Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə Bİm -də beynəlxalq iqtisadi siyasətin (BİS) yeri

Nisbi ustünlük nəzəriyyəsi

Hələ 1817-ci ildə Dаvid Ri­каr­­dо bеlə bir suаlа cаvаb ахtа­rır­­dı :

Əgər mütləq üstünlüyü оlаn bir ölкə bütün məhsul növlərini istе­h­sаl еdərsə nə bаş vеrə bilər? bə özünün «Siyasi iqtisadiyyatın və vergiqoymanın əsasları” (1819) kitabında А.Smitin nəzəriyyəsini inkişaf etdirərək, dün­yа ticаrətinin nisbi üstünlüк nəzəriyyəsini işləd

D.Rikardo əsaslandırdı ki, ticаrətdən əlbəttə istər-istəməz fayda (qazanc) alınacaq, əgər ölkə mütləq üs­tün­­lüyü nəzərə almadan hər hаnsı bir məhsulun istehsalı üzrə ixti­saslaşаrsa və bu məhsullar digərinə nisbətən effektli olarsа. İlk ba­xış­da bu qeyri-mumkun görünə də bilər. Lakin adi ana­­­logiya həmin nəzəriyyənin məntiqinə aydınlıq gətirir. Tə­səv­vürə gətirək ki, hansısa bir şəhərdə ən yaxşı həkim eyni za­manda ən yaxşı səhiyyə inzibatzısıdır. Həkimin inzi­bat­zılıq və­zifələrinin yerinə yetirməsində bir məna, fayda varmı? Əsla! Həkim, əgər bütün qüvvəsini həkimlik işinə sərf edərsə da­ha çox pul qazana bilər, fəqət bu halda o, işə az ixtisaslı inzi­ba­tçını gətirməlidir. Bunun analoqu olaraq, əgər ölkə öz resurslarını ancaq effektli istehsalda cəmləşdirsə o, mütləq qa­zanc, fayda götürməlidir. Bu halda o, hətta öz isteh­sa­lın­dan imtina etdiyi məhsulları (mal­la­rı) təbii resursları az оlan ölkələrdən satınalmalı olacaq­dır.

Nəzəriyyənin əsas cəhətləri aşagıdakılrdır:

• 
  Minimum iki ölkə və iki əmtəə olmalıdır.
  
• 
  Əgər bir ölkə bir məhsulun istehsalı üzrə müqayisəli üstünlüyə malikdirsə, onda digər ölkə başqa bir məhsulun istehsalı üzrə üstünlüyə malik olacaqdır
  
• 
  Əməyin ödənilməsi hər iki ölkədə eynidir
  
• 
  Ticarət münasibətləri "Laissezfaire“ şəraitində baş verir
  
• 
  texnoloji dəyişiklər və nəqliyyat xərcləri nəzərə alınır.
  
• 
  Ölkələrdə bazar tutumu və eləcə də malların istehsalında ölkə inhisarcılıgı nəzərə alınmır.
  
• 
  Modeldə kapitalın ölkələrarası yerdəyişməsinə gözəgörunməz qadaga hiss olunur. Əgər malların bir ölkə ərazisindən digər ölkəyə asanlıqla kecdiyi kimi kapital da sərbəst kecərsə, onda kapitalın bir hissəsi də başqa ölkələrdə qalacaq.