«bank ishi va auditi» fakulteti «Bank ishi va auditi» kafedrasi

9. Bankning yillik mоliyaviy hisоbоti

Bank tizimiga ishonchni mustaqkamlash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki Banklaming moliyaviy faoliyatining sifatini oshirishga qaratilgan tadbirlami amalga oshirib bormoqda. Bunda 0 ‘zbekiton Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida»gi qonunning 42-moddasiga, « O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi va O'zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonunlariga muvofiq, banklaming e'lon qilinadigan moliyaviy hisobotlariga doir 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining talablarito‘g‘risida nizomi ishlab chiqilgan. Ushbu nizomning ishlab chiqilishi tijorat banklari yillik hisobotlarining ochiq matbuotda e'lon qilinishi dunyoda muayyan darajada oshkoraligi bilan ajralib turadigan bank tizimini yaratish uchun dastlabki qadamdir. Ushbu nizomga ko‘ra, barcha banklar o‘z yillik hisobotlarini, jumladan, balans hisobotini matbuotda e'lon qilishlari lozim.
Xususan, quyida “Agrobank” aksiyadorlik tijorat bankining 2020 yil yakunlari bo’yicha yillik hisobotining moliyaviy natijalar to’g’risidagi qismi keltirib o’tilgan:






10. “Mikrokreditbank” ochiq aksiyadorlik tijorat bankida bank menejmentini

boshqarish usullari

Har qanday bank faoliyatining oʻziga xos xususiyatlari menejmentning unga taʼsiri, jarayoni mohiyatidan kelib chiqib, quyidagi bosqichlarni ajratish mumkin: ular quyidagilar, maqsad, holat, muammo yechimlardan iborat boʻladi. Koʻrsatilgan ketma—ketlik bilan boshqaruv faoliyati bajariladi. Har qanday bank faoliyati maqsadli boshqaruvga yoʻnaltirilgan boʻlishi kerak. Zero bank faoliyatini boshqarish maqsadga erishish uchun amalga oshiriladi. Navbatdagi boskich holatlarini tahlil qilishda ishlar majmui har xil tizim holatini baholash, uni takomillashtirish yoʻllarini ishlab chiqish orkali yuksak faoliyatga erishish mumkin.
Bank faoliyatining oʻziga xos xususiyatlari muammolari bosqichida sistemani joriy holatidagi asosiy qarama qarshiliklar, sistema ishini yaxshilash uchun nimalar qilish kerakligi aniqlanadi. Shunday operatsiyalar quyidagilar: kredit berish yoʻllari, depozitlar va boshqalardan iborat. Bunda qaror qabul qilinishi bilanoq boshqaruvchi sistemalarga aniq taʼsir koʻrsatiladi va alohida oddiy boshqaruvga oid harakatlar bajariladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat banklarining faoliyati foyda olishga yoʻnaltirilgan boʻladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bank foydasining iqtisodiy mohiyati yangicha ijtimoiy-iqtisodiy tus olib bormoqda, chunki tijorat banklarining foydasi bank kapitali toʻplanishining va bankning rivojlanishining asosiy manbasidir.
Bank foydasining oʻsib borishiga taʼsir qiladigan bir necha xil omillar boʻlib, bular: bankning rentabelligi, vaqtincha boʻsh mablagʻlarni samarali ishlatilishi, turli xil pullik xizmatlar doirasini (faktoring, lizing, trast xizmatlari va h.k.) kengaytirish, foyda keltirmaydigan aktivlarni kamaytirish, foyda keltiruvchi aktivlarni koʻpaytirish hisobiga va boshqa omillar hisoblanadi. Iqtisodiy rivojlanish bosqichida tijorat banklarining asosiy ish tamoyillaridan biri yuqori darajada foyda olishga qaratilgan boʻladi. Banklarning faoliyati doimo foyda koʻrish bilan bogʻliq boʻlmasdan, ular faoliyatida zarar koʻrish ehtimoli ham uchrab turishi mumkin. Banklar faoliyati ijobiy boʻlgan hollarda banklarning foyda olish va salbiy faoliyat natijasida banklarning zarar koʻrish ehtimoli yuqori darajada boʻladi. Yuqorida aytilgan foyda keltiruvchi rezervlarni amalda tadbiq qilish jarayonida bankning ish faoliyati iqtisodiy jihatdan risk (zarar koʻrish ehtimoli bilan) bilan bogʻliq boʻladi.
Agrobank faoliyatining menejment jarayoni quyidagilar:
— axborot analitik va tashkiliy ishlar:
Axborot analitik ishlar quyidagilardan iborat: axborot yigʻish, tahlil qilish, axborotni qayta ishlash va oʻzatish boshqaruv qarorlarni ishlab chiqish, boshqaruv qarorlariga doir axborotlarni saqlash va hokazo.
Boshqaruv bu — oʻziga xos yuksak sanʼat va mahoratni talab qiluvchi tanlov asosida qaror qabul qilish va oʻni bajarilishini nazorat qilishdan iborat. Har qanday bank faoliyatining ijobiy natija berishi, eng avvalo, tanlovni toʻgri bajara olishga va ishonchli qarorlarni qabul qilishga hamda bu qarorni bajarilishini nazorat qila olishga bogʻliq boʻladi. Masalan: yuqori foyda olish quyidagi uchta jihat xarajatlar, naf, va baxo boʻyicha toʻgʻri tanlovni va ishchan qaror qabul qilishni talab qiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bank faoliyatining tanlash qoidasi yanada jiddiylashadi. Zero ishlab chiqarish yoki xizmat koʻrsatish uchun resurslar toʻgʻri tanlanganidan va ularni samarali foydalansa harajatlar yuqori foyda keltirishi mumkin.
Banklar faoliyati uchun oʻz sarmoyalarni oshirish iqtisodiyotning real sektori kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatiga kreditlar ajratish shakllari, turlari va hajmlarini kengaytirish, iqtisodiyotdagi bozor oʻzgarishlarini tezlashtirishga va bankning daromad bazasini kupaytirishga imkon yaratadi. Xorijiy tajriba shuni koʻrsatadiki, banklar faoliyati aktivlarni moliyalash natijasida oʻsadi.
Banklarning faoliyati aholi boʻsh mablagʻlarini kuprok jalb etish orkali uz resurs bazasini kengaytirishga imkon yaratadi. Islohotlarning dastlabki davrida aholi oʻrtasida shakllangan tushunchalarni hisobga olganda, mablagʻlarni jalb etish imkonini beruvchi depozitlar sugʻurtasini joriy etish maksadga muvofikdir
Iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonlarining ijobiy taʼsiri fond bozori, byudjetdan tashqari fondlar, pul oqimlarini tezlashtirish imkonini beradi.
Har bir tijorat bankki oʻzining rivojlanish strategiyasidan va bank faoliyatining yirikligidan kelib chiqqan holda likvidlilikni boshqarish strategiyalarini eʼtiborga olib, oʻz faoliyatida qoʻllashi bankning likvidliligini taʼminlab turishga erishish mumkin.