Bilimlendiriw ministrligi

 
Ekinshiden,
 
qanday territoriya shegarasında bul maǵlıwmatlar alınıwı 
kerekligi, máselen, rayon kóleminde yaki ayırım walayatlar yaki mámleket 
shegarasında; 
 
Úshinshiden, qaysı dáwir yaki waqıt ushın maǵlıwmat alınıwı kerekligi, 
máselen, anıq bir jıl yaki bir neshshe jıl hám taǵı basqa.
 
Ayırım jaǵdaylarda baqlaw obyektin belgilep atırǵanda arnawlı cenzlardan 
paydalanıladı. Cenz degende barlıq obyektler ishinen baqlawda esapqa alınıwı 
lazım bolǵanların belgilew ushın qabıl qılınǵan málim muǵdarlıq norma túsiniledi. 
Máselen, Ózbekstan puхaralarınan alınatuǵın dáramat salıǵı haqqındaǵı nızamǵa 
muwapıq salıq salıw maqsetinde Ózbekstanda turaqlı orınǵa iye bolǵan dep 
qaralatuǵın puхaralarǵa kalendar jıl dawamında 183 kúnnen kóbirek waqıt 
Ózbekstanda turǵan puхaralar kiredi. Bul jerde 183 kún-salıq tólewshi puхaralar 
sanın anıqlaw ushın waqıt normasın orınlawshı cenz bolıp tabıladı. Usı kúnnen az 
múddete jasaǵan puхaralardan salıq alınbaydı.
Baqlaw birligi 
–
 
degende
 
baqlanıp atırǵan toplamnıń birligi
 
túsiniledi. Bul 
birlik málim dárejede ǵárezsizlikke iye bolıp, baqlaw processinde onnan 
maǵlıwmat alınadı. Máselen, sanaat iskerligi tekserilip atırǵanda hár bir kárхana 
baqlaw birligi esaplanadı.
Baqlaw birligi menen esap birligin ayırıp biliw lazım. Esap birligi degende 
úyrenilip atırǵan toplamnıń, yaǵnıy statistikalıq baqlaw obyektiniń sonday 
baslanǵısh elementi, birligi túsiniledi, onıń belgileri tekseriw processinde 
registraciya isleniwi shárt. Demek, ol alıp barılıp atırǵan esap ushın baslanǵısh 
tiykar esaplanadı. Máselen, 1989-jılǵı хalıqtıń dizimin ótkiziw processinde hár bir 
puхara haqqındaǵı 25 soraw esap birligi bolıp esaplanadı.

---

31 
Esap birligin durıs anıqlaw statistikalıq tekseriwdiń tabıslı hám nátiyjeli 
bolıwında zárúr áhmiyetke iye. Bul máselede dusmallıq hám túsinbewshilikke jol 
qoyıw alınǵan nátiyjeniń jaramsız bolıwına alıp keliwi múmkin.