Bilet 1 Metrotologiya – ölçmələr haqqında elmdir

 

5. Ø150birləşməsi üçün hüdud meylləri, ölçüləri, araboşluqları, müsaidələri təyin 

etməli. 

 

Naminal ölçü ilkin verilən ölçüdür.  

Həqiqi ölçü hesabat nəticəsində alınan ölçüdür.  

Naminal 

ölçüsü 

150mm 

olan 

H8 

və 

f8 

birləşməsində 

olan 

hüdud 

meyllərini, 

araboşluqlarını,müsaidələrini təyin etmək üçün ilk öncə naminal ölçü bizə verildiyi üçün yuva və val 

sistemində  olan  müsaidə  sahələrinin  yuxarı  və  aşağı  hüdud  ölçülərini    cədvəldə  verilmiş  ölçülər 

əsasında təyin edirik.Orada ölçülər mikrometrlə verilib,onu millimetrə çeviririk,yəni 1000-ə bölürük. 

Dn=dn=150.         (Dn-Yuva üçün nominal ölçüdür.dn -val üçqn npminal ölçüdür) 

ES= +63 mkm= +0.063mm      (ES -Yuva sisteminin  yuxarı hədd meyillənməsi) 

Eİ=0.                (Eİ  -Yuva sisteminin  aşağı hədd meyillənməsi)  

es= -85mkm= -0.085mm.            (es-val sisteminin yuxarı hədd meyillənməsi) 

ei= - 148 mkm= -0.148mm              (ei- val sisteminin aşağı hədd meyillənməsidir) 

Həlli: 

Max və min qiymətləri tapdıqdan sonra həm yuva sistemində, həm də val sistemində onlar arasında 

olan müsaidəni tapırıq.  

D(max)=Dn+ES=150+0.063=150.063mm 

D(min)=Dn+Eİ=150+0=150mm 

T(D)=D(max)-D(min)=150.063-150=0.063mm (yuvanın müsaidəsi) 

Müsaidə- Ən böyük və ən kiçik hədd ölçüləri arasındakı fərqə deyilir və T ilə işarə olunur. 

d(max) =d(n)+es=150+(-0.085)=149.915mm  

---

d(min)=d(n)+ei=150+(-0.148)=149.852mm 

T(d)=d(max)-d(min)=149.915-149.852=0.063mm(valın müsaidəsi) 

Yuvanın və valın ölçüləri arasındakı müsbət fərqə *Ara boşluğu* deyilir S lə işarə olunur.Araboşluğunda 

yuva sisteminin ölçüləri val sisteminin ölçülərindən böyük olduğuna görə yuvanın ölçülərindən valın 

ölçülərini çıxırıq. Bu qayda ilə max və min qiymətləri təyin edirik. 

S(max)=D(max)-d(min)=150.063-149.852=0.211mm 

S(min)=D(min)-d(max) =150-149.915=0.085mm 

T∆=S(max)-S(min)=0.211-0.085=0.126mm( ara boşluğunun müsaidəsi) 

Valın və yuvanın  ölçüləri arasındakı müsbət fərqə *Gərilmə* deyilir.N ilə işarə olunur.Valın müsaidə 

sahəsinin ölçüləri yuvanın müsaidə sahəsinin ölçülərindən böyük olarsa bu zaman gərilmə əmələ gəlir.  

N(max)=d(max)-D(min)=149.915-150=-0.085mm 

N(min)=d(min)-D(max)=149.852-150.063=-0.211mm 

T∆=(-0.085)-(-0.211)=0.126mm (gərilmənin müsaidəsi)