Bayramov Rəşid Mahir oğlu «Dövlətin sosial siyasətinin maliyyə təminatında büdcənin rolu»

Cədvəl 2.7.
2015-ci ildə səhiyyə üzrə büdcə xərclərinin tərkibi və quruluşu.

Xərclərin adı	Məbləğ (milyon manat)	Cəmi xərclərdə payı, %-lə
Səhiyyə xərcləri, cəmi	777,7	100
Poliklinikalar və ambulatoriyalar	110,1	14,2
Xəstəxanalar	359,0	46,2
Səhiyyə sahəsində digər xidmətlər	7,1	0,9
Səhiyyə sahəsində tətbiqi tədqiqatlar	4,9	0,6
Səhiyyə sahəsinə aid edilən digər tədqiqatlar	296,5	38,1

Büdcə təsnifatına müvafiq olaraq, səhiyyə xərcləri 5 funksional köməkçi bölmədə təsnifləşdirilmişdir. Büdcədən ayrılan vəsaitin 359,0 mln manatı və ya 46,2 faizi xəstəxanaların saxlanmasına 110,1 mln manata qədəri və ya 14,2 faizi poliklinikaların və ambulatoriyaların maliyyələşdirilməsinə, 7,1 mln manatı və ya 0,9 faizi səhiyyə sahəsində digər xidmətlərə 4,9 mln manatı 0,6 faizi səhiyyə sahəsində tətbiqi tədqiqatlara və 296,5 mln manatı və ya 38,1 faizi səhiyyə sahəsinə aid edilən digər xidmətlərə yönəldilməsi nəzərdə tutulub.

Səhiyyə idarələri üzrə xərclər smeta qaydasında planlaşdırılır və maliyyələşdirilir. Səhiyyə müəssisələrinin xərcləri mərkəzi büdcədən, həm də yerli xərclərdən maliyyələşir. Respublikanın mərkəzi büdcəsindən başlıca olaraq Respublika əhəmiyyətli idarələr və tədbirlər, sanitariya-epidemioloji stansiyalar, respublika əhəmiyyətli klinik xəstəxanalar, ambulatoriya-poliklinika şəbəkəsi və təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım stansiyaları, dəmir yolu, su və aviasiya nəqliyyatına tibbi xidmət müəssisələri və i.a. maliyyələşir. Qalan digər xəstəxanalar, poliklinikalar, həkim sağlamlıq məntəqələri və rayon, kənd, qəsəbə xəstəxanaları və sanitariya-gigiyena müəssisələri və tədbirlərinin əksəriyyəti yerli xərclərdən maliyyələşir.
Səhiyyə üzrə kadr hazırlığı, tibb üzrə elmi-tədqiqat institutları, tibb elminin inkişafı üzrə xərclər mərkəzləşdirilmiş xərclər hesabına maliyyələşir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Dövlət Dəmir Yolunun səhiyyə müəssisələri, səhiyyə sahəsində tətbiqi tədqiqatlar tamamilə mərkəzləşdirilmiş xərclər hesabına maliyyələşir.
Hər il sosial-iqtisadi inkişaf proqramının göstəriciləri əsasında səhiyyənin inkişafının əsas istiqəmtləri müəyyən edilir. Səhiyyənin maliyyələşdirilməsi üçün əsas göstəricilər respublika üzrə xəstəxana çarpayılarının sayı, həkim vəzifələrinin sayı, orta və kiçik tibbi heyətin sayı, yeni səhiyyə müəssisələrinin və ya şöbələrinin istifadəyə verilməsi, tibbi şəbəkəsinin əsaslı xərcləri və i.a.əsas götürülür.
Lakin səhiyyə xərclərinin ümumi məbləğini planlaşdırmaq üçün bir sıra əlavə göstəriciləri də müəyyən etmək lazımdır: şəbəkə, ştat və kontingentin orta göstəriciləri müəyyən edilir.
Dövlət büdcəsindən əhalinin sağlamlığının qorunması üçün ayrılan vəsaitin səmərəli və məqsədəuyğun istifadə olunması üçün və eləcə də dərman təchizatını yaxşılaşdırmaq üçün xəstəxanalara xidmət edən sərbəst balansa malik olan apteklər xəstəxanaların tabeliyinə verilmişdir.
Səhiyyə xərclərinin dövlət büdcəsinin xərclərində xüsusi çəkisi hökümətin əhalinin sağlamlığı ilə bağlı siyasətinin və proqramlarının nə dərəcədə effektiv olduğunu qiymətləndirmək baxımından son dərəcə mühümdür. 2012-ci illərin sonlarında həmin göstəricinin ayrı-ayrı dövlətlər üzrə səviyyəsi aşağıdakı kimi olub:
Almaniya – 18%
ABŞ – 16%
Avstraliya – 13%
İsveçrə – 13%
Avstriya – 12%
Norveç – 10%
Finlandiya – 4% və s.