Foizli daromadlar — oldindan shartnoma asosida belgilangan foiz stavka bo`yicha hisoblanadi. Daromadlar har bir faoliyat turidan turlicha kelishi mumkin. Aktiv operatsiyalardan keladigan daromad umumiy daromadlarning asosiy salmog`ini tashkil etadi. Kredit operatsiyalaridan olinadigan daromadlar bank faoliyatida eng muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Foizli daromadlarning 70 foizga yaqin qismi aynan kredit operatsiyalaridan keladigan foizli daromadlar hisoblanadi.
Banklar faoliyati samaradorligi ikki yirik guruhga, ya’ni daromadlar va xarajatlar bo’yicha samaradorlikka bo’linadi. Maqolada banklarning mulkchilik shakliga ko’ra xarajatlar bo’yicha samaradorligi o’zgarmas va o’zgaruvchan ko’lam qaytimi asosida ekonometrik baholandi. Xarajatlar bo’yicha samarali bank boshqa banklarga qaraganda omillarga kam xarajat qilib ko’p miqdorda «mahsulot» ishlab chiqara oladi.
Foizli xarajatlar-barcha majburiyatlar bo`yicha to`plangan foiz summasi demakdir. Bizga ma`lumki tijorat banklari kredit resurslari tashkil etishda talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar hamda muddatli depozitlar qabul qiladi. Ushbu depozitlarga banklar ma`lum belgilangan foizlarda pul to`laydilar. Tijorat banklari bank qarz majburiyatlari bo`yicha foizlar to`laydilar, shu jumladan, qimmatli qog`ozlarining sotuv narxi bilan nominal qiymati orasidagi salbiy tafovut bo`lganida, ba`zi bir keltirilgan, lekin to`lanmagan foizlarni to`lashda banklarda foizli xarajatlar yuzaga keladi.
2. Tijorat banklarida naqd pullarni boshqarish jarayonlari o'z ichiga ko'p qismlangan, uning muhim ahamiyati moliyaviy tizimning barqarorligi va xavfsizligi uchun juda muhimdir. Bu jarayonning asosiy turlari va tafsilotlar quyidagicha:
Pul Qabul Qilish va Saqlash: Tijorat banklari mijozlardan omonatlar qabul qilib, ularni hisob-kitoblarda saqlaydi. Bu omonatlar bank tomonidan tashkil etilgan pul omborini islohatchi saqlashda muhim ahamiyatga ega.
Pul Omborini Islohatchi Saqlash: Banklar katta mablag'larni xavfiy joylarda, islohatchi va xavfsiz omborlarda saqlaydilar. Bu omborlar xodimlar tomonidan kuzatiladi va xavfsizlik so'rovnamalari bilan muhofaza qilinadi.
Valyuta Operatsiyalari: Tijorat banklari milliy va xalqaro valyuta operatsiyalarni boshqarishda ishtirok etadi. Valyuta bozorlari bilan ishlash, valyuta kurslarini belgilash, valyuta mablag'larini saqlash va moliyaviy hisobotlar tuzish banklar uchun muhimdir.
Kreditlar Berish va Olish: Banklar mijozlarga kreditlar beradi va ularga kreditlarni to'lov qilish uchun zarur mablag'lar niqob etiladi. Buning o'zida moliyaviy risklarni tahlil qilish va boshqarish ham kelayotgan.
Moliyaviy Hisobotlar va Audit: Banklar moliyaviy operatsiyalarni to'liq va islohatchi boshqarish uchun moliyaviy hisobotlar tuzishadi. Shuningdek, har bir tijorat bankasi muddatli va muddatsiz ravishda moliyaviy hisobotlarini tuzib, ulardan ovoz bera olish uchun auditni amalga oshiradi.
Mobil Bank Xizmatlari: Banklar mijozlarga mobil ilovalar orqali xizmat ko'rsatishadi. Bu orqali mijozlar omonatlarni boshqarish, hisob-kitoblarni tekshirish, omonatlarni yechib olish, valyuta kurslarini bilish, va boshqa xizmatlardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Tijorat banklarida naqd pullarni boshqarishning joriy tendentsiyalari va innovatsiyalardan xabardor bo'lish, banklarning rasmiy veb-saytlarini, moliyaviy hisobotlarini va yangiliklarni kuzatib boring.
Tijorat Banklarining Asosiy Vazifalari:
Pul Qabul Qilish va Saqlash: Tijorat banklari mijozlar tomonidan omonatlar qabul qilib, ularni muddatli yoki muddatsiz hisob-kitoblarda saqlaydilar. Omonatlar pul omborini shakllantirishda muhim bo'lib, bank tomonidan boshqarilishi kerak.
Pul Omborini Islohatchi Saqlash: Banklar katta mablag'larni xavfiy joylarda, islohatchi va xavfsiz omborlarda saqlaydilar. Bu omborlar xavfsizlik so'rovnamalari va standartlarga muvofiq ravishda muhofaza qilinadi.
Valyuta Operatsiyalari: Tijorat banklari milliy va xalqaro valyuta bozorlarida faoliyat ko'rsatadilar. Ular valyuta operatsiyalari, valyuta kurslarini belgilash va valyuta mablag'larini boshqarishda ishtirok etadilar.
Kreditlar Berish va Olish: Banklar mijozlarga kreditlar beradilar va kreditlarni to'lov qilish uchun zarur mablag'lar o'zlashtiriladi. Moliyaviy risklarni boshqarish, kreditlarni samarali boshqarish, va qaror qabul qilish bu jarayonning muhim qismlaridir.
Moliyaviy Hisobotlar va Audit: Banklar moliyaviy operatsiyalarni hisob-kitobda to'liq va to'g'ri boshqarish uchun moliyaviy hisobotlar tuzadilar. Audit jarayoni moliyaviy intizomning barqarorligini ta'minlash, qaror qabul qilish va qonun to'g'risida barcha shartlarni sodda etish uchun muhimdir.
Mobil Bank Xizmatlari: Tijorat banklari mijozlarga mobil ilovalar orqali xizmat ko'rsatishadi. Mijozlar omonatlarni boshqarish, hisob-kitoblarni tekshirish, pul o'tkazish, valyuta kurslarini bilish va boshqa moliyaviy operatsiyalardan tez va qulay foydalanish imkoniyatiga ega bo'ladi.