Bilik mühəndisliyi(kollokvium)

Ekspert sistemləri (biliklərə əsaslanmış sistem) – konkret predmet oblastlarında yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin biliklərinin formal şəklini akkumlyasiya edən mürəkkəb proqram kompleksidir. Ekspert sisteminin strukturu şəkil 2.3.-də göstərilmişdir.

Şəkil 2.3. Ekspert sisteminin strukturu

İstifadəçi – ekspert sisteminin təyin olunduğu predmet oblastının orta səviyyəli mütəxəssisi. Biliklər mühəndisi (koqnitoloq, mühəndis-interpretoloq, analitik) – intellektual sistemlərin yaradıcılarından biri olub ekspert və biliklər bazası (BB) arasında aralıq bufer rolunu oynayan intellektual informasiya ixtisasçısıdır – obyektlər haqqındakı bilikləri BB-da təsvir edilməsini həyata keçirir. O bütün bilik formalarından öz işində istifadə edir: yaddaşda olan biliklər; kitablarla olan biliklər; bilik sahəsi; bilik modeli; biliklər bazası. Bilik mühəndisliyi bütün elmlərin ümumi dilinin yaradılmasına cəhd edilən prosesdir. Deməli bilik mühəndisi bilik mühəndisliyini – bilik istehsalı texnologiyasını həyata keçirir. Bilik mühəndisliyi istiqamətlər və qaydalar(biliklər) inkişaf etdirmək üçün böyük məlumat və məlumat hasilatıdır. Ekspert – baxılan predmet oblastında öz təcrübəsi ilə bölüşməyə razılaşan yüksək ixtisaslı ixtisasçı. Məsələn, mətnlərin təsnifatlaşdırılması zamanı müxtəlif sahələr üzrə lüğətlərin yaradılması ekspertlər tərəfindən aparilir.. Biliklər bazasının intellektual redaktoru – dialoq rejimində bilik mühəndisinə bilik bazasını yaratmağa imkan verən proqram. İstifadəçinin interfeysi –İnS-in funksiyalaşmasının bütün mərhələlərində istifadəçinin İnS ilə dialoqunu reallaşdıran proqram kompleksi. Biliklər bazası(BB) – İnS-in özəyi, biliklərin təsviri dilində maşın daşıyıcısına yazılmış predmet oblastındakı biliklərin cəmi. Biliklər bazası istənilən intellektual sistemin əsasıdır. Qərar qəbul edən( məntiqi nəticə maşını, deduktiv maşın, interpretator) – BB-da olan biliklərə əsaslanaraq ekspertin mühakimələrini modelləşdirən proqram. İzah etmə sistemi – istifadəçilərin suallarına avab verən proqram: bu və ya digər təlimat necə alınıb və nəyə görə sistem belə qərar qəbul edib? ES sintezi texnologiyası – zəif strukturlaşdırılmış predmet oblastlarında formalaşmamış məsələlər həlli zamanı ekspertlərin bilikləri əsasında sistemin yaradılması. İnS-in intensiv istehsalının təcrübəsi göstərir ki, 8-10 tipli məsələlər mövcuddur (cədvəl 1.1). Ümumi halda bütün İnS-lərdə həll olunan məslələri analizi və sintez məsələlərinə bölmək olar. Analiz məsələlərinə misal olaraq verilənlərin interpretasiyası məsələsi və diaqnostikasını və sintez məsələsinə isə

Cədvəl 2.1. İnS-də həll edilən məsələlərin tipləri.