Bayram va tadbirlarni ssenariysini ishlab chiqish va o'tkazishning ahamiyati

Bayram va tadbirlarni ssenariysini ishlab chiqish va o'tkazishning ahamiyati
Avvalo har bir bayramni tashkil etishdan oldin malum bir g‟oya tanlanadi.O‟sha g‟oya asosida ssenariy tuzilish boshlanadi .Ssenariy asosidagi ishlarni amalga oshirishda va ijodiy yo‟nalishlarni belgilashda ishtirok etuvchi badiiy jamoalar muhim o‟rin tutadi.Ssenariydagi har bir blokning tuzilmasiga qarab jamoalarning dasturlari o‟rganiladi va tavsiya qilinadi .Ssenariyda g‟oyalar asosida mavzular tuziladi va ular orasidagi bog‟liqlik senariy oxirigacha davom etadi . Ommaviy bayram va tomoshalar dramaturgiyasining asosini ssenariy tashkil etadi. Ssenariy tadbir mazmunini adabiy tasvirlash bo‟lib, bunda jiddiy ketma ketlik asosida harakat elementlari bo„lmish mavzu va g„oya, bir bo‟lakdan ikkinchisiga o„tish, bloklar, bezaklar, matnlar to„liq ko„rsatiladi. Tadbirlar bir kunda o„tib ketsa ham uni “san‟at” darajasiga kelgunicha ularning ancha ter to‟kib mehnat qilishlariga to‟gri keladi. Bitta bayramni tayyorlaguncha oylab vaqt ketadi. Tadbirning ssenariysini yaratish, ijodiy jamoaiarni yig‟ish, boshlovchilar bilan ishlash, sahna ko‟rinishlarini tayyorlash, ansambllarni jalb qilish, sahnani bezash, repitisiyalami o‟tkazish va boshqa tashkiliy ishlar tadbir tashkilotchisini bir zumga ham bo'sh qo‟ymaydi. Ommaviy bayram va tomoshalar ssenariysi tomoshabinga ko„p tomonlama emotsional ta‟sir qilishi bilan birga tomoshabinlami bayramning faol ishtirokchisiga aylantirib, tomoshabinni, qahramonlar o„rtasidagi u yoki bu qarama-qarshiliklarga bo„lgan munosabatlari, kechinmalarida birga bo‟lishni talab qilmaydi. Shuning uchun ommaviy bayram va tomoshalar ssenariysida doimo qaramaqarshilikning bo„lishi talab qilinmaydi. Masalan, «Navro„z», «Mehrjon», «Birinchi qadam» bayramlari, xalq sayillari. Bunday bayram va sayillarda teatrlashtirish janrlaridan foydalanilmasa umuman qarama-qarshilik bo„lmasligi mumkin. Bayramlar xalqning xursandchiligi, shodu xurramligini o„zida aks ettiruvchi tadbirlar turiga kiradi.
Har qanday bayramni to„g„ri tashkil etish rejissyorning nuqtayi nazari, dunyoqarashi, uning saviyasi va tashkilotchilik qobiliyatining darajasiga bogiiq. Bayram yoki tomoshani tashkil etishda bitta tashkilotchining o„zi muvaffaqiyatga erisha olmaydi. Bayram tashkilotchisming asosiy vazifasi shundan iboratki, u o„z atrofiga fikri teran, dunyoqarashi keng, o„z sohasini yaxshi biladigan, o„z ishiga mas‟uliyat bilan qaraydigan, Tashkilotchi (rejissyorning) fikri, g‟oyasi, oliy maqsadi, nuqtayi nazarini bir qarashda ilg„ab oladigan, tushunadigan ijodkorlar ansamblini yig„ib olishi kerak.Faoliyati davomida bayram tashkilotchisi ko‟p muammoli vaziyatlarga duch kelishi mumkin.Shu sababdan bayram tashkiliy ishlarini taqsimlab olishi kerak. Yangi yildan tortib, Vatan himoyacliilari kuni, Hazrat Alisher Navoiy, Mirzo Bobur, Amir Temur, Zulfiyaxonim, Muhammad Yusuf (va h.k)larning tavallud kunlari, Xotin-qizlar, Navro‟z bayramlari, Kulgu kechalari, Xotira va qadrlash, Bolalar kuni, Xalqaro SPIDga qarshi kurash kuni, Mustaqillik, Ustoz va murabbiylar, Konstitusiya, Til bayramlari, Talabalar kuni va boshqalami tashkil etish va o‟tkazishda madaniyat va san‟at sohasi xodimiariga katta bilmi, tajriba va mahorat maktabi kerak bo‟ladi.

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki har bir bayram xalq hayotida ,jamiyat hayotida muhim o‟rin egallovchi vositadir.Shu sababdan har bir bayramni, har bir urf-odat marosimimizni asrab avaylab keying avlodga yetkazish har birimizning vazifamizdir.

Darhaqiqat, ma’naviy - ma’rifiy tarbiya printsiplari - bu ta’lim muassasalarida

barkamol avlodni tarbiyalash maqsadida tashkil etiladigan ma’rifiy tadbirlarning yo’nalishiga, mazmuniga, metodlari va tashkiliy shakllalriga, tarbiya jarayoni

ishtirokchilarining o’zaro munosabatlariga qo’yiladigan asosiy talablarni ifodalaydigan qoidalardir. Mamlakatimiz taraqqiyotining muhim sharti kadrlarni tayyorlash tizimining mukammal bo’lishiga bog’liq. Buning uchun esa bugungi va ertangi kun avlodlarini ma’naviy-ma’rifiytarbiyalamoq zarur. (N.N.Azizxo’jayeva “Pedagogik texnologiya va Pedagogik mahorat”.T:.O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi,2006
yil.159 bet).
Ma’naviy - ma’rifiy ishlarning printsiplari o’qituvchi - tarbiyachilarga yo’l - yo’riq ko’rsatuvchi talablar, qoidalar yig’indisi hisoblanib, u barkamol insonni tarbiyalashning vazifalari bilan belgilanadi va umuminsoniy tarbiya to’grisidagi ta’limotga hamda ilmiy pedagogik ma’lumot erishgan yutuqlarga asoslanib, uning qonuniyatlarini aks ettiradi. Shuning uchun ma’naviy - ma’rifiy tarbiya jarayonida bu printsiplarga rioya qilish uning samaradorligini oshiradi, sifat ko’rsatkichini rivojlantiradi. Hozirgi zamon jahon va milliy pedagogika nazariyalariga asoslanib, ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini quyidagicha guruhlash mumkin:
- ma’naviy
- ma’rifiy tarbiya ishlarining ijtimoiy yo’nalganlik printsipi;
- ixtiyoriylik, mustaqillik, o’yin va romantika printsipi;
- ishda ijodkorlik, tashabbuskorlik, yangilikka intilish nuqtainazaridan yondashish prinsipi;

ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining rejaliligi va tadbirlarning o’quvchi — tarbiyalanuvchilar kuchiga mosligi prinsipi;

ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining muntazamliligi, davomiyligi, uzviyligi

va o’zaro ta’sirchanligi prinsipi;

ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini tashkil etishda tarbiyalanuvchilarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olish prinsipi. Inson yer yuzidagi mavjudotlardan, o’zining maqsadga yo’naltirilgan harakatlari bilan keskin farq qiladi. Maqsad esa insonni ma’rifiy faoliyatga yo’naltiradi. Endi mazkur ma’naviy - ma’rifiy ishlar prinsiplarini tavsiflashga o’tamiz: Ma’naviy-ma’rifiy tarbiya ishlarining ijtimoiy yo’nalganligi prinsipi. Bu prinsip tarbiya ishlarini tashkil etish va amalga oshirishda ijtimoiy taraqqiyot, mamlakatning goyaviy — siyosiy, ijtimoiy - iqtisodiy va ma’naviy - madaniy rivojidan kelib chiqqan holda, darsdan va sinfdan tashqari tashkil qilinadigan ishlar mazmunini, to’garak, klublar, birlashmalar faoliyatini mamlakat tarakkiyoti bilan bog’lanishi, shuningdek fan, texnika, madaniyat, san’at yutuqlariga asoslanishni nazarda tutadi. Ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlariga ishtirok etishning ixtiyoriyligi prinsipi. Bu prinsip ta’lim muaassasalarida tashkil etiladigan sinfdan tashqari ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlari fakul’tativlar. To’garaklar, turli klublar va x.k. larga ishtirok etish o’quvchi talabaning qiziqishi, istak - xohishi, qobiliyatiga qarab tanlashning ixtiyoriy bo’lishini ta’minlashga qaratilgan. Ixtiyoriylik printsipi, o’quvchilar ixtiyorini inobatga olib, uni toliqtirmaslik va zo’riqtirmaslik uchun, ta’lim muassasalarida tashkil qilinadigan darsdan tashqari ishlarning ikkitadan ortiq bo’lmasligini inobatga olishni ham nazarda tutadi. Bu prinsip talaba - o’quvchilarning qiziqishlari, tashabbuslari asosida ma’naviy - ma’rifiy ishlarni tashkil qilish lozimligini nazarda tutadi. Har qanday tadbir, avvalo o’quvchi - talabalarning mustaqilligiga asoslanishi, o’qituvchi - tarbiyachi ularni ruhlantirishi, faoliyatini rivojlantirishi lozim. Shunda o’quvchi - talabalarda tashabbuskorlik, qiziqishlar, ijodiy qobiliyat rivojlanadi. Har qanday tadbirni ular yuqori ko’tarinki ruhda qiziqish bilan, tashabbus bilan mustaqil ijro etishga o’rganadilar. Ularda o’z- o’zini boshqarish his - tuygu taraqqiy etadi. Bu prinsipni asosan kichik va katta maktab o’quvchilariga qo’llash maqsadga muvofiq. Chunki kichik va o’rta maktab yoshi o’quvchilari asosan o’yin faoliyatiga ko’prok ehtiyoj sezadilar. Ammo shu o’rinda — bu ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan ma’rifiy tarbiyaning yo’nalishiga, mazmuniga, metodlari, tashkiliy shakllariga, tarbiya jarayonining ishtirokchilarining o’zaro munosabatlariga qo’yiladigan asosiy talablarni ifodalaydigan qoidalardir. Ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining prinsiplari o’qituvchi - tarbiyachilarga yo’l - yo’riq ko’rsatuvchi talablar, qoidalar hisoblanib barkamol insonni tarbiyalashning vazifalari bilan belgilanadi va umuminsoniy tarbiya to’grisidagi ta’limotga ilmiy pedagogik ta’lim erishgan yutuqlarga asoslanib, uning qonuniyatlarini aks ettiradi.15 Shuning uchun ma’naviy - ma’rifiy tarbiya jarayonida bu prinsiplarga rioya qilish uning samaradorligini oshiradi, sifat ko’rsatkichini oshiradi. Hozirgi zamon pedagogikasida ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarning prinsiplari quyidagicha guruhlashgan. Bular, ma’naviy - ma’rifiy toifalarning ijtimoiy yo’nalish kasb etish prinsipi, ixtiyoriylik, mustakillilik, o’yin, romantika, ishda ijodkorlik, tashabbuskorlik, ratsionalizatorlik nuqtai nazaridan yondoshish, rejalilik, tarbiyaviy tadbirlarning o’quvchilar kuchiga mosligi, muntazamliligi, davomiyligi, o’zaro ta’sirchanligi va tarbiyalanuvchilarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olish prinsiplaridir. Ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining ijtimoiy yo’nalish kasb etish prinsipi. Bu prinsip tarbiyam ishlarini tashkil etish va amalga oshirishda ijtimoiy taraqqiyot va mamlakatning goyaviy - siyosiy, ijtimoiy - iqtisodiy, ma’naviy – madaniy rivojidan kelib chiqib, darsdan va sinfdan tashqari tashkil qilinadigan ishlar mazmuni, to’garak, klublar, birlashmalar faoliyatini qonuni asosida tashkil qilinib quyi guruhlardan aniqroq va osonrok tadbirlar, yuqori guruhda murakkabroqlarini o’tkazishni nazarda tutishi lozim. Ma’naviy - ma’rifiy tadbirlarning yana bir muhim prinsipi. Tadbirlar
ishtirokchilarining yosh va individual xususiyatlarini hisobga olishdir. Bu degani
tadbirlarning vazifalari, mazmuni o’quvchi - yoshlarning yoshlariga mos bo’lib, ular sogligiga, dunyoqarashiga ma’naviy - axloqiy salohiyatiga aqliy zakovatiga salbiy ta’sir ko’rsatishdan yiroq bo’lishi lozim. Ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining qayd etilgan prinsiplariga asoslansa, ularning yaxlitligi, o’zaro hamkorligi, bir-birini to’ldirili shiga e’tibor qaratilib ulardan samarali foydalanilsa umumiy o’rta maktab, kasb hunar kolejlari o’quvchilarning ta’limiy – tarbiyaviy rivojlanuvchanlik faoliyatlari maqsadli yo’lga qo’yilishi, barkamol insonning to’liq shaxs bo’lib shakllanishi kafolatlanadi. Jamiyatni, ijtimoiy -siyosiy, iqtisodiy madaniy rivojlantiris hda umum ta’lim maktablarida olib boriladigan ma’naviy ma’rifiy tarbiya ishlarini quyidagi yo’nalishlar bo’yicha mazmunini belgilash va rejalashtirish talabga muvofiq.
1.Tashkiliy-tarbiyaviy ishlar
II.Mafkuraviy (Goyaviy-siyosiy) tarbiya o’quvchilar ijtimoiy aktivligi
va o’qishga munosabatini oshirish
III. Ilmiy - dunyoqarash asoslarini shakllantirish, bilimlarni\ chuqurlashtirish va kengaytirish, bilish faolligini oshirish.
1V.Umuminsoniy, milliy axloqiy tarbiya va xulk madaniyatini tarbiyalash. V.Go’zallik, nafosat va badiiy tarbiya
VI. Mehnatsevarlik va mehnat axliga muhabbat tarbiyasi.
VII.Iqtisodiy tarbiya va tabiatni muhofaza qilish
VIII Yoshlarning xuquqiy bilimdonligini oshirish
IX Soglomlashtirish va o’quvchilar jismoniy barkamolligi xususida gamxo’rlik qilish
X. O’qituvchi - tarbiyachilar va maktabning ishchi - xodimlari bilan

olib boriladigan ma’naviy - ma’rifiy mafkuraviy ishlar

XI.Ota - onalar mahalla bilan ishlash
XII. Bolalar, yoshlar uyushmasi va maktabning boshqa jamoa tashkilotlari bilan olib boriladigan ma’naviy - ma’rifiy ishlar.
Yuqorida qayd etib o’tilganidek maktablarda barcha fanlarni o’qitish jarayonida o’quvchilarning ma’naviy - ma’rifiy madaniyatini oshirishga va darsdan tashqari olib boriladigan ishlar qaratilmogi lozim. Bunda har bir o’quvchi «ma’naviyat», «madaniyat» tushunchalarining tub ma’nosini anglab olsinlar, milliy ma’naviyatimiz sarchashmalari, manbalaridan xabardor bo’lsinlar, bu manbalardan mustaqil erkin ilm olish, o’rganish malakariga ega bo’lsinlar. Ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarining yana bir shakli ommaviy tadbirlardir. Bunga ertaliklar, tematik kechalar, disputlar, savol – javob kechalari, konferentsialar, festivallar «Umid nihollari», «Barkamol avlod» sport o’yinlari, ekskursiyalar muzey ishlari va x.k.lar kiradi. «Ertaklar dunyosiga sayohat», «Navoiyxonlik», «Qizlar davrasi», «Balli yigitlar», «O’tmish avlodlar izidan» mavzularida ertaliklar, tematik kechalar, o’qishlar va x.k. albatta o’quvchi yoshlar savodxonligini oshiradi, aql - zakovatini charxlaydi, ma’naviy salohiyatini oshiradi. Ayniqsa mustaqillik sharofati bilan

mamlakatimizda o’tkazilayotgan maktab o’quvchilari uchun «Umid nihollari»,

«Barkamol avlod» sport o’yinlari ma’naviy - ma’rifiy tarbiya katta ahamiyatga
ega. Shunday qilib, ta’lim muassasalarida tashkil qilib o’tkaziladigan ma’naviy ma’rifiy tarbiya ishlari o’quvchi - yoshlarni bilimga chanqoqliklarini oshirib, aqliy salohiyat va zakovatlarini rivojlantirish bilan birga, ularni ma’naviy barkamol bo’lib tarbiyalanishlar uchun zamin yaratadi. bayram tadbirlarini olib borish va ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini amalga oshirishda o’quv muassasasi rahbarining ish mazmuni: Ma’lumki, milliy mustaqil O’zbekistonni yangilash va
rivojlantirishning ma’naviy - axloqiy negizlari:
- umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik:
-xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish:
- insonning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon qilish:

«Kadrlar ayyorlash milliy dasturi»da «Yosh avlodni ma’naviy – axloqiy tarbiyalashda xalqning boy milliy madaniy - tarixiy an’analariga urf - odatlari hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali tashkiliy, pedagogik shakli va vositalari ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etiladi. Shaxsni tarbiyalash va uni har tomonlama kamol toptirishning ustivorligi ta’minlanadi. Umumiy hamda pedagogik madaniyatni oshirish maqsadida, mamlakat aholi orasidagi ma’rifiy ishlar takomillashtirilib boriladi». O’zbekiston mustaqilligi prinsiplariga sadoqatli hamda jamiyat taraqqiyotiga munosib hissa qo’shishta qodir shaxsan shakllantirish maqsadida ta’lim muassasalari ota - onalar, oila, mahalla qo’mitalari, fondlar bilan o’zaro puxta hamkorlik qiladilar kabi vazifalar ta’lim muassasalarining bosh masalasi bo’lib qolmoqda, bu ishlarni rejalashtirish, amalga oshirishda pedagogik rahbarlik qilish ta’lim muassasalarining rahbari tomonidan amalga oshiriladi. Shunga ko’ra ta’lim muassasasi rahbariyati (direktor, o’rinbosari, jamoat tashkilotlari raxbariyati) o’quv yiliga ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini rejaggashtiradi, O’z rejasini tuzishda «Ta’lim to’grisida»gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», Respublika Oliy Majlisi sessiyasi materiallari, nutqlari, hukumatimiz qarorlari, ta’lim boshqaruvi organlari me’yoriy xujjatlari, talablariga suyanadi. Yilning ulut bayramlari «Mustakillik kuni», «Qomusimiz kuni», «Vatan

himoyachilari kuni», «Ustozlar va murabbiylar kuni», «Xotin - qizlar bayrami»,
«Navro’z bayrami», «Xotira va kadrlash kuni» kabi tadbirlari, shularga o’xshash
ko’plab ma’naviy - ma’rifiy tadbirlarning Nizomini ishlab chiqish va Nizom asosida ish yuritish maqsadga muvofiq. Nizom asosida har bir tadbirni o’tkazish dasturi yoki ssenariysi ishlab chiqiladi. Ushbu dastur va ssenariy jamoa muhokamasiga qo’yilib, direktor oldi yigilishida tasdiqlab olinadi. Bunda tadbir natijasini, ya’ni g’oliblarini taqdirlash katta tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Ta’lim muassasasida o’tkaziladigan har qanday tadbirning Nizomi ishlab chiqilib, faoliyat Nizom asosida o’tkazilsa pedagog jihatdan to’g’ri bo’ladi. Shunday qilib umumiy o’rta maktablarda tashkil etiladigan ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlari rejalashtirish, reja»tuzishda normativ xujjatlarga asoslanish, har bir tadbir uchun Nizom ishlab chiqish va Nizom asosida uni o’tkazish dasturini ishlab chiqish ta’lim muassasasi rahbarining ish mazmunini tashkil etadi. Shundagina u maqsadli, pedagogik jihatdan to’gri bo’ladi. Shunday qilib ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlari keng qamrovlidir. Zero, ma’naviyat va ma’rifat - Oliy qadriyat. U xalqmizning urf - odatlarini, allomalarining sermazmun ta’limotlarini, tarixiy milliy qahramonlarimizning hayot yo’lini, istiqlol, erk uchun kurashganlar, zabun bo’lganlarning mashaqqatli turmush sahifalarida o’zida aks ettiradi.
«Barkamol avlod» sport o’yinlari ma’naviy - ma’rifiy tarbiya katta ahamiyatga
ega. Shunday qilib, ta’lim muassasalarida tashkil qilib o’tkaziladigan ma’naviy ma’rifiy tarbiya ishlari o’quvchi - yoshlarni bilimga chanqoqliklarini oshirib, aqliy salohiyat va zakovatlarini rivojlantirish bilan birga, ularni ma’naviy barkamol bo’lib tarbiyalanishlar uchun zamin yaratadi. bayram tadbirlarini olib borish va ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini amalga oshirishda o’quv muassasasi rahbarining ish mazmuni: Ma’lumki, milliy mustaqil O’zbekistonni yangilash va
rivojlantirishning ma’naviy - axloqiy negizlari:
- umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik:
-xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish:
- insonning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon qilish:

«Kadrlar ayyorlash milliy dasturi»da «Yosh avlodni ma’naviy – axloqiy tarbiyalashda xalqning boy milliy madaniy - tarixiy an’analariga urf - odatlari hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali tashkiliy, pedagogik shakli va vositalari ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etiladi. Shaxsni tarbiyalash va uni har tomonlama kamol toptirishning ustivorligi ta’minlanadi. Umumiy hamda pedagogik madaniyatni oshirish maqsadida, mamlakat aholi orasidagi ma’rifiy ishlar takomillashtirilib boriladi». O’zbekiston mustaqilligi prinsiplariga sadoqatli hamda jamiyat taraqqiyotiga munosib hissa qo’shishta qodir shaxsan shakllantirish maqsadida ta’lim muassasalari ota - onalar, oila, mahalla qo’mitalari, fondlar bilan o’zaro puxta hamkorlik qiladilar kabi vazifalar ta’lim muassasalarining bosh masalasi bo’lib qolmoqda, bu ishlarni rejalashtirish, amalga oshirishda pedagogik rahbarlik qilish ta’lim muassasalarining rahbari tomonidan amalga oshiriladi. Shunga ko’ra ta’lim muassasasi rahbariyati (direktor, o’rinbosari, jamoat tashkilotlari raxbariyati) o’quv yiliga ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlarini rejaggashtiradi, O’z rejasini tuzishda «Ta’lim to’grisida»gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», Respublika Oliy Majlisi sessiyasi materiallari, nutqlari, hukumatimiz qarorlari, ta’lim boshqaruvi organlari me’yoriy xujjatlari, talablariga suyanadi. Yilning ulut bayramlari «Mustakillik kuni», «Qomusimiz kuni», «Vatan

himoyachilari kuni», «Ustozlar va murabbiylar kuni», «Xotin - qizlar bayrami»,
«Navro’z bayrami», «Xotira va kadrlash kuni» kabi tadbirlari, shularga o’xshash
ko’plab ma’naviy - ma’rifiy tadbirlarning Nizomini ishlab chiqish va Nizom asosida ish yuritish maqsadga muvofiq. Nizom asosida har bir tadbirni o’tkazish dasturi yoki ssenariysi ishlab chiqiladi. Ushbu dastur va ssenariy jamoa muhokamasiga qo’yilib, direktor oldi yigilishida tasdiqlab olinadi. Bunda tadbir natijasini, ya’ni g’oliblarini taqdirlash katta tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Ta’lim muassasasida o’tkaziladigan har qanday tadbirning Nizomi ishlab chiqilib, faoliyat Nizom asosida o’tkazilsa pedagog jihatdan to’g’ri bo’ladi. Shunday qilib umumiy o’rta maktablarda tashkil etiladigan ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlari rejalashtirish, reja»tuzishda normativ xujjatlarga asoslanish, har bir tadbir uchun Nizom ishlab chiqish va Nizom asosida uni o’tkazish dasturini ishlab chiqish ta’lim muassasasi rahbarining ish mazmunini tashkil etadi. Shundagina u maqsadli, pedagogik jihatdan to’gri bo’ladi. Shunday qilib ma’naviy - ma’rifiy tarbiya ishlari keng qamrovlidir. Zero, ma’naviyat va ma’rifat - Oliy qadriyat. U xalqmizning urf - odatlarini, allomalarining sermazmun ta’limotlarini, tarixiy milliy qahramonlarimizning hayot yo’lini, istiqlol, erk uchun kurashganlar, zabun bo’lganlarning mashaqqatli turmush sahifalarida o’zida aks ettiradi. Shuning uchun ham u oliy qadriyat
Ommaviy tadbirlarni tashkil etish va o‘tkazish tartibini yanada takomillashtirish, ularni o‘tkazishda fuqarolar xavfsizligini va jamoat tartibini saqlash chora-tadbirlarini kuchaytirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Ommaviy tadbirlarni o‘tkazish qoidalari 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
2. O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi:
ommaviy tadbirlarni o‘tkazishda xavfsizlikni ta’minlash to‘g‘risidagi shartnomaning namunaviy shaklini bir oy muddatda ishlab chiqsin va tasdiqlasin;
ommaviy tadbirlar tashkilotchilari tomonidan ommaviy tadbirlarni o‘tkazishda xavfsizlikni ta’minlash to‘g‘risida ichki ishlar organlari bilan majburiy tartibda shartnomalar tuzilishi yuzasidan qat’iy nazorat o‘rnatish, shuningdek ularning tegishli ruxsatnomalar olmasdan o‘tkazilishi holatlariga yo‘l qo‘ymaslik chora-tadbirlarini ko‘rsin;
vazirliklar va idoralarning ommaviy tadbirlarga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazish davomida xavfsizlikni ta’minlashga jalb qilinadigan bo‘linmalari xatti-harakatlari muvofiqlashtirilishini ta’minlasin.
3. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari:
bir oy muddatda — ushbu qarorning maqsadlari, mazmun-mohiyati va amaliy ahamiyatini aholining keng qatlamlari va tadbirkorlik subyektlari o‘rtasida tushuntirish tadbirlari o‘tkazilishini;
ikki oy muddatda — har bir ommaviy tadbirni o‘tkazish obyekti bo‘yicha ommaviy tadbirlarni tashkil etish va o‘tkazishni tartibga soluvchi yo‘riqnomalar, ommaviy tadbirlar o‘tkazilishini nazorat qilish komissiyalari tarkibi va ularning ish tartibi tasdiqlanishini;
uch oy muddatda — ommaviy tadbirlar o‘tkazish obyektlarini pasportlashtirish, yondosh hududlarning aniq chegaralarini belgilash tugallanishini, mavjud binolar, inshootlar va imoratlar, muhandislik-texnik, kommunikatsiya, yong‘inga qarshi, evakuatsiya inshootlari, kirish yo‘llari va transport vositalarining to‘xtash joylari, dastlabki tibbiy yordam ko‘rsatish punktlari, texnik asbob-uskunalar, favqulodda vaziyatlarni bartaraf etish uchun zarur bo‘lgan maxsus vositalarning hisoblab chiqilgan zaxirasi va nomenklaturasining texnik holati tahlili o‘tkazilishini;
ommaviy tadbirlarni o‘tkazish obyektlarining ishonchliligini va qurilish konstruksiyalarining barqarorligini, ularning kommunikatsiya, yong‘inga qarshi, evakuatsiya va boshqa muhandislik-texnik vositalar hamda ommaviy tadbirlar ishtirokchilarining xavfsizligini ta’minlash tizimlari bilan jihozlanganligini aniqlash maqsadida ular texnik holatining muntazam monitoringi amalga oshirilishini, aniqlangan kamchiliklarning obyektlar ma’muriyati tomonidan o‘z vaqtida bartaraf etilishi yuzasidan tizimli nazorat o‘rnatilishini ta’minlasinlar.
4. O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi:
bir oy muddatda — O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi hamda Sog‘liqni saqlash vazirligi bilan birgalikda ommaviy tadbirlar o‘tkazish obyektlari ma’muriyatlari va texnik xizmatlar rahbarlari bilan ommaviy tadbirlarni tayyorlash va o‘tkazishda qonunchilikka, qurilish, yong‘inga qarshi, ekologiya hamda sanitariya-gigiyena normalari va talablariga rioya etish, shuningdek favqulodda vaziyatlar yuzaga kelganda harakat qilish masalalari bo‘yicha instruktaj o‘tkazilishini tashkil etsin;
idoraviy mansub tashkilotlar tomonidan ushbu qaror talablariga rioya etilishini nazorat qilish yuzasidan zarur chora-tadbirlar amalga oshirilishini ta’minlasin.
5. Vazirliklar va idoralar ikki oy muddatda o‘zlarining idoraviy normativ-huquqiy hujjatlarini ushbu qarorga muvofiqlashtirsinlar.
6. O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining 2-ilovaga muvofiq ayrim qarorlari o‘z kuchini yo‘qotgan deb hisoblansin.
7. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasi Bosh vazirining o‘rinbosari A.I. Ikramov zimmasiga yuklansin.
39. Tadbirning xarakteri, ob-havo sharoitlari va ommaviy tadbirni o‘tkazishda fuqarolar xavfsizligini va jamoat tartibini ta’minlashga ta’sir ko‘rsatuvchi boshqa omillarga bog‘liq holda, ishchi guruh uning o‘tkazilishidan ikki sutka oldin ommaviy tadbirni o‘tkazish obyektini tekshiradi va aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish choralarini ko‘radi. Ishchi guruh tomonidan o‘tkazilgan tekshiruv yakunlari bo‘yicha ommaviy tadbirning o‘tkazilish imkoniyati yuzasidan tekshiruv dalolatnomasi tuziladi.
Dalolatnoma ommaviy tadbirni o‘tkazish obyektining ommaviy tadbirni o‘tkazishga tayyorligini, uni o‘tkazish sanasi va vaqtini, ishtirokchilarining sonini, prognoz qilingan ob-havo sharoitlarini, borish yo‘llari va transport vositalari turish joylarining mavjudligi hamda joylashuvini, tibbiy xizmat ko‘rsatish va ommaviy tadbir o‘tkazilgandan keyin hududni yig‘ishtirish bilan bog‘liq xarajatlarni, ommaviy tadbirni o‘tkazishda fuqarolarning xavfsizligini va jamoat tartibini ta’minlashga ta’sir ko‘rsatuvchi boshqa holatlarni hisobga olgan holda tuziladi.
40. Ommaviy tadbirni o‘tkazishdan oldin bartaraf etish mumkin bo‘lmagan fuqarolarning xavfsizligini va jamoat tartibini ta’minlash chora-­tadbirlarining amalga oshirilishini murakkablashtiruvchi holatlar aniqlanganda ishchi guruh ommaviy tadbirni o‘tkazish sanasi va vaqtining kechroq muddatga ko‘chirilishini, uni tomoshabinlarsiz o‘tkazilishi yoki ommaviy tadbirning bekor qilinishi to‘g‘risidagi taklifni vakolatli organ rahbariga kiritadi.
41. Vakolatli organ rahbari ommaviy tadbir o‘tkazilishidan o‘ttiz olti soat oldin ishchi guruh takliflarini ko‘rib chiqadi va ular bo‘yicha tegishli qaror qabul qiladi.
42. Vakolatli organning rahbari tomonidan ommaviy tadbirni o‘tkazish sanasi va vaqtini kechroq muddatga ko‘chirish, uni tomoshabinlarsiz o‘tkazish yoki ommaviy tadbirni bekor qilish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda komissiya va ommaviy tadbir tashkilotchisi ommaviy tadbir boshlanishidan kamida yigirma to‘rt soat oldin tomoshabinlarning va boshqa ishtirokchilarning qabul qilingan qaror, ommaviy tadbirni o‘tkazishning yangi sanasi va vaqti, chiptalar qiymatini qaytarib berish shartlari to‘g‘risida xabardor qilinishini ta’minlaydi.
Ommaviy tadbirni o‘tkazish obyektida ko‘rinarli joylarda ommaviy tadbirni o‘tkazish sanasi va vaqtining kechroq muddatga ko‘chirilganligi, uning tomoshabinlarsiz o‘tkazilishi yoki ommaviy tadbirning bekor qilinganligi to‘g‘risidagi axborotlar joylashtirilishi kerak.
43. Ommaviy tadbirning ahamiyati, xarakteri va ishtirokchilarining sonini hisobga olgan holda, vakolatli organ tomonidan ommaviy tadbirlarni tayyorlash va o‘tkazishga doir muayyan rejalarni ishlab chiquvchi jalb qilingan tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtirish uchun tashkiliy qo‘mitalar tashkil etilishi mumkin, ushbu rejalar jamiyatga qarshi hodisalar profilaktikasini, yong‘in va sanitariya­-epidemiyaga qarshi xavfsizlikni, tibbiy ta’minotni ta’minlaydi, ommaviy tadbirlarni o‘tkazish joylarini to‘ldirish va ishtirokchilarni evakuatsiya qilish tartibini, favqulodda holatlar yuzaga kelganda turli xizmatlarning vazifalarini ko‘zda tutadi.
Ommaviy tadbir - oldindan rejalashtirilgan va joy, vaqt, ishtirokchilar soni va sabablarga ko'ra belgilanadigan, bayram, madaniy yoki targ'ibot tadbiri yoki ish uchrashuvi xarakteriga ega bo'lgan odamlar yig'ilishi.
Maqsad va vazifalarga qarab, ommaviy tadbirlarni quyidagi turlarga bo'lish mumkin:
1. Madaniy, sport va ko'ngilochar: konsertlar, sport musobaqalari, bayram tomoshalari.
3. Ishbilarmonlik uchrashuvlari va biznes sheriklarining qabullari (aksiyadorlar yig'ilishlari, shuningdek, bufet, bufet yoki kokteyl shaklida o'tkaziladigan boshqa yig'ilishlar va qabullar).
4. Boshqa ommaviy tadbirlar: bularga turli yubileylar, tantanalar munosabati bilan to‘ylar, ziyofatlar va uchrashuvlar kiradi.
Bir necha o'nlab firmalarning mahsulot namunalari va xizmatlarini reklamasi bilan ko'rgazma ekspozitsiyasini tashkil etish;
Yarmarka davomida kompaniya yoki uning yangi mahsulotini taqdim etishdan iborat bo'lgan kompaniyalar taqdimotini o'tkazish;
Firmalar rahbarlari va ularning yetakchi mutaxassislarining qisqa nutqlari, unda ko‘rgazma yoki taqdimot mehmonlariga kompaniya faoliyati va uning mahsulotlari bo‘yicha natijalar va rejalar taklif etiladi;
Yarmarka namunalari va kompaniyaning ma'lum miqdordagi mahsulot va mahsulotlarini sotishni amalga oshirish;
Yarmarkaning biznes qismini va taqdimotni ko'ngilochar dastur, kontsert tomoshalari va mehmonlar uchun noz-ne'matlar bilan to'ldirish.
Ish uchrashuvlari, qoida tariqasida, muassasa va kompaniya ofisidan tashqarida tashkil etiladi [Ish uchrashuvini ma'muriy binoda yoki kompaniya ofisida o'tkazish butun bir qator noqulayliklar bilan bog'liq. Bu, birinchi navbatda, binolarning yaroqsizligi, uning kichik maydoni, rasmiy jihozlari, ovqat va gazaklarni tayyorlash va etkazib berishning noqulayligi.].
Ishbilarmonlar biznes tushlik qilish uchun restoranda o'z sheriklari bilan uchrashishi mumkin, kompaniya esa bufet, bufet yoki kokteyl ko'rinishida biznes ziyofat tashkil qilishi mumkin.
Bufet ba'zan bufet stoli deb ataladi. Qabul qilinadigan xonada uzun stol qo'yiladi. Stolda laganlar, vilkalar pichoqlari va salfetkalar bor. Barcha gazaklar va turli xil shirinliklar stolda. Mehmon stolga yaqinlashib, qo'liga vilkalar pichoq bilan tovoq qo'yadi. Shundan so'ng, stol bo'ylab harakatlanib, u gazaklar va boshqa idishlardan bir oz narsani qo'yadi. Keyin mehmon likopcha bilan dasturxoniga boradi.
Taklif etilgan kishi bufet stoliga ikki marta kelishi mumkin. Bufet stoliga uchinchi marta yaqinlashish odatiy hol emas. Agar erkak va ayol bufet ko'rinishida o'tkaziladigan ishbilarmonlik ziyofatiga kelgan bo'lsa, u holda erkak barcha gazaklarni birinchi navbatda hamrohi uchun, keyin esa o'zi uchun olib keladi. Jadval to'lovi odatda uy egasi tomonidan amalga oshiriladi.

Ish uchrashuvi yoki biznes-bufet ziyofati taxminan ikki soat davom etadi. Taklifnoma har doim qabul qilish vaqtini ko'rsatadi. Ishbilarmonlik ziyofatiga taklif qilinganlar istalgan vaqtda kelishi mumkin, ammo u taklifnomada ko'rsatilgan qabul oxiridan kechiktirmay ketishi kerak.

Tadbir tashkilotchilari, shuningdek, ishbilarmonlik uchrashuvi (ziyofat) sharafiga tashkil etilgan shaxs har doim taklif etilgan mehmonlar orasida. Barcha mehmonlar tik turib ovqatlanadilar. Bufet ziyofatida vilkalar pichoqlari berilmaydi. Agar plastinkalar taqdim etilsa, unda katta bo'lganlar, shunda mehmon o'z stakanini va taklif qilingan gazaklarni bunday plastinkaga qo'yishi mumkin. Atıştırmalıklar kichkina soch turmagiga mahkamlanishi mumkin. Porsiyalar juda kichik, ular qo'lda olinadi. Ichimliklar va shirinliklar zalni tovoqlar bilan aylanib yuradigan ofitsiantlar tomonidan taqdim etiladi.
Ishbilarmonlik ziyofati-kokteyli biroz bufetga o'xshaydi. Kokteyl tushdan keyin, 17 dan 18 soatgacha tashkil etiladi. Kokteyl taxminan ikki soat davom etadi. Mehmonlarni kechaning egasi kutib oladi, ziyofatga kelganlarni kutib oladi. Kokteylga taklifnomada ko'rsatilgan muddatdan kechroq kelishingiz mumkin, ammo siz qabul qilish muddati sifatida belgilangan vaqtdan kechiktirmay ketishingiz kerak.
Stol choyshablari bilan qoplangan stollarda sharob stakanlari, ko'zoynaklar, ko'zoynaklar guruhlarga o'rnatiladi. Qabul qilish boshlanishiga qadar oddiy kokteyllar tayyorlanishi kerak. Uzun bo'yli idishlardagi ichimliklar stolning o'rtasiga, pastroqlarga - stolning chetiga joylashtiriladi. Ichimliklar butun oqshom uchun etarli bo'lishi kerak. Ichimliklar uchun shirinliklar taklif etiladi - pechene, yong'oq, pishloq, tug'ralgan bodring, kichik pirog, kichik sendvichlar. Barcha oziq-ovqat qo'l bilan olinishi kerak. Kokteyl ziyofatida hamma tik turgan holda muloqot qiladi.