Bakı Dövlət Universiteti

Riyazi model:İkinci mərhələ.

Həmin tənliklər elektron hesablama maşınları ilə birlikdə prosesin riyazi modelini təşkil edir.

Belə riyazi model laboratoriya təcrübələri əsasında istehsal prosesinin optimal

parametrlərini tapmağa imkan verir. Modelləşməni oxşar

elektron maşınlarının köməyi ilə aparmaq daha əlverişlidir. Bu

yolla prosesə təsir göstərən parametrləri daha tez müəyyən

etmək olur. Bu məqsədlə müxtəlif növ hadisələrə aid olan

müxtəlif, lakin oxşar differensial tənliklər oxşar maşınlarda

modelləşdirilir. Kimyəvi – texnoloji proseslərin modelləşdirilmə və

optimallaşmasını elektron hesablama maşınlarında hesablamaq

üçün kinetik tənliklərdən istifadə olunur. Bu tənliklər texnoloji

rejimin bir çox parametrlərinin dəyişməsini nəzərdə tutur.

Məsələn, qaz – bərk sistemi üçün bir neçə tənliyin

ümumiləşmiş forması olan (2.3) tənliyindən istifadə edilir:

U=K0 * e -E/RT * Sxbs * *

Burada: U – reaksiyanın sürəti; K0 – sürət sabiti; T –

temperatur; E – aktivləşmə enerjisi; S – məsaməli bərk

reagentin səthi; ϑ - reaktorun həcmi; ∆C - reagentlərin

qatılığı; β - reaktorun doldurma əmsalı, β =0,7÷0,8

köpüklənməyəm mayelər üçün, β =0,4÷0,6 köpüklənən

mayelər üçün, P – təzyiqdir. Göstərilən parametrlərdən hər

birinin dəyişməsi reaksiyanın sürətinə təsir göstərir ki, (2.3)

tənliyi də bu təsiri ifadə edir.

Modelləşdirmə təxminən aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır:

kimyəvi –texnoloji proses tədqiq edilərək riyazi cəhətdən ifadə

olunur; funksional bloklar yığımını təyin edən sistemin blok –

sxemi tərtib olunur, funksional blok bir neçə əməliyyatı

(differensiallama, inteqrallama, vurma, toplama və s.) əhatə

edir. Nəticədə texnoloji prosesi ifadə edən ilkin tənliklər

sistemi cərəyanı ifadə edən tənliklər sisteminə çevrilir.