Bazar konyunkturasin boljaw usillari Reje: Kirisiw Bazar konyunkturasi haqqinda tu’sinik Bazar konyunkturasi haqqında túsinik

2. Bazar konyunkturasi haqqında túsinik

Konhyunkturani u’yrenıw marketing xızmetin ajıralmaytuǵın kismini quraydı. Biziń mámleketimizde konhyunkturani urǵanıw 20 jıllarda dúzildi. «Konhyunktura» latınsha suz bulib, xolat degen mahnoni ańlatadı, ol keń mahnoda olardıń uzaro alokasidan alınǵan shártlerdiń yigindisi, utar sharayat, predmetleriniń jaylasıwı bolıp tabıladı.

Bazar konhyunkturasi - bul mahlum bir vaktda, mahlum bir aymaqta talap menen usınıs urtasidagi koefficient bolıp tabıladı.

Marketing sharayatın hám bazardı tekseriw iktisodiy, demografik, social, tábiy, siyasiy hám boshka shárt-shárayatlardı tax-lil hám boljawdı shama etedi. Házirgi kúnde derlik xamma iri firmalar jeke konhyunktura xızmetlerine iye esaplanadılar, olar uzınıń iskerlik sheńberinde jaxon hám milliy masshtabda konhyunkturani rawajlanıwın baqlasadı. Iktisodiy konhyunktura bul faktorlar hám kayta islew sharayatlarınıń rawajlanıwı hám uzaro alokadorlikda talap, usınıs, baxa faktorları tiykarında bazar daǵı bir kurinish bolıp tabıladı. Bul kursatilgan aniklik uz ishinde konhyunktura túsiniginiń barlıq ámeliy sapaların uzida sáwlelengenlestiredi.

Birinshiden, ol jaǵdayda iktisodiy konhyunktura predmeti kursatilgan, yahni bazar, ayırbaslaw tarawindegi konhyunkturani aldın alıp barılıp atırǵan jumıslar menen boglaydi.

Ekinshiden, konhyunkturani fakat ayırbaslaw tarawidagini emes, bálki pútkil islep chikarish procesin, yahni (islep chikarish, taksimlash, mámile, istehmol, bular ayırbaslaw prizması orkali aniklanadi) uz ishine kamrab aladı.

Úshinshiden, konhyunktura dinamikalıq usish dáwirlerinde kuriladi.

Turtinchidan, konhyunktura islep chikarish procesi anik tariyxıy sharayatları menen boglik, xar bir islew procesiniń jańa boskichi ushın faktorlardıń hám konhyunkturani rawajlanıwınıń sharayatlarınıń sáykesligi uziga xos bolıp tabıladı.

Besinshiden, onıń kurinishining tiykarǵı forması talap, usınıs, hám baxa dinamikasınıń qatnası bolıp tabıladı. Bir suz menen aytqanda, áyne sol faktorlar bazardıń xolatini hám dinamikasın aniklashda oraylıq bugin bulib esaplanadi. Konhyunktura tadkikotining 2 ta obhektiga kura - yahni iktisodiy konhyunktura túsinigindegi xujalik hám tavar bazarı, 2 mustakil strukturalıq kismga ajratıladı

1) umumxujalik konhyunkturasi

2) tavar bazarı konhyunkturasi.

Umumxujalik konhyunkturani strukturalıq birlik dep, soǵan kapustaasdan tavar bazarlarınıń hám kuplab uzaro munasábetler konhyunkturasini yigindisi dep karash múmkin. Tavar konhyunkturasi umumxujalik konhyunkturasini quraydı, umumxujalik konhyunkturasi bolsa tavar bazarları konhyunkturasini keltirip chikarida. SHuning ushın xam umumxujalik konhyunkturani onı quraytuǵın tavar konhyunkturalarini qásiyetleriniń arifmetik summası dep xisoblab bulmaydi. Tavar bazarları konhyunkturasini umumxujalik konhyunkturasini elementi retindebirlashuvi, bir pútkil sıyaqlı tavar konhyunkturasini qurawshılarǵa ámeldegi bulmagan jańa sapanı beredi. SHunday kilib, onıń pútkil kismi hám buginlarining belgileri uzaro tahsirchanligi hám uzaro alokadorligi formalarınıń fehl - atvorini, umumxujalik hám tavar konhyunkturasini rawajlanıwdı aniklaydi.

Bazardı hám áwele pútkil bazardı konhyunkturasini kompleks izertlewler isbilermenler sheńberiniń pikirine kura, isbilermenlerge olardıń xujalik karorlarini kabul etiwde qatege yul kuymasligi ushın táwekelchilikni tómenletiwde kurol esaplanadi. Iktisodiy konhyunkturani izlew, fakatgina ayırbaslaw tarawin rawajlanıwı jáne onıń kayta islep chikarish procesiniń boshka boskichlari menen uzaro alokadorligining ulıwma konunchiligini urǵanıw menen shegaralanıp kolmaydi. Ol, ol yamasa bul tavar bazarda payda bolatuǵın tiykarlanǵan analiz hám boljaw etiwdi ámelge asırıwǵa karatilgan.

Tavar bazarı uzida, birinshiden, mahlum bir tavardı islep chikaruvchilar hám istehmolchilar urtasida, ekinshiden, islep chikaruvchilar gruppası hám istehmolchilar gruppası urtasida iktisodiyotchilar alokalarining sistemasın uzida sáwlelendiredi. Alokalarning tiykarǵı kurinishi 1-túri bul aldı -sotdi procesi, 2-si bolsa rakobat bolıp tabıladı. Tavar bazarları tarmaqlararo rakobatning mexanizmi orkali uzaro tahsirga iye esaplanadı hám ol milliy bazardı pútkilley qáliplestiredi. Bazar munasábetlerdiń tariyxıy rawajlanıwı dawamında milliy shegara sheńberinden shetke chikmaydi hám xalkaro tavar bazarları qáliplesedi.