Tengmiqdorda (to’g’richiziqli)hisoblash usuli(Printer) boshlang’ich qiymati-2500000 tugatish qiymati-50000
yillik amortizatsiya - 20% YES= (2500000-50000)/5=490000
Yillar
Boshlang’ich qiymati
YES
Jamg’arilgan eskirish
Qoldiq qiymat
1-yil oxirida
2500000
490000
490000
2010000
2-yil oxirida
2500000
490000
980000
1520000
3-yil oxirida
2500000
490000
1470000
1030000
4-yil oxirida
2500000
490000
1960000
540000
5-yil oxirida
2500000
490000
2450000
50000
Yillaryig’indisiusuli(kumulyativusul)(Kompyuter)
(5 yil) 1+2+3+4+5=15 tugatish qiymati-100000 YES= (5000000-100000)*5/15=1633333,33
Yillar
Boshlang’ichqiymati
YES
Jamg’arilganeskirish
Qoldiqqiymat
1-yil oxirida
5000000
1633333,33
1633333,33
3366666,67
2-yil oxirida
5000000
1306666,67
2940000,01
2059999,99
3-yil oxirida
5000000
980000
3920000,01
1079999,99
4-yil oxirida
5000000
653333,33
4573333,33
426666,67
5-yil oxirida
5000000
326666,67
4900000
100000
Yillaryig’indisiusuli(kumulyativusul)(Printer) boshlang’ich qiymati-2500000 tugatish qiymati-50000
YES= (2500000-50000)5/15=816666,67
Yillar
Boshlang’ichqiymati
YES
Jamg’arilganeskirish
Qoldiqqiymat
1-yil oxirida
2500000
816666,67
816666,67
1683333,33
2-yil oxirida
2500000
653333,33
1470000
1030000
3-yil oxirida
2500000
490000
1960000
540000
4-yil oxirida
2500000
326666,67
2286666,67
213333,33
5-yil oxirida
2500000
163333,33
2450000
50000
Kamayadiganqoldiqusuli(Kompyuter)
(5 yil -2*20%) tugatish qiymati-100000 YES= 5000000*40%=2000000
Yillar
Boshlang’ichqiymati
YES
Jamg’arilganeskirish
Qoldiqqiymat
1-yil oxirida
5000000
2000000
2000000
3000000
2-yil oxirida
5000000
1200000
3200000
1800000
3-yil oxirida
5000000
720000
3920000
1080000
4-yil oxirida
5000000
432000
4352000
648000
5-yil oxirida
5000000
548000
4900000
100000
Kamayadiganqoldiqusuli(Printer) tugatish qiymati-50000 YES= 2500000*40%=1000000
Yillar
Boshlang’ich qiymati
YES
Jamg’arilgan eskirish
Qoldiq qiymat
1-yil oxirida
2500000
1000000
1000000
15000000
2-yil oxirida
2500000
600000
1600000
900000
3-yil oxirida
2500000
360000
1960000
540000
4-yil oxirida
2500000
216000
2176000
324000
5-yil oxirida
2500000
274000
2450000
50000
Bajarilgan ishlar hajmiga mutonasib ravishda eskirishni hisoblash usuli.(Kompyuter)t=10800; Tugatish qiymati-100000;
YES= (5000000-100000)/10800=453,7 soat/so’m
Yillar
Boshlang’ich qiymati
Soat
YES
Jamg’arilgan eskirish
Qoldiq qiymat
1-yil oxirida
5000000
2160
979992
979992
4020008
2-yil oxirida
5000000
2000
907400
1887392
3112608
3-yil oxirida
5000000
2160
979992
2867384
2132616
4-yil oxirida
5000000
2180
989066
3856450
1143550
5-yil oxirida
5000000
2300
1043510
4900000
100000
Hozirgi kunda banklarimiz tomonidan asosan, teng miqdorda (to’g’ri chiziqli)
hisoblash usulidan foydalanilib kelmoqda.
Banklarda nomoddiy aktivlar hisobi
Nomoddiyaktivlar- bu nomonetar, identifikatsiya qilinadigan aktivlar bo’lib, moddiy va jism shakliga ega bo’lmagan, foydali xizmat muddati bir yildan ortiq bo’lgan, xamda ulardan bank xizmatlari ko’rsatishda yoki ma’muriy maqsadlar uchun foydalanishga mo’ljallangan aktivlardir.
Nomoddiyaktivlargapatentlar,mualliflikxuquqlari,gudvill(goodwill),savdomarkalari,kompyuterdasturiyta’minotlari,litsenziyalarvashukabilartegishlidir. Tijorat banklarda nomoddiy aktivlarning hisobi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2002 yil 12 oktbrdagi "O’zbekiston Respublikasi banklarida nomoddiy aktivlarning buxgalteriya hisobi to’g’risida"gi 23/8-sonli Nizomiga asosan olib boriladi.
3. Bankningnomoddiyaktivlari quyidagi usullardashakllanadi: sotib olish;
bank ichida ishlab chiqish (yaratish);
tekinga olish.
Nomoddiyaktivlarqiymatiningoldindanto’liqyokiqismanto’lanishiquyidagi buxgalteriyayozuvlaribilanrasmiylashtiriladi: Debet 19909 “Ko’rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”
Kredit Bankning vakillik hisobvarag’i yoki mijoz hisobvarag’i
aktivlarkelibtushganda: Debet 16601 “Nomoddiy aktivlar”
Kredit 19909 “Ko’rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”
Agarbanknomoddiyaktivlarkelibtushgandankeyinto’lovniamalgaoshirsa,quyidagi buxgalteriyao’tkazmalariamalgaoshiriladi: Nomoddiyaktivlarkelibtushgandabalansdaquyidagichaaksetiriladi:
Debet 16601 “Nomoddiy aktivlar”
Kredit 29802 “Ko’rsatilgan xizmatlar va moddiy tovar qimmatliklari uchun to’lanadigan mablag’lar hisob-kitobi”
nomoddiyaktivlar qiymatito’langanda:
Debet 29802 “Ko’rsatilgan xizmatlar va moddiy tovar qimmatliklari to’lanadigan mablag’lar hisob-kitobi”
Kredit Bankning vakillik hisobvarag’i yoki mijoz hisobvarag’i
Nomoddiy aktivlar bepul olinganda quyidagi buxgalteriya o’tkazmasirasmiylashtiriladi.Bepul olingan nomoddiyaktivlarning xaqiqiyqiymatiga: Debet 16601 “Nomoddiy aktivlar” Kredit 30905 “Tekinga olingan mulklar”
Nomoddiy aktiv balansda dastlabki qiymati bo’yicha hisobga olingandan keyin, qayta baholash sanasida, agar uning bozor baxosini aniqlash mumkin bo’lsa, nomoddiy aktiv qayta baxolanadi va qayta baxolanish (tiklanish) qiymati bo’yicha hisobga olinadi.
Qayta baxolagandan so’ng nomoddiy aktivlarning qayta baxolangan qiymati ularning balans qiymati va jamg’arilgan eskirishi bilan taqqoslanadi va o’rtadagi farq summasiga tegishli buxgalteriya yozuvlari amalga oshiriladi.
Agar aktivning qayta baxolangan qiymati uning balans qiymatidan ortiqbo’lsa, ushbu oshgan summa 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholashqiymatining oshgan summasi” hisobvarag’ida quyidagi buxgalteriya yozuvi orqaliaksettiriladi: Debet 16601 “Nomoddiy aktivlar”
Kredit 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi”
qaytabaholashgachabo’lganvaqaytabaxolangandankeyingijamg’arilganeskirishsummalario’rtasidagifarqsummasiga:
Debet 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi”
Kredit 16605 “Nomoddiy aktivlarning yigilgan eskirish summasi (kontr –
aktiv)
Agar aktivning qayta baxolangandagi qiymati uning balans qiymatidankambo’lsa,undaaktivningsummasikamayadivabukamayishquyidagibuxgalteriyayozuvibilanrasmiylashtiriladi: qaytabaholashgachabo’lganvaqaytabaxolangandankeyingijamg’arilganeskirisho’rtasidagi farqsummasiga:
Debet 16605 “Nomoddiy aktivlarning yigilgan eskirish summasi (kontr –
aktiv)
Kredit 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan
summasi”
qaytabaholashnatijasidaaniqlanganaktivqiymatiningkamayishsummasiga:
Debet 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi” (ilgarigi o’sish miqdori doirasida)
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”
4)Agar 30908 – hisobvaraqdagi Kredit qoldiq (nomoddiy aktivlarningaynanshutoifasigataalluqliqismi)etarlibo’lmasa,undaqaytabaxolanganaktivning qo’shimchakamayganqiymatiquyidagicha hisobgaolinadi: Debet 55995 “Boshqa foizsiz xarajatlar” Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”
Qaytabaholashning30908“Boshlang’ichqiymatiganisbatanbaholashqiymatining oshgan summasi” hisobvarag’iga qo’shilgan ijobiy natija, xar oyda31203 “Taqsimlanmagan foyda” (aktiv-passiv) hisobvarag’iga bevosita o’tkazibboriladi.Bundaquyidagibuxgalteriyao’tkazmasiamalgaoshiriladi: Debet 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi”
Kredit 31203 “Taqsimlanmagan foyda (aktiv-passiv)”
Amortizatsiyaajratmalariquyidagibuxgalteriyao’tkazmasiorqalibankxarajatlarigao’tkazibboriladi: Debet 56618 “Nomoddiy aktivlarning eskirish summasi”
Debet 16605 “Nomoddiy aktivlarning yig’ilgan eskirish summasi” (kontr-
aktiv)
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”
ushbunomoddiyaktivbo’yicha30908-hisobvaraqdaqolganqoldiq
summasiga: Debet 30908 “Boshlang’ich qiymatiga nisbatan baholash qiymatining oshgan summasi”
Kredit 31203 “Taqsimlanmagan foyda (aktiv-passiv)”
Hisobdan chiqarilayotgan nomoddiy aktivlar sotilayotganda quyidagibuxgalteriyao’tkazmasiamalgaoshiriladi: Nomoddiyaktivlarjo’natilgandankeyinxaridortomonidanto’lovamalgaoshirilganxolda:
Debet 19909 “Ko’rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”.
To’lovkelgandankeyingibuxgalteriya yozuvlari: agarnomoddiyaktivlarningsotilishbaxosiqoldiqqiymatidanyuqoribo’lsa:
Debet Bankning vakillik hisobvarag’i yoki xaridor hisobvarag’i
Kredit 19909 “Ko’rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”
Kredit 45917 “Boshqa xususiy mulk/aktivlarni sotish yoki dispozitsiya qilishdan olingan foyda”
agarnomoddiyaktivlarningsotilishbaxosiqoldiqqiymatidankambo’lsa:
Debet Bankning vakillik hisobvarag’i yoki xaridor hisobvarag’i
Debet 55906 “Bankning boshqa xususiy mulklarini sotish yoki dispozitsiya qilishdan ko’rilgan zararlar”
Kredit 19909 “Ko’rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qimmatliklari uchun to’langan mablag’lar”
To’lovoldindanamalgaoshirilganxolda:
Debet Bankning vakillik hisobvarag’i yoki xaridor hisobvarag’i
Kredit 29802 “Ko’rsatilgan xizmatlar va moddiy tovar qimmatliklari uchun to’lanadigan mablag’lar hisob-kitobi” va bir vaqtning o’zida:
agarnomoddiyaktivlarningsotilishbaxosiqoldiqqiymatidanortiqbo’lsa:
Debet 29802 “Ko’rsatilgan xizmatlar va moddiy tovar qimmatliklari uchun to’lanadigan mablag’lar hisob-kitobi”
Kredit 45917 “Boshqa xususiy mulk/aktivlarni sotish yoki dispozitsiya qilishdanolingan foyda”
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”
agarnomoddiyaktivlarningsotilishbaxosiqoldiqqiymatidankambo’lsa:
Debet 29802 “Ko’rsatilgan xizmatlar va moddiy tovar qimmatliklari uchun to’lanadigan mablag’lar hisob-kitobi”
Debet 55906 “Bankning boshqa xususiy mulklarini sotish yoki dispozitsiya qilishdan ko’rilgan zararlar”
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”
Nomoddiyaktivlarningqiymatito’liqeskirish,fors-majorholatlarbilanbog’liq bo’lganda, bepul berilganda belgilangan tartibda zarar sifatida hisobdanchiqariladi va quyidagibuxgalteriyao’tkazmasibilan rasmiylashtiriladi: qoldiq(likvidatsiya)qiymatisummasiga: Debet 55906 “Bankning boshqa xususiy mulklarini sotish yoki dispozitsiya qilishdan ko’rilgan zararlar”
Kredit 16601 “Nomoddiy aktivlar”