseyinzadedir. O, ilk kez çağdaş 
Azerbaycan dilinin morfolojisini yazmıştır.
Muhtar Hüseynzade Bekir Çobanzade`nin konuşmalarını ve verdiği derslerin hayranı idi. Bekir 
Çobanzade`ye olan hayranlığı onu dilbilimci olmaya yönlendirdi. Muhtar Hüseyinzade, 1931'de Türk ve 
Edebiyat bölümünden mezun oldu. Bundan sonraki heyatini Bakü Dövlet Üniversitesi ile bağladı. 1935'te 
bilimsel danışmanı B. Çobanzade Muhtar Huseyinzade'ni Azerbaycan Devlet Üniversitesi Genel Dilbilim 
Bölümü'nde öğretmenlik yapmaya davet etti. Bundan sonra Muhtar Hüseyinzade kendini bu göreve adadı 
ve 50 yıl boyunca üniversitede eğitim verdi. 1946'da “Çağdaş Azerbaycan Dili” adlı bilimsel çalışmasını 
bitirdi ve tezini savundu, doktor adını aldı. Muhtar Hüseynzade`nin bu dönemdeki çalışmaları Azerbaycan 
dilinin tarihi, dil kültürü, Azerbaycan alfabesi, Orxon-Yenisey anıtları alanında idi. Muhtar Hüseyinzade bu 
konulardan yıllarla üniversitede ders verdi.
Böyle bir dil her zaman “yüzlerce yıl süren uzun bir süreç”in sonucu olan çarpazlaşma sırasında 
her zaman kazanır ve kelime dağarcığını kaybetmiş dil hesabına zenginleşdirir. Azerbaycan türkçesi de 
böyle dillerden biridir. Muhtar Hüseyinzade Azerbaycan dilbilimi tarihine morfoloji uzmanı gibi dahil olsa 
da, onun Azerbaycan dilinin sözdizimsel yapısı ile ilgili araştırmaları biçimbilgisi alanındaki 
hizmetlerinden hiç de geri kalmıyor. 
Modern olmasına rağmen, bu büyük bilginde bir Doğu 
muhafazakarlığı vardı. Muhtar Hüseyinzade Azerbaycan`da kendi dilcilik ekolunu oluşturmuştur. Her 
dilbilimci bu ekolun üyesi olmak isterdi. Sovyet ideolojisinin tüm ulusal ekolleri mahvettiği zamanda 
Muhtar Hüseynzade ekolü sadece samimi, dürüst ve milliyetçi olduğu için yaşadı. Muhtar Hüseyinzade 
post doktorasını savunmayı bir kenara bırakıp öğrencilerinin doktor ola bilmesi için çaba gösteriyordu. 
Muhtar Hüseyinzade uzun yıllar Bakü Dövlet Universitesinde bölüm başkanı oldu.
85 yıl (1900-1985) bu dünyada ömür süren, hayatının son yıllarına kadar Bakü Dövlet 
Üniversitesinin odalarından ayrılmayan unutulmaz profesör Muhtar Hüseyinzade de Azerbaycan 
dilbilimilindeki 50 yıl önceki birinciliğini-öğretmenliğini hala sürdürüyor.