Bilimlendiriw ministrligi
Dinamika qatarlarında dispersiya hám korrelyaciyanı qollanıw tártibi
Yüklə
5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə
102/129
tarix
19.12.2023
ölçüsü
5,01 Kb.
#186553
1
...
98
99
100
101
102
103
104
105
...
129
STATISTIKA o\'quv qollanma
10.5. Dinamika qatarlarında dispersiya hám korrelyaciyanı qollanıw tártibi
Dinamika qatarları dárejeleri ortasında ózgerisler turaqlı hám tosınanlı
sebeplerge baylanıslı boladı. Turaqlı sebepler tásiri nátiyjesinde ádette, dinamika
qatarlarındaǵı ortasha dáreje ózgeredi. Tosınanlı sebepler tásiri nátiyjesinde bolsa
qatarlar dárejeleri ortasındaǵı parq (variaciya) ortasha dáreje ózgeredi.
Belgiler ortasındaǵı parq kópshilik jaǵdayda statistikada variaciya
kórsetkishleri tiykarında, atap aytqanda belginiń bólek muǵdarları menen olardıń
ortasha muǵdarları
(𝑥 − 𝑥̅)
ortasındaǵı ayırmanı anıqlaw járdeminde úyreniledi.
Biraq dinamika qatarlarında bul usıldı qollanıw hádden tıs kemshiliklerge alıp
keliwi múmkin. Sebebi hádiyselerdiń waqıt boyınsha ózgerisine kópshilik
jaǵdaylarda turaqlı sebepler emes, al tosınanlı sebeplerdiń tásir kúshi joqarı boladı.
Sonlıqtanda dinamika qatarları dárejeleri ortasındaǵı parqtı ortasha kvadratlıq
ózgeris
𝜎 = √
∑(𝑦−𝑦̅)
2
𝑛
formulası menen emes al, belgilerdiń bólek muǵdarları
menen teoriyalıq tegislengen qatar dárejeleri
y
t
ortasındaǵı ortasha kvadratlıq
ózgeris anıǵraq хarakterleydi:
𝜎
𝑡
= √
∑(𝑦 − 𝑦̅
𝑡
)
2
𝑛
;
Bul jerde:
181
t
– tosınanlı sebepler tásirindegi ózgeris;
y
t
–analitik tegislew yaki qozǵalmalı ortashanı esaplaw járdeminde
anıqlanǵan teoriyalıq tegislengen qatar dárejeleri.
Bul kórsetkish dinamika qatarları dárejeleri tásirindegi tosınanlı ózgeristi
хarakterlewshi absolyut kórsetkish bolıp tabıladı. Ol qansha úlken bolsa, dinamika
qatarları dárejeleri ortasındaǵı ózgeris sonsha úlken boladı.
Turaqlı sebepler tásirindegi ózgeris (
t
2
) tómendegishe esaplanadı:
𝜎
𝑡
2
= 𝜎
𝑢
2
− 𝜎
𝑚
2
Bul jerde:
u
2
–ulıwma dispersiya;
Bul dispersiya faktor dispersiya dep júritilip, turaqlı sebepler tásirinde
sistemalı ózgeristi kórsetedi. Onıń ulıwma dispersiyadaǵı áhmiyeti tómendegishe
anıqlanadı:
𝑅
2
= 𝜎
𝑡
2
− 𝜎
𝑢
2
Dinamika qatarları dárejeleri ortasındaǵı ózgeristi tek ǵana absolyut kóz
qarastan emes, al olardı salıstırmalı kórsetkish penen de ańlatıw múmkin. Bunıń
ushın tosınanlı dispersiyanıń salıstırma kórsetkishi, yaǵnıy variaciya koefficienti
(
𝜗
) esaplanadı:
𝜗 =
𝜎
𝑡
∙ 100
𝑥̅
Bul kórsetkish hár túrli dinamika qatarların salıstırmalı analizlew
maqsetinde qollanıladı.
Dinamika qatarlarında korrelyaciyalıq baylanıs tek ǵana turaqlı hám
tosınanlı sebeplerge baylanıslı bolıp qalmastan, ol dinamika qatarlarındaǵı hár bir
aldınǵı hám keyingi dáwir dárejeleriniń óz-ara qatnasına da, baylanıslı boladı.
Bunday baylanıs statistikada avtokorrelyaciya deb ataladi. Avtokorrelyaciyanıń bar
bolıwın anıqlaw ushın dinamika qatarlarındaǵı dárejelerdi bir dáwirge jılıstırıw
(qozǵaltıw) jeterli.
Dinamika qatarlarıda korrelyaciya, avtokorrelyaciya koefficientlerin
esaplawdı tómendegi 10.4-kestede kelirilgen, Qaraqlpaqstan Respublikasıda 2011-
182
2018 jıllarda sanaat hám awıl хojalıǵı ónimlerin islep shıǵarıw haqqında
maǵlıwmatlar tiykarında kórip shıǵamız.
Yüklə
5,01 Kb.
Dostları ilə paylaş:
1
...
98
99
100
101
102
103
104
105
...
129
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir
|
qeydiyyatdan keç
Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb
yükləyin