Бакы университетинин хябярляри №4 Тябият елмляри серийасы



Yüklə 259,35 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix06.02.2017
ölçüsü259,35 Kb.
#7814

БАКЫ УНИВЕРСИТЕТИНИН ХЯБЯРЛЯРИ 

№4    

 

Тябият елмляри серийасы    

2005 

 

 



 

 

 



БОЗ ЪАНАВАРДА (CANIS LUPUS L.) БАШЫ ГАНЛА  

ТЯМИН ЕДЯН АРТЕРИАЛ МЯНБЯЛЯР  

ВЯ ОНЛАРЫН ТОПОГРАФО-АНАТОМИК ТЯСВИРИ 

 

Н.И.ЯЛИЙЕВ 

 

Алты фярд ясасында боз ъанаварда башын артериал системи юйрянилмиш, кялляхариъи 

щиссянин сятщи вя дярин гат артериаллары, еляъя дя баш бейинин артериал мянбяляри мцфяссял 

тясвир едилмишдир. Щямчинин бейин ясасынын артериал дювраны вя ондан баш бейиня айрылан 

дамарларын схематик тясвири якс олунмушдур.  

 

"Canis" таксонунда мяркязи мювге тутан боз ъанаварын цмуми гу-



рулуш хцсусиййятляри, биолоэийасы вя еколоэийасы эениш юйрянился дя [1, 2, 3, 4, 

5, 6], онун ган-дамар системи, хцсусян дя, баш бейин ган дювраны юйрянил-

мямиш  галмышдыр.  Одур  ки,  ялдя  етдийимиз  фактики  материаллар  ясасында  боз 

ъанаварда  тякъя  баш  бейин  ган  дамарларыны  дейил,  бцтювлцкдя  башы  ганла 

тямин едян артериал ган дамарларыны, онларын топографо-анатомик вязиййят-

лярини  тядгиг  етмяйи  ваъиб  щесаб  етдик.  Бу  мягсядля  дя  мцхтялиф  вахтларда 

ялдя олунмуш алты ядяд боз ъанавар ъясядиндян материал кими истифадя етдик.  

Апарылан тядгигатлар эюстярди ки, боз ъанаварын башы, аорта гювсцн-

дян айрылан адсыз, йахуд базу-баш артерийасы иля сол кюрпцъцкалты артерийадан 

баша доьру айрылан дамарлардан ган алыр. Базу-баш артерийасы дярщал саь вя 

сол цмуми йуху артерийаларыны юзцндян айырыр. Бундан сонра базу-баш арте-

рийасынын  давамы  саь  кюрпцъцкалты  артерийаны  ямяля  эятирир.  Саь  вя  сол 

кюрпцъцкалты артерийалар шахялянмяляриня эюря фярглянмирляр. 

Кюрпцъцкалты  артерийа  ашаьыдакы  шахяляря  айрылыр:  онурьа  артерийасы 



(art. vertebralis), габырьа-бойун кютцйц (truncus costocervicalis), дахили дюш 

артерийасы  (art. thoracica interna),  чийин-бойун  кютцйц  (truncus  сomocervi-



calis), хариъи дюш артерийасы (art. thoracica externa), голтуг артерийасы (art. 

axillaris)

Кюрпцъцкалты артерийанын шахяляриндян йалныз онурьа артерийасы баш-

бейинин васкулйаризасийасында иштирак едир. 

Онурьа  артерийасы  кюрпцъцкалты  артерийанын  шахяси  олуб, 6-ъы  бойун 

фягярясинин биряр дялийиня дахил олараг, бойун фягяряляринин биряр дяликляринин 

ямяля  эятирдикляри  каналла  атласа  эялиб  чатыр.  Атласын  биряр  дялийиндян  онун 

ганадынын алт сятщиндяки атлас чюкяклийиня дахил олур. Онурьа артерийасы атла-

сын ганадынын юн кянары йахынлыьында илк мцщцм яйрилийи ямяля эятиряряк га-

надвари чюкякликдян кечиб онун дорзал сятщиня чыхыр, атласын гювсцнцн дор-

зал сятщиндя  йерляшян она мяхсус шырымла фягяряарасы дялийя эялиб чатыр. Бу-

 

81


рада онурьа артерийасы икинъи яйрилийи ямяля эятиряряк, фягяряарасы дялийя дахил 

олур.  Атласын  краниал  ойнаг  чухурунун  йухары  юн  кянарында  атлас-янся 

мембраныны дялир вя янся кондилусунун йан тяряфиндян бюйцк янся дялийиня 

дахил олур. Бурада кичик бир яйрилик ямяля эятирдикдян сонра узунсов бейинин 

вентрал сятщиня доьру истигамятлянир. 

Онурьа артерийасы биряр дялик каналы иля баша доьру эедяркян фягяря-

лярин  сярщядляриндя  щям  онурьа  бейниня,  щям  дя  бойун  язяляляриня  шахяляр 

айырыр. Икинъи вя цчцнъц бойун фягяряляри сярщяддиндя онурьа артерийасындан 

айрылан онурьабейни шахяси диаметринин бюйцклцйцня эюря диэяр спинал шахя-

лярдян  кяскин  сечилир.  Онун  диаметри онурьа  артерийасынын  атласа  доьру  да-

вам едян маэистрал йатаьынын диаметриндян йалныз бир гядяр кичикдир. R.sпi-

nalis III онурьа каналына дахил олдугдан сонра баша доьру истигамятлянир вя 

онурьа бейнинин алт сятщиндя якс тяряфин ейни адлы артерийасы иля бирляшир.  

III  спинал  шахялярин  бирляшдийи  щиссяйя  каудал  тяряфдян  онурьабейни 

вентрал артерийасы да бирляшир. Беляликля, щяр цч артерийа бир дамарда бирляшя-

ряк юня доьру истигамятлянир. О ися ох фягярянин дишшякилли чыхынтысынын юн щис-

сяси йахынлыьында йенидян ики шахяйя айрылыр ки, бу шахялярин дя щяр бири латерал 

истигамятдя эедяряк мцвафиг тяряфин онурьа артерийасына бирляшир. 

Бундан  сонра  онурьа  артерийасы  узунсов  бейинин  вентрал  сятщиндя 

орта хяття йахынлашыр вя якс тяряфин ейни адлы артерийасы иля бирляшяряк бейинин 

ясас артерийасыны ямяля эятирир. 

Цмуми  йуху  артерийасы  базу-баш  артерийасындан  айрылараг  трахейа-

нын байыр кянары иля баша доьру узаныр. О, азан вя симпатик синирлярин цмуми 

кютцйц вя дахили видачи вена иля цмуми бир йатагда йерляшир. Байыр тяряфдян 

цмуми йуху артерийасына паралел олараг, дахили видачи вена, дорзал тяряфдян 

ися азан вя симпатик синирлярин цмуми кютцйц йерляшир. 

Цмуми йатаг вентрал вя латерал тяряфлярдян дюш-мямявари вя дюш-дил-

алты язялялярля сярщядлянир. Атласын йахынлыьында цмуми йуху артерийасы дахили 

вя хариъи йуху артерийаларына айрылыр. 

Хариъи йуху артерийасы. Хариъи йуху артерийасы ардыъыл олараг ашаьыда-

кы шахяляри верир: 1) янся артерийасы (art. occiпitalis), 2) дил артерийасы (art. lin-

gualis), 3) чяняалты тцпцръяк вязи артерийасы (art. glandulae submandibularis)

4) икигарынъыглы язяля артерийасы (art. biventer), 5) янэин хариъи артерийасы (art. 



maxillaris externa), 6) гулаьын бюйцк артерийасы (art. auricularis magna), 7) 

чейнямя язяляси артерийасы (art. masseterica), 8) сятщи эиъэащ артерийасы (art. 



temпoralis suпerficialis), 9) янэин дахили артерийасы (art. maxillaris interna). 

1. Янся артерийасы дахили йуху артерийасындан 1–2 мм гядяр юн тяряф-

дя, мцстягил аьызъыгла хариъи йуху артерийасындан айрылыр. О, дахили йуху арте-

рийасына паралел йерляшмякля, видачи чюкяклийя доьру узаныр. Янся артерийасы 

ардыъыл олараг ашаьыдакы шахяляря айрылыр: а) кондилус артерийасы (art. condyla-

ris), б) енян шахя (r. descendens s. vertebralis), ъ) каудал артерийа (art. cau-

dalis)

а.  Кондилус  артерийасы  видачи  чюкяклийин  йахынлыьында  янся  артерийа-

сындан айрылараг, кондилус чюкяклийиня доьру истигамятлянир. Ятраф йумшаг 

тохумайа бир нечя кичик шахя айырдыгдан сонра, дилалты канал дялийиндян кял-

лянин каудал чухуруна дахил олур вя сярт гишада шахялянир. 

 

82



б. Енян шахя атласа доьру эедяряк, ганадвари чюкякликдян кечиб, ат-

ласын  дорзал  сятщиня  чыхыр,  онурьа  артерийасы  иля  анастомозлашдыгдан  сонра 

язялялярдя шахялянир. 

ъ. Каудал артерийа видачи чыхынтыны каудал тяряфдян ютяряк, янся дара-

ьына  йахын,  янся  пулъуьунун  байыр  сятщи  иля  хариъи  янся  габарюнцня  доьру 

узаныр.  Эиъэащ  йолу  дялийи  йахынлыьындан  кечяркян,  юзцндян  сярт  гишанын 

каудал артерийасыны айырыр ки, о да гейд олунан дяликдян кялля гутусуна ке-

чяряк сярт гишада шахялянир. Каудал артерийанын давамы ися хариъи янся габар-

юнцня чатыб, гювс ямяля эятиряряк бюйцк янся дялийиня доьру йюнялир вя янся 

язяляляриня бир нечя кичик шахя айырдыгдан сонра кяллянин каудал чухурунун 

ялавя менинэеал шахяляриня айрылыр ки, онлар да хцсуси дяликлярдян кялля гуту-

суна дахил олараг сярт гишада шахялянирляр. 

2.  Дил  артерийасы  диаметриня  эюря  бюйцк  артериал  дамар  олуб,  хариъи 

йуху артерийасынын юн диварындан башлайыр. Дилин ясас язялясинин сятщи иля юня 

— дилин кюкцня доьру узаныр. О, чяняалты-дил язялясинин медиал сятщиня чат-

дыгдан  сонра  дилин  дярин  артерийасы  адланараг  дяриня  доьру  истигамятлянир. 

Шахяляняряк дилин кюкцнц, ъисмини вя уъ щиссясини ганла тямин едир. 

3. Чяняалты тцпцръяк вязи артерийасы чяняалты тцпцръяк вязисиня эедя-

ряк, онун кцтлясиндя шахялянир. 

4.  Икигарынъыглы  язяля  артерийасы  икигарынъыглы  язялянин  арха  пайында 

шахялянир. 

5. Янэин хариъи артерийасы бюйцк диаметрли артерийа олуб, хариъи йуху 

артерийасынын юн диварындан айрылыр. Алт чянянин медиал тяряфи иля онун дамар 

чюкяклийиня доьру истигамятлянир. Йолда икигарынъыглы язялянин алт чяняйя бир-

ляшян юн щиссясиня шахя айырыр. Алт чянянин дамар чюкяклийи йахынлыьында ики 

шахяйя: а) цз артерийасына, б) дилалты артерийайа айрылыр. 

а. Цз артерийасы алт чянянин дамар чюкяклийиндян кечяряк кяллянин цз 

щиссясиня чыхыр. Бюйцк чейнямя язялясинин юн кянары иля йанаг язялясиня гядяр 

эялиб чатыр вя бурада: аьыз буъаьынын; цст вя алт додаьын артерийаларына шахя-

лянир. 


б. Дилалты артерийа алт чяня ъисминин медиал сятщи иля юня доьру уза-

ныр. Йолбойу дилалты нащийянин язяляляриня шахяляр айырдыгдан сонра, чяняалты-

дил вя чяня-дил язяляляриндя шахялянир. 

6.  Гулаьын  бюйцк  артерийасы  гулаг  сейваны  ясасынын  каудал  тяряфиня 

доьру истигамятлянир. О, ардыъыл олараг ашаьыдакы шахяляря айрылыр: а) гулагят-

рафы тцпцръяк вязинин каудал артерийасы; б) гулаг сейванынын латерал, орта вя 

медиал шахяляри; ъ) каудал эиъэащ артерийасы. 

а. Гулагятрафы тцпцръяк вязинин каудал артерийасы гулагятрафы тцпцр-

ъяк вязиндя шахялянир. 

б. Гулаг сейванынын латерал, орта вя медиал шахяляри. Гулагятрафы тц-

пцръяк вязи артерийасыны айырдыгдан сонра, гулаьын бюйцк артерийасынын ма-

эистрал йатаьы, гулаг сейваны ясасынын каудал тяряфиня йюняляряк, гулаг сей-

ванына цч бюйцк шахя: гулаьын латерал, орта вя медиал шахялярини айырыр. 

Латерал  шахя  гулаг  сейванынын  латерал  кянары  иля  онун  уъ  щиссясиня 

доьру узанараг шахялянир.  

 

83



Орта шахя гулаг сейванынын арха тяряфи иля; медиал шахя ися гулаг сей-

ванынын медиал кянары иля гулаг сейванынын уъ щиссясиня доьру истигамятляня-

ряк шахялянирляр. Щяр цч шахя бир-бирляри иля анастомозлашырлар. 

ъ. Каудал эиъэащ артерийасы. Гулаьын медиал шахяси айрылдыгдан сон-

ра,  гулаьын  бюйцк  артерийасынын  маэистрал  йатаьынын  давамы  каудал  эиъэащ 

артерийасыны ямяля эятирир. О, кифайят гядяр бюйцк диаметря малик олуб, эиъ-

эащ  дараьынын  янся  дараьына  кечян  щиссяси  йахынлыьындан  эиъэащ  чухуруна 

доьру кечяряк, эиъэащ язялясиндя шахялянир. 

7. Чейнямя  язяляси артерийасы бюйцк чейнямя язялясиня дахил олараг 

шахялянир. 

8. Сятщи эиъэащ артерийасы алт чяня ойнаьынын арха тяряфиндя хариъи йу-

ху артерийасындан айрылыр. Яввялъя дорзал истигамятдя алмаъыг чыхынтысы кюкц-

нц ютяряк эиъэащ чухуруна доьру, сонра ися алмаъыг гювсцня паралел олараг, 

онун дорзал кянары иля эюз йувасына доьру истигамятлянир. Алмаъыг чыхынтысы-

нын кюкц йахынлыьында сятщи эиъэащ артерийасынын рострал тяряфиндян цзцн кюн-

дялян  артерийасы  айрылыр.  Цзцн  кюндялян  артерийасы  бюйцк  чейнямя  язялясиня 

дахил олараг шахялянир. 

Гулаг сейванынын ясасына йахын, сятщи эиъэащ артерийасынын каудал тя-

ряфиндян ися гулаьын рострал артерийасы айрылыр. 

Эиъэащ  чухуру  нащийясиндя  сятщи  эиъэащ  артерийасы  эиъэащ  язялясиня 

бир нечя бюйцк шахя айырыр ки, онлар да эиъэащ язялясиндя шахялянирляр. 

Орбитанын йахынлыьында ися сятщи эиъэащ артерийасы бир нечя шахяйя ай-

рылыр. Бу шахяляр орбитанын арха щиссясиндя, дяри алтында, еляъя дя алын щиссядя 

шахялянирляр. 

9. Янэин дахили артерийасы. Сятщи эиъэащ артерийасы айрылдыгдан сонра 

хариъи  йуху  артерийасынын  ясас  йатаьынын  давамы  янэин  дахили  артерийасыны 

ямяля эятирир. янэин дахили артерийасы "S" шякилли яйрилик ямяля эятиряряк, алт чя-

ня ойнаьынын арха кянарындан онун вентрал щиссясиня, орадан ися ганадвари 

каналдан кечяряк ясас-дамаг чухуруна дахил олур. Ганадвари канала дахил 

оланадяк, art. maxillaris interna-дан ашаьыдакы шахяляр айрылыр: 1) алт чянянин 

алвеол артерийасы (art. alveolaris inferior), 2) каудал дярин эиъэащ артерийасы 

(art. temпoralis пrofunda caudalis), 3) язяля шахяляри (rr. musculares), 4) сярт 

гишанын орта артерийасы (art. meningea media)

1.  Алт  чянянин  алвеол  артерийасы  алт  чяня  шахясинин  медиал  сятщиндя 

йерляшян — алт чяня дялийиня дахил олур. Дишляря шахяляр вердикдян сонра, чя-

няалты артерийаны ямяля эятирир ки, о да чяняалты дяликдян хариъя чыхыр. 

2. Каудал дярин эиъэащ артерийасы алт чяня ойнаьынын вентрал тяряфин-

дя янэин дахили артерийасындан айрылараг, эиъэащ чухуруна доьру гювс ямяля 

эятирир вя эиъэащ язялясиндя шахялянир. 

3. Язяля шахяляри ганадвари канал йахынлыьында янэин дахили артерийа-

сындан айрылараг язялялярдя вя ятраф йумшаг тохумада шахялянирляр. 

4.  Сярт  гишанын  орта  артерийасы  овал  дялик  йахынлыьында,  янэин  дахили 

артерийасындан айрылараг овал дяликдян кяллянин орта чухуруна дахил олур вя 

сярт гишада шахялянир. 

Сярт гишанын орта артерийасы айрылдыгдан сонра янэин дахили артерийасы 

ганадвари каналдан кечяряк ясас-дамаг чухуруна дахил олур вя ашаьыдакы 

 

84



шахяляря айрылыр: 1) кялля ясасынын коллатерал артерийасы (art. collateralis basis 

cranii), 2) хариъи  эюз  артерийасы  (art. oпщtщalmica externa), 3) рострал  дярин 

эиъэащ  артерийасы  (art. temпoralis  пrofunda rostralis), 4) йанаг  артерийасы 



(art. buccalis), 5) эюзйувасыалты артерийа (art. infraorbitalis), 6) ясас-дамаг 

артерийасы (art. sпщenoпalatina), 7) дамаьын бюйцк артерийасы (art. пalatina 



maжor), 8) дамаьын кичик артерийасы (art. пalatina minor). 

1. Кялля ясасынын коллатерал артерийасы эюрмя йарыьы гаршысында янэин 

дахили  артерийасынын  медиал  диварындан  айрылыр  вя эюрмя  йарыьындан  кяллянин 

орта чухуруна дахил олур. Кялля ясасынын коллатерал артерийасы щяля эюз йарыьы-

на дахил олмамыш, эюз алмасы язяляляриня шахя айырыр. Бу шахя бязян эюз арте-

рийасындан айрылан шахя иля анастомозлашараг, бязян дя онунла анастомоз-

лашмадан эюз алмасынын язяляляриндя шахялянир. 

2. Хариъи эюз артерийасы кялля ясасынын коллатерал артерийасындан 1—2 

мм юн тяряфдя янэин дахили артерийасынын медиал диварындан айрылыр. О, кялля 

ясасынын  коллатерал  артерийасынын  цзярини  юртяряк  ону  эюрцнмяз  едир.  Хариъи 

эюз артерийасы гювсвари яйрилик ямяля эятиряряк хариъи хялбир дялийиня доьру ис-

тигамятлянир. Ондан эюз алмасына, эюзцн кюмякчи апаратына шахяляр, сонра 

ися хариъи хялбир дялийиня чатмамыш сярт гишайа хариъи эюз артерийасынын менин-

эеал шахяси айрылыр. Бундан сонра хариъи эюз артерийасынын ясас йатаьынын да-

вамы,  хариъи  хялбир  артерийасы  адланараг,  ейни  адлы  дяликдян  кяллянин  рострал 

чухуруна дахил олур. Сярт гишайа вя хялбир лювщяйя шахя айырдыгдан сонра бу-

рун бошлуьуна кечир. 

3. Рострал дярин эиъэащ артерийасы хариъи эюз артерийасындан бир гядяр 

юн тяряфдя, янэин дахили артерийасынын дорзал сятщиндян айрылараг, периорбита-

нын арха кянары иля, алын сцмцйцнцн алмаъыг чыхынтысына доьру узаныр. Лакин 

она чатмамыш тяпя нащийясиня доьру гювс ямяля эятирир, эюзйувасынын кау-

дал дараьыны кечяряк эиъэащ язялясиндя шахялянир. 

4. Йанаг артерийасы йанаг язялясиндя шахялянир. 

5. Эюзйувасыалты артерийа эюз йувасынын ашаьы щиссясиндян for. infra-



orbitalis-я  дахил  олур.  О,  for. infraorbitalis-я  дахил  олмамыш  юзцндян,  ашаьы 

эюзгапаьы артерийасыны айырыр. 

6. Ясас-дамаг артерийасы ясас-дамаг дялийиндян кечяряк бурун бош-

луьуна дахил олур. 

7. Дамаьын бюйцк артерийасы дамаг каналындан сярт дамаьа кечир 

вя бурада шахялянир. 

8. Дамаьын кичик артерийасы йумшаг дамагда шахялянир. 

Дахили йуху артерийасы тябил капсуласынын каудо-медиал гцтбцня доь-

ру истигамятлянир. Бурада тябил капсуласы иля видачи чыхынты кюкц арасында йер-

ляшян  ъырыг  дялик  чюкяклийиндян  йуху  каналынын  каудал  дялийиня  дахил  олур. 

Йуху каналынын рострал дялийиндян чыхдыгдан сонра ися дахили йуху артерийа-

сы, хариъи йуху дялийи гаршысында дорзо-медиал истигамятдя дирсякшякилли мц-

ряккяб  сифон  ямяля  эятиряряк,  дахили  йуху  дялийиня  доьру  истигамятлянир  вя 

ордан кялля гутусуна дахил олур. Сонра рострал истигамятдя яйрилик ямяля эя-

тиряряк тцрк йящяринин байыр тяряфиндян маьаралы ъибин юн щиссясиня эялиб ча-

тыр. Бурада о, дорзал истигамятдя гатланараг сярт гишаны дешир. 

 

85


Баш  бейин  ясасынын  виллиз  артериал  дювраны.  Боз  ъанаварда  баш  бейин 

ясасынын виллиз артериал дювраны ики щиссяйя айрылыр: юн вя арха. Онун юн щиссяси 

ъцт  дахили  йуху  артерийасындан,  арха  щиссяси  ися  бейинин  ясас  артерийасындан 

ган  алыр.  Бейинин  ясас  артерийасы  (а.ба.)  узунсов  бейинин  вентрал  сятщиндя 

ъцт онурьа артерийасы уъ шахяляринин бир-бириля бирляшмяси нятиъясиндя йараныр. 

Кялля  хариъи  щиссядя  онурьа  артерийасынын  уъ  шахяси,  янся  артерийасынын  енян 

шахяси  иля  анастомозлашыр  (r.des.  вя a.ver.).  Бюйцк  янся  дялийи  йахынлыьында 

ися  онурьа  артерийасынын  уъ  шахясиня  онурьабейни  вентрал  артерийасы 



(a.сп.вен.) бирляшир.  

Бейинин  ясас  артерийасы  узунсов 

бейинин алт орта шырымындан (фиссура ме-

диана  вентралис)  саьа  вя  сола  кечмякля, 

гювсшякилли  бир  нечя  яйрилик  ямяля  эятир-

мякля  юня  доьру  узаныр.  Юз  йолунда 

узунсов бейиня, бейин кюрпцсцня, дахили 

гулаьа,  бейинъийя  вя  сярт гишайа  шахяляр 

айырыр. Дорсум селлае йахынлыьында о, би-

фуркасийа  едяряк  ики  шахяйя  айрылыр.  Бу 

шахялярин  щяр  бири  юзцндян  бейинъийин 

рострал  артерийасыны  (a.cb.r.)  айырдыгдан 

сонра бюйцк бейинин каудал артерийасына 



(a.cer.c.) чеврилир. 

Дахили йуху артерийасы сярт гиша-

ны дялдикдян сонра каудал вя рострал исти-

гамятя  доьру,  мцвафиг  олараг  каудал 

вя рострал шахя айырыр. Каудал шахя кау-

дал  бирляшдириъи  артерийаны  (a.com.c.) 

ямяля  эятирир  ки,  о  да  бюйцк  бейинин 

каудал  артерийасына  бирляшмякля  виллиз 

дювранынын юн вя арха щиссялярини бир-би-

риня бирляшдирмиш олур.  

Дахили йуху артерийасындан ай-

рылан  рострал  шахя  ися  бюйцк  бейинин 

рострал  артерийасына  (a.cer.r.)  чеврилир 

ки, о да медиал истигамятдя гювс ямяля 

эятиряряк  орта  хяття  йахынлашыр.  Юзцн-

Шякил 1. Áîç úàíàâàðäà (Canis lupus L.) áàø áåéèí ÿñàñûíûí âèëëèç àðòåðèàë 

äþâðàíû (circulus arteriosus cerebri Willisi) âÿ îíó ÿìÿëÿ ýÿòèðÿí ìÿíáÿëÿðèí ñõåìàòèê 

òÿñâèðè: 

a.ba. — áåéèíèí ÿñàñ àðòåðèéàñû (art. basilaris); a.car.in. — äàõèëè éóõó àðòåðèéàñû 

(art. carotis interna); a.cb.r. — áåéèíúèéèí ðîñòðàë àðòåðèéàñû (art. cerebelli ros-

tralis); a.cer.c. — áþéöê áåéèíèí êàóäàë àðòåðèéàñû (art. cerebri caudalis); a.cer.m. — 

áþéöê áåéèíèí îðòà àðòåðèéàñû (art. cerebri media); a.cer.r. — áþéöê áåéèíèí ðîñòðàë 

àðòåðèéàñû (art. cerebri rostralis); a.com.c. — êàóäàë áèðëÿøäèðèúè àðòåðèéà (art. 

communicans caudalis); a.cor.cal. — äþéÿíÿê úèñèì àðòåðèéàñû (art. corporis callosi); 

a.eth.in. — äàõèëè õÿëáèð àðòåðèéàñû (art. ethmoidalis interna); a.sp.ven. — 

îíóðüàáåéíè âåíòðàë àðòåðèéàñû (art. spinalis ventralis); a.ver. — îíóðüà àðòåðèéàñû 

 

86


дян  дахили  хялбир  артерийасыны  (a.eth.in.)  айырдыгдан  сонра,  бюйцк  бейинин 

рострал артерийасы орта хятдя якс тяряфин ейни адлы артерийасы иля бирляшяряк дю-

йяняк ъисим артерийасыны (a.cor.cal.) ямяля эятирир. Дюйяняк ъисим дизини кеч-

дикдян сонра о, йенидян ики шахяйя — бюйцк бейинин рострал артерийаларына 

айырылыр.  Бюйцк  бейинин  рострал  артерийалары  йан-йана  йерляшмякля,  дюйяняк 

ъисим шырымы иля каудал истигамятдя узанырлар. Онларын щяряси бир йарымкцря-

нин  медиал  сятщини  ганла  тямин  едир.  Сплениум  ъорпорис  ъаллоси  йахынлыьында 

бюйцк бейинин рострал артерийасы цчцнъц бейин мядяъийинин дамарлы кяляфиня 

дамарлы кяляфин цст артерийасыны (art. ъщороидеа супериор) айырыр.  

Каудал вя рострал шахяляри айырдыгдан сонра, дахили йуху артерийасы-

нын давамы бюйцк бейинин орта артерийасыны ямяля эятирир (а.ъер.м.). Бюйцк 

бейинин орта артерийасы цчцнъц бейин мядяъийинин дамарлы кяляфиня — дамар-

лы кяляфин рострал артерийасыны (art. ъщороидеа rostrалис) айырдыгдан сонра бир 

нечя бюйцк шахяйя айрылыр. Бу шахяляр псевдо-силви йарыьы нащийясиндян бюйцк 

бейин йарымкцрясинин байыр сятщиня кечир вя шахяляняряк алын пайындан янся 

пайына кими, ону байыр сятщдян бцрцйцрляр. Бу дамарлар бейин йарымкцряси-

нин гырышлары цзяриндя сятщдя йерляшдикляри щалда, шырыма доьру эетдикъя онун 

дахилиня кечяряк эюрцнмяз олурлар. Бейин йарымкцряляринин гарышыг гидалан-

ма сащяляриндя бюйцк бейинин рострал, орта вя каудал артерийаларынын уъ ша-

хяляри бир-бирляри иля анастомозлашырлар.  

 

ЯДЯБИЙЙАТ 

 

1.



 

Волк, под. редакции Д.И.Бибикова, М., Наука, 1985, 606 с. 

2.

 

Гептнер В.Г., Наумов Н.П., Юргенсон П.Б., Слудский А.А., Чирикова А.Ф.,  



3.

 

Банников  А.Г.,  Млекопитающие  Советского  Союза,  М., «Высшая  школа», 



1967, т. II, ч. I, 1004 с. 

4.

 



Гурский  И.Г.,  Гибридизация  волка  с  собакой  в  природе,  Бюл.  МОИП.  отд. 

биол., 1975, т. 80, в.1, с. 131–136. 

5.

 

Животный мир Азербайджана, т. III, позвоночные, Баку, Эльм, 2002, 654 с. 



6.

 

Соколов В.Е., Систематика млекопитающих, М., Высшая школа, 1979, 528 с. 



7.

 

Lawrence B., Bossert W., Multiple character analysis of Canis lupus, latrans and 



familaris with a discussion of the relation-ship of Canis niger, Amer. Zool., 1967, 

vol. 7, p. 223–232. 

 

ТОПОГРАФО – АНАТОМИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ АРТЕРИАЛЬНЫХ 

СОСУДОВ ГОЛОВЫ СЕРОГО ВОЛКА 

 

Н.И.АЛИЕВ 

 

АННОТАЦИЯ 

 

Изучена  артериальная  система  головы  у  шести  особей  серого  волка 



(C.lupus L.). Дается  подробное  описание  поверхностного  и  глубокого  слоя  сосу-

дов  наружной  поверхности головы,  а  также  артериальные  источники  кровоснаб-

жающие головной мозг. Описывается форма артериального круга основания моз-

га и сосуды, отходящие от него к головному мозгу. 

 

87


THE TOPOGRAPHIC – ANATOMIC CHARACTERISTICS  

GREY WOLFE HEAD VESSELS 

 

N.I.ALIYEV  

 

ABSTRACT 

 

Have been studied the arterial system of head in six grey wolfes (C.lupus L.). 



There is given detailed description of surfaced and deep level vessels of the head blood 

Suppling arterial sources. Discribed the form of arterial circle in brain base and vessels 

outgoing from them to the cerebrum. 

 

 



88

Document Outline

  • ABSTRACT 

Yüklə 259,35 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin