Bakı Texniki Kollecinin müəllimi Hüseynli

xüsusi hərəkət intensivliyindən
а
М
istifadə olunur. Yol 
ayrıclarında svetoforların iş reжimlərini müəyyənləşdirdikdə ən çox yüklənmiş 
zolaq üzrə hərəkət intensivliyindən istifadə olunur. Hərəkət intensivliyinin tərs 
qiyməti eyni zolaqda bir-birinin arxasınca hərəkət edən nəqliyyat vasitələri ara-
sındakı vaxt intervalını 
и
т
xarakterizə edir.
и
т
- nin riyazi gözləməsi aşağıdakı düsturla müəyyən edilir: 
( )
а
и
М
3600
т
Е
=
, 
=
и
т
7–10 san. olduqda bir-birinin ardınca hərəkət edən avtomobillərin 
qarşılıqlı təsirləri nəzərə çarpmır və belə hərəkət sərbəst hərəkət adlanır. 
Nəqliyyat axınlarının tərkibi orada iştirak edən müxtəlif növ nəqliyyat 
vasitələrinin miqdarı ilə müəyyən olunur. Bu parametr digər bütün parametrlərə 
böyük təsir edir. Həmçinin, axının tərkibi ölkənin, vilayətin və şəhərin avtomobil 
parklarının ümumi tərkibini əks etdirir. 
Axının tərkibi yolun yüklənməsinə böyük təsir göstərir. Bu, hər şeydən əvvəl 
avtomobillərin qabarit ölçülərindəki fərqlə izah olunur. Axının tərkibinin 
öyrənilməsinin əsas səbəbi avtomobillərin qabarit ölçülərinin müxtəlif olması 
deyildir. 
Nəqliyyat axınlarının hərəkətində, əsasən sürücünün reaksiya vaxtı və 
avtomobilin tormoz dinamikasından asılı olan dinamiki qabarit əsas rol oynayır 
(
şəkil 18.3
). 
Avtomobillərin tormoz keyfiyyətlərinin müxtəlif olması 
т
С
-nin müəyyən 
edilməsini çətinləşdirir. Müxtəlif növ hərəkət tərkibləri üçün aşağıdakı hesabat 
Ë
ä
d
l
a 

---

düsturlarından istifadə etmək olar:
1.
Qərarlaşmış təcil 7 m/san olduqda, minik
avtomobilləri üçün: 
182
В
0,1В
С
2
а
а
т
+
=
, 
2. Qərarlaşmış təcil 6 m/san
2
olduqda, tam kütləsi 5 t-dan yuxarı olan avtobuslar 
üçün 
156
В
0,15В
С
2
а
а
т
+
=
, 
3. Yük avtomobilləri üçün(
j
=6,5 m/san
2
) 
193
В
0,15В
С
2
а
а
т
+
=
, 
4. Ümumi kütləsi 12 t-dan çox olan avtoqatarlar üçün (
j
=5,5 m/san
2
) 
143
В
0,18В
С
2
а
а
т
+
=
. 
Avtomobilin dinamiki qabariti həmçinin avtomobilin müşahidəliliyi, idarə 
etmənin yüngüllüyü, manevr etmə qabiliyyəti və s. asılıdır.

Cədvəl

 


N
əqli
yyat 
axın
ının 
fakti
ki 
tərki
bind
ə 
müx
təlif 
növ 
hərə
kət 
tərki
bləri
ni 
nəzə
Sıra №-si 
Hərəkət tərkiblərinin növü 
э
к
1 
Motosikletlər 
0,5 
2 
Minik avtomobilləri 
1,0 
3 
Н
г
=2t yükgötürmə qabiliyyətli yük avtomobilləri 
1,5 
4 

Н
г
5t olan yük avtomobilləri 
2,0 
5 

Н
г
8t olan yük avtomobilləri 
2,5 
6 

Н
г
14t olan yük avtomobilləri 
3,5 
7 
Avtobuslar 
2,5 
8 
Trolleybuslar 
3,0 
9 

Н
г
5t olan avtoqatarlar 
3,0 
10 

Н
г
12t olan avtoqatarlar 
3,5 
11 

Н
г
20t olan avtoqatarlar 
4,0 
12 

Н
г
30t olan avtoqatarlar 
5,0 

---

rə almaq üçün gətirmə əmsallarından 
э
К istifadə olunur (IN və Q II-60-75 və II-
D.5-72-yə görə 18.1 saylı cədvəldə verilmişdir).

Gətirilmiş intensivliyi aşağıdakı düsturla hesablamaq olar: 
н
н
а
а
й
й
м
м
эи
к
Н
к
Н
к
Н
к
Н
Н
+
+
+
=
, 
burada 
м
Н
,
й
Н ,
а
Н
,
н
Н - ümumi axında uyğun olaraq minik, yük avtomo-
billəri, avtobus və avtoqatarların hərəkət intensivlikləri
, avt/saat
; 
м
к
, 
й
к , 
а
к , 
н
к
-həmin hərəkət tərkiblərinə uyğun gətirmə əmsallarıdır; 
эи
Н -
ədəd/saat
-la ölçülür. 
Hesabatlarda faktiki (fiziki və ya həqiqi vahidlərlə) intensivlikdən 
аи
Н
gətirilmiş intensivliyə 
эи
Н və ya əksinə keçid üçün aşağıdakı düsturdan istifadə 
olunur: 
)
н
н
а
а
й
й
m
м
эи
аи
к
Н
к
Н
к
Н
к
Н
/(
100Н
Н
+
+
+
=
, 
burada 
м
Н
,
й
Н ,
а
Н
,
н
Н -uyğun olaraq minik, yük avtomobilləri, avtobus və 
avtoqatarların nisbi intensivlikləridir, %. 
Qeyd edək ki, 
э
к -nın qiymətləri əsasən sürət reжimindən asılı olub, sabit 
deyildir. 
Nəqliyyat axınlarının sıxlığı 
а
г
fəza xarakteristikası olub axının sıxlıq 
dərəcəsini (zolağın yüklənmə dərəcəsini) xarakterizə edir.