Bank ishi fakulteti sbia 80

O’zbekiston Respublikasi Oliy va Inovatsiyalar
Ta’lim Vazirligi

Toshkent Moliya Instituti

Bank ishi fakulteti SBIA_80

Parpiyev Odilxon

«Davlat Xaridlarining iqtisodiy- ijtimoiy mohiyati tashkil etish mehanizlari


Reja:

1. 
   «Davlat Xaridlarining iqtisodiy- ijtimoiy mohiyati tashkil etish mehanizlari
   

2. Davlat xaridlarini amalga oshirish chora-tadbirlari bosqichlari

3. Tijorat banklarida naqd pullarni audit qilish amaliyoti, umuman ichki va tashqi sinovlardan o'tkaziladi
Muvofiqlashtirilgan Siyosat: Davlat xaridlarini rivojlantirishda, iqtisodiy va ijtimoiy maqsadlarni muvofiqlashtirilgan siyosat asosida belgilash zarur.
Xarajatlar Tahlili: Davlat xaridlarining iqtisodiy-ijtimoiy o'zgarishlarni hisobga oluvchi tahlil tizimi o'rnating.
Bojxona va Tadbirkorlikni Rahbariyat Qilish: Davlat xaridlarining tadbirkorlik va bojxona tashkilotlari orasidagi ta'sirini boshqarishda rahbariyatning o'z maqbuliyati va samaradorligi muhimdir.
Transparensiya va Hisob-kitob: Davlat xaridlarining muvozanatini oshirish uchun transparensiya va hisob-kitob tizimlarini rivojlantirish.
Ko'rsatma va Cheklovlar: Xarid qilish jarayonlarini sodda, tez va samarali qilish uchun elektron tizimlardan foydalanish va jarayonni avtomatlashtirish.
Ishonchli Taminot: Xarid qilishda ishonchli taminot tizimlarini rivojlantirish, ishonchsizlik va rasmdagi kurashni kamaytirish.
Loyiha Asosida Xaridlar: Davlat xaridlarini boshqarishda loyihalar va dasturlar asosida xarid qilishning o'ziga xosligini ta'minlash.
Mahsulot va Xidmat Tanlovining Sharhlanishi: Qonun bilan bajarilgan xarid qilishni rivojlantirish uchun mahsulot va xidmat tanlovini o'z ichiga oladigan samarador mehanizmlar tuzilishi.
Yagona Platforma va Ovoz Berish: Xarid qilish jarayonlarini o'zaro integratsiyalash va ovoz bering, mijozlarning fikrlarini qo'llab-quvvatlash.
Tarqatma va Samimiylik: Davlat xaridlarining mohiyati haqida ma'lumotlar tarqatma va samimiyat asosida to'ldirilishi, tashqi va ichki manfaatlarni o'z ichiga oladigan boshqaruvni rivojlantirish.

Muqaddima:

Naqd pullarni audit qilish, tijorat banklari uchun muhim va asosiy amaldir. Bu amal, bankning moliyaviy barqarorlik va islohotini ta'minlash, mijozlarga ishonchli xizmat ko'rsatish, shuningdek moliyaviy jihatdan qonunlar va tartibotlarga rioya etish uchun keng qamrovli operatsiyalarni o'rganishga xizmat qiladi.
Bosh qism: Naqd pullarni auditning tushunchasi va maqsadi
Auditning asosiy maqsadi - bankning naqd pullarini to'g'ri boshqarish va ulardan kelib chiqadigan risklarni identifikatsiya qilishdir. Bu qismda auditning umumiy tushunchasi, maqsadi va tizimi ko'rsatiladi.
Markaziy qism: Naqd pullarni auditning jarayoni.
Naqd pullarni auditning jarayonida, auditorlar qanday metodlarni qo'llaydiganini, qanday dokumentlarni tekshirishini va qanday to'g'ri ishlab chiqishning qanday nazorat qilishini ko'rsatishadi.
Keyingi qism: Audit natijalari va muddatlari
Audit natijalari ko'rsatib, ularning bank uchun muhimliklarini belgilab chiqish, audit davomiyligi va uning ketma-ketligi haqida ma'lumot beriladi. Natijalar bankning moliyaviy barqarorligi va islohotini baholashda yordamchi bo'lishi kerak.
Audit tizimi va moliyaviy tartibotlarning qanday bog'lanishining o'rnini ko'rsatish. Tartibotlarning bank faoliyatini rivojlantirishda o'z ta'sirini ko'rsatish va moliyaviy tartibotlar muhim masala sifatida belgilanadi.
So’ngra kelgan qism: Risk boshqarish
Naqd pullarni audit qilish jarayonida bankning uchdan bir olingan risklarni tahlil qilish va ularni boshqarish strategiyalarini ko'rsatish. Barcha muammolarini yechishda strategiyalar va chora-tadbirlar qanday amalga oshiriladi.
1.Tijorat banklarida naqd pullarni audit qilish amaliyoti, umuman ichki va tashqi sinovlardan o'tkaziladi. Bu, bankning ma'muriy-hisobiy tuzilmalarining to'liqlikni va to'g'rilikni ta'minlashga yo'naltirilgan bo'lishi uchun muhimdir. Auditning asosiy bosqichi quyidagicha bo'lib keladi:

1. 
   Hisob-kitoblarni Sinovdan O'tkazish: Bankning ma'muriy-hisobiy tuzilmalari (daromadlar, xarajatlar, kreditlar, vaqtinchalik saqlangan aktivlar) sinovdan o'tkaziladi. Bu qismlar bankning umumiy holatini va soliq majburiyatlari hisobga olingan daromad va xarajatlarni o'z ichiga oladi.
   
2. 
   Kassadagi Naqd Pul: Kassadagi naqd pul miqdori tekshiriladi va ko'rib chiqiladi. Bu sinov, bank tomonidan amalga oshiriladigan kassadagi pullar va hisobvaraqa qo'shilgan naqd daromadlar uchun amalga oshiriladi.
   
3. 
   Kredit Portfeli: Bankning kredit portfelining hisobi, majburiy xohishlar va xavfsizlik tartibini tekshirish uchun sinovdan o'tkaziladi. Bu, bankning tomonidan berilgan kreditlarning to'g'riligi, kredit bitimlarini, o'tkazilgan sinovlarni vaqtida qaytarilgan kreditlarini tekshirishni o'z ichiga oladi.
   
4. 
   Hisob: Bank tomonidan ma'lumotlarni himoyalash, to'g'ridan-to'g'ri tarqatish, hisob-kitoblarni to'g'rilash va boshqa amaliyotlarni tushunish uchun huzur hisobini sinashni o'z ichiga oladi.
   
5. 
   Hisob-kitob va Hisobvaraqni Sinovdan O'tkazish: Bankning hisob-kitob va hisobvaraq tizimlari, to'g'riligi va ro'yhatdan o'tgan amaliyotlarni tekshirish uchun sinovdan o'tkaziladi.
   

Bu holatlar banklar va pul boshqaruv organlari tomonidan amalga oshirilgan sinovlarni o'z ichiga oladi va naqd pulni to'g'ri boshqarish, hisob-kitobni to'g'rilash, muvofiqlikni ta'minlash uchun muhimdir.

1. 
   Amaliyotlar sinovlari: Bank operatsiyalari va amaliyotlarini sinovdan o'tkazish, hisob-kitobda to'g'riliklarni va muvofiqlikni ta'minlash.
   
2. 
   To'g'ridan-to'g'ri tarqatilgan ma'lumotlarni sinash: Bank tomonidan ommaviy hisob-kitoblarga e'lon qilingan ma'lumotlar to'g'riligi va to'g'ridan-to'g'ri tarqatilganligini sinash.
   
3. 
   Hisob-kitob va hisobvaraqni sinash: Banking hisob-kitob va hisobvaraq tizimlarini, bu tizimlarning to'g'riligi, hisob-kitob ma'lumotlarini to'g'rilash, amaliyotlarni kuzatib borish va boshqa ma'lumotlarni sinovdan o'tkazish. Bu jarayonlar, naqd pullarni boshqarish, muvofiqlikni ta'minlash va hisob-kitob to'g'riligini ta'minlash uchun tavsiya etilgan umumiy sinov qadamlaridir.
   

Tijorat banklarida naqd pullar boshqarish usullari quyidagilar:

• 
  Kassadagi Monitoring va Boshqarish: Bank kassasidagi naqd pullarni har kuni boshqa xodimlar yoki avtomatlashtirilgan texnologiyalar orqali monitoring qiladi. Bu jarayonda, naqd pullar kassadan kelayotganda, ularni qabul qilish va hisobga olish jarayoni boshqariladi.
  
• 
  ATM (Avtomat Kassalar): Bank filiallari va o'zaro bog'liq bo'lmagan joylarda joylashgan avtomat kassalari orqali mijozlar naqd pullarni hisobidan qaytarib olishlari mumkin.
  
• 
  Bank Kartalari va Elektron xizmatlar: Bank kartalari, internet bank, mobil ilova va boshqa elektron xizmatlar orqali mijozlar hisoblaridan naqd pullarni ko'rish, o'tkazish va olishlari mumkin.
  
• 
  Xalqaro Valyuta Mijozlari: Tijorat banklari xalqaro valyutalarni sotib olish va sotish orqali valyutaviy operatsiyalarni amalga oshirishadi.
  

Hisob-varaqlarni O'tkazish: Mijozlar o'z hisob-varaqlari orqali naqd pulni boshqa hisob-varaqlarga o'tkazish, pul o'tkazib yuborish yoki hisobdan naqd pulni olishlari mumkin.

• 
  Kredit Ilovalari: Banklar mijozlarga kredit ilovalari orqali naqd pullarni bermay, naqd pulga ega bo'lishlari uchun imkoniyatlar yaratishadi.
  
• 
  Chek va Talonlar: Chek va talonlar orqali mijozlar o'z hisoblaridan naqd pulni olishlari, o'tkazishlari yoki boshqa operatsiyalarni amalga oshirishlari mumkin.
  

Tijorat banklari, qonun tomonidan belgilangan normativ-huquqiy hujjatlarga muvofiq naqd pullarni boshqarish uchun xizmat ko'rsatishlari va harakat qilishlari kerak.

Tijorat banklarida valyutalarni audit qilish jarayonlari quyidagilar:

• 
  Valyuta Hisob-kitobi Sinovlari: Bank hisob-kitoblari va hisobvaraq tizimlarini sinovdan o'tkazadi. Bu, valyuta operatsiyalarini, amaliyotlarini, mablag'larini to'g'riligini va to'g'ridan-to'g'ri hisob-kitobda yozilganlarini tekshirishni o'z ichiga oladi.
  
• 
  Xorijiy Valyutalar miqdori: Bankda bor valyutalarning miqdorini va turi, shu jumladan, xorijiy banknotlar, depozitlar, hisob-kitob operatsiyalari orqali sinovdan o'tkaziladi.
  
• 
  Valyuta Riski va Xavfsizlik: Bank valyuta riskini boshqarish va valyuta operatsiyalarida xavfsizlikni ta'minlash uchun zarur bo'lgan tartibni tekshirish va sinash uchun audit qiladi.
  
• 
  Kredit Portfeli va Xarajatlar: Valyuta kreditlar, unutilgan qarzlar, valyuta operatsiyalari xarajatlari va boshqa valyuta operatsiyalarni tekshirish.
  
• 
  Hisob-kitob Strukturasining Tahlili: Valyuta operatsiyalari va mijozlar tomonidan qo'llanilayotgan valyuta hisob-kitobi strukturasi tahlili.
  
• 
  Xalqaro Hisob-kitob Standartlariga Rioya Qilish: Banklar valyuta hisob-kitoblarini xalqaro hisob-kitob standartlariga muvofiq tuzib borish va to'g'rilashni ta'minlash uchun auditni amalga oshiradi.
  
• 
  Dastlabki Qiymatlash va To'g'ri Sotib Olish: Bank xorijiy valyutalarni dastlabki qiymatlash va sotib olish jarayonlarini sinovdan o'tkazadi.
  
• 
  Valyuta Riskini Boshqarish Tizimlari: Bankning valyuta riskini boshqarishda qo'llanadigan tizimlarni va protsedurlarni tekshirish. Audit natijalari asosida banklar valyuta operatsiyalarini boshqarish, to'g'ri tarqalgan va to'g'rilangan valyuta hisob-kitoblarini saqlash uchun kerakli islohotlarni amalga oshirishadi.
  

Banklar foizli xarajatlarining yana bir kredit va unga bog’liq operatsiyalardir. Banklar, eng avvalo, Markaziy bankdan, boshqa tijorat banklaridan, byudjetdan tashqari fondlardan kreditlar olishi mumkin. Olgan kreditlar uchun to’lanadigan qarz foizli xarajatlarga kiradi. Bank avvalgi yillar (hisobot yiliga nisbatan) hisobiga to’lagan foizlar va vositachilik yig’imlari, hamda o’tgan yillarda bankmijozlardan ortiqcha undirgan foizlar, hamda vositachilik yig’imlarini qaytarishi bilan foizli xarajatlar qiladi. Foizsiz xarajatlarga ish xaqilar va qo’shimcha to’lovlar, uskuna yoki binolarni ijaraga olish, xarid qilish, shuningdek, boshqa foizsiz xarajatlari kiradi.
Bank xizmat ko`rsatishi va bank mahsulotlarini sotish evaziga oladigan tushumlari miqdori bankning daromadlarini anglatadi. Bankning daomadlari asosan aktiv operatsiyalar natijasida yuzaga keladi(1-rasm).