Axir biz matematikmizku isbotini kuraylik ilk svilizatsiya yunoniston ya’ni gárbda boshlangan bo’lsa keyingi rivojlanish fanning salmogí o’rta osiyo va yaqin sharqda edi . Endi huddi olimlarimiz hisoblaganidek har 500 yilda yerda kurinadigan kometaga o’xshab bu fan ham yurtimizga qaytadi. Yurtboshimiz aytganidek 3-renessans faqat o’zbekistonda bo’ladi faqat bunga butun dunyo guvoh bo’lib turadi.
Toshmuhammad Niyozovich Qori-Niyoziy (2-sentabr1897 – 18-mart1970) oʻzbek sovet olimi, pedagogi, matematigi, OʻzSSR Fanlar Akademiyasi akademigi va ilk prezidenti boʻlgan. U o‘zbeklar orasida O‘ODU (O‘rta Osiyo Davlat Universiteti) fizika-matematika fakultetiga birinchilardan bo‘lib o‘qishga kirdi va 1930-yili o‘qishni muvaffaqiyatli tugatdi. 1931 yildan 1933 yilgacha universitetning rektori lavozimida ishlaydi. Qori-Niyoziyga o‘zbeklardan birinchi bo‘lib 1931-yili professor unvoni berildi, 1939-yilda esa fizika – matematika fanlari doktori ilmiy darajasi berildi. 1939-1943 yillar davomida T.N.Qori-Niyoziy O‘zbekistonning jamoatchilik, madaniyat, maorif va jamoatchilik hayotida muvaffaqiyatli joriy etgan va kirill yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosini qayta ishlashga rahbarlik qildi. 1946 yildan boshlab T.N.Qori-Niyoziy doimiy ravishda TIQXMMI (Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalashtirish muhandislari instituti) oily matematika kafedrasi mudiri bo‘lib ishladi. T.N.Qori-Niyoziy o‘zbek matematika terminologiyasi, oliy va o‘rta o‘quv muassasalari uchun haqiqiy matematik adabiyotlar asoschisi hamda fan tarixi bo‘yicha yirik mutaxassis hisoblanadi. Uning uch yuzdan ortiq ilmiy ishlari nashr qilingan, jumladan, fan sohasida olamshumul ixtiro sifatida chuqur tan olingan «Ulug‘bekning astronomiya maktabi» monografiyasi 1952 yilda davlat mukofotiga sazovor bo‘ldi.
Olim 1940 yildan deyarli 10 yil davomida buyuk olim astronom Ulug‘bekning qo‘lyozma manbalarini o‘rgandi va uning ilmiy ishlarining davomiga tadqiqot ishlarini olib bordi. Bu ishlarning natijasida u Ulug‘bekning astronomiya maktabi to‘g‘risida yirik ilmiy ish yaratdi. T.N.Qori-Niyoziyning «Ulug‘bekning astronomiya maktabi» nomli kitobi birinchi marta Moskvada 1950 yilda SSSR Fanlar Akademiyasida (rus tilida) nashr qilindi. Qori-Niyoziy ko‘p monogrаfiya, uslubiy qo‘llаnmаlar vа “Sho‘rа dаvridаgi O‘zbеkistonning mаdаniyati tаriхi” аsаri muаllifi. Olimning аsаrlаri sаkkiz tomli nаshrni tаshkil qildi. Hаr bir sаtr xаlqqа muhаbbаt, uning obodligi, odаmlаr mа’nаviyati, ilm vа mаdаniyatning yashnаshi kаbi tuyg‘ulаrgа boy. Uni O‘zbеkiston ziyoliylаri oqsoqoli dеb аtаshаdi. T.N.Qori-Niyoziy butun umrini ilm vа mаdаniyatgа xizmаt qilishga bag‘ishlаgаn. O‘zbеkistondа ilm vа mаdаniyatning rivojlаnishi bеvositа Qori-Niyoziy nomi bilаn bog‘liq. Olim 50 yildаn ortiq bor kuchini xаlqqа xizmаt qilishga bаg‘ishlаgаn. U jаmiyat ijtimoiy vа siyosiy hаyotidа fаol ishtirok etgаn, yoshlаr tаrbiyasigа ko‘p kuch vа quvvаt sаrflаgаn. 1941 yili O‘zSSR hukumati tomonidаn Sаmаrqаnd shаhridаgi Аmir Tеmur vа tеmuriylаr Go‘ri Аmir mаjmuаsigа ekspеditsiya tаshkil qilinаdi, shulаrdаn : T.N.Qori-Niyoziy (rаis), M.M.Gеrаsimov (SSSR FА хodimi, аntropolog hаykаltаrosh), profеssor аntropolog L.V.Oshаnin, profеssor shаrqshunos А.А.Sеmеnov vа boshqаlаr. 1937-1940 yillаrdа T.N.Qori-Niyoziy O‘zbеkiston XKK qoshidаgi Fаnlаr qo‘mitаsi prеzidiumining rаisi, O‘zbеkistondаgi SSSR FА filiаli rаisi bo‘lgаn. 1939-1943 yillаrdа – O‘zSSR XKK rаisining fаn, mаdаniyat vа sаn’аt bo‘ychа muovini. 1943 yili аkаdеmiklikka sаylаngаn vа 1943-1947 yillаrdа O‘zbеkiston Fаnlаr Аkаdеmiyasi birinchi rаisi bo‘lgаn. U O‘zbеkiston tаriхiy obidаlаr vа mаdаniyatini himoya qilish Jаmiyati prеzidiumining rаisi muovini, Xаlq univеrsitеtlаri Rеspublikа Kеngаshi rаisi, “Fаn vа turmush” jurnаli muhаrriri vа bir qаtor ilmiy jаmoаt kеngаshlаr vа jаmiyatlаr а’zosi bo‘lgаn. T.N.Qori-Niyoziy ko‘p xаlqаro kongrеslаr vа simpoziumlаrdа ishtirok etgаn, 1954 yilda Xаlqаro аstronomik jаmiyati а’zosi, 1968 yilda Fаnlаr tаriхi bo‘yichа 12 Xаlqаro kongrеssidа Bosh Аssаmblеyasi аʼzosi etib sаylаngаn. Ko‘p chеt el dаvlаtlаridа bo‘lgа
Saʼdi Hasanovich Sirojiddinov (1920.10.5, Qoʻqon 1988.29.4, Toshkent) — matematik olim va jamoat arbobi, Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi akademik (1966), Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1971), fizikamat.fanlari doktori (1953), professor (1956). Oʻrta Osiyo universitetini tugatgan (1942). Moskva universitetida katta ilmiy xodim (1953—56). Oʻrta Osiyo universitetida professor (1956-yildan). 1958-yildan. kafedra mudiri. Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi matematika instituti direktori (1957 —67), Toshkent Davlat Universiteti rektori (1966—70; 1983—87), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi vitseprezidenti (1970— 1983). Ilmiy ishlari koʻp oʻzgaruvchili klassik koʻphadlarning muhim xossalariga bagʻishlangan. S.ning Markov zanjirlari uchun limit teoremalarni umumlashtirish va asimptotik yoyilmalar sohasidagi tadqiqotlari 50y. larda Toshkent mat. maktabining yanada yuksalishiga olib keldi.
S. ehtimollar nazariyasi sohasidagi yutuqlarni matematik statistikaga qoʻlladi. 60y.larda S. va uning shogirdlari oʻzaro bogʻliq boʻlmagan va Markov zanjirini tashkil qiluvchi tasodifiy miqdorlar hamda tasodifiy vektorlar yigʻindisi uchun limit teoremalariga doir muhim masalalarni hal qiddilar; shu masalalar bilan bogʻliqtekis baxrlashlarga oid tadqiqotlari katta tatbiqiy ahamiyatga ega. S. ommaviy xizmat koʻrsatish nazariyasi, statistikaning turli sohalari, statsionar jarayonlar nazariyasi va boshqa sohalarda ham keng koʻlamda tadqiqot olib borgan. Oʻrta Osiyo mutafakkirlarining ilmiy merosini
oʻrganishda, Oʻrta Osiyo, ayniqsa, Oʻzbekiston uchun yuqori malakali matematik mutaxassislar tayyorlashda S.ning xizmatlari katta. S, shuningdek, yosh matematiklar maktabini tashkil etish, Respublika yosh matematiklar olimpiadasini oʻtkazishda muayyan hissa qoʻshgan.
S. Bernulli nomidagi xalqaro matematik statistika va ehtimollar nazariyasi jamiyati (Gollandiya)ning haqiqiy aʼzosi (1966). Beruniy nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti laureati (1973), "Buyuk xizmatlari uchun" ordeni bilan mukofotlangan
