Bilimlendiriw ministrligi

Tosınanlı (kútilmegen) saylaw
. Saylawdıń bul usılı keń tarqalǵan bolıp, ol 
shek taslaw usılıda dep ataladı, bunda toplamnıńх hár birligi ushın qatar nomerili 
jeton yaki bilet tayarlanadı. Soń olardan tosınanlı tártipte toplam birlikleriniń zárúr 

---

126 
bolǵan muǵdarı (birligi) saylap alınadı. Bunday sharayatta toplam birlikleriniń hár 
biri saylanbaǵa túsiwdiń birdey itimallıǵına iye boladı. 
Tosınanlı saylawǵa mısal etip utıslı oyın tirajların alıwımız múmkin, bunda 
shıǵarılǵan biletlerdiń ulıwma muǵdarınan tosınanlı tárizde táwekel nomerlerdiń 
belgili bólegi saylanadı hám olar utıs shıqqan nomerlerdi qwraydı. Bunda barlıq 
nomerler ushın saylanba toplamǵa túsiw imkaniyatı teń támiynlenedi. 
Tosınanlı saylaw tákiraralanıwshı hám tákiraralanbaytuǵın tártipte ótkiziliwi 
múmkin. Eger saylap alınǵan birlik saylanbaǵa kiritilgennen (yaǵnıy zárúr 
maǵlıwmatlar jazılıp alınǵanda) keyin jáne bas toplamǵa qaytarılsa, saylaw tártibi 
tákirarlanıwshı hám kerisinshe, qaytarılmasa tákirarlanbaytuǵın
 
saylaw
 
tártibi dep 
ataladı.
Meхanikalıq saylaw
. Bul usılda toplam birlikleri tosınanlı belgi boyınsha 
muǵdar boyınsha teń gruppalarǵa bólinedi. Soń belgili qaǵıyda boyınsha, hár bir 
gruppadan birewden birlik ajıratıp alınadı.
Meхanik tańlawdı ámelge asırıw ushın bas toplamnıń birlikleri qálegen bir 
belgisi boyınsha (máselen, alfavit, ósiwi, kemeyiwi h.t.b.) tártip penen jaylastırıladı 
hám nomerlenedi, keyin úlkenligi anıqlanadı. Máselen, alfavit boyınsha, ornına 
qarap h.t.b., soń saylawdıń muǵdarına qarap, meхanik tárizde belgili bir interval 
arqalı birliklerdiń zárúr muǵdarı saylanadı. Eger faukultet studentleriniń 10 
procentli meхanikalıq saylaw ótkeriw zárúr bolsa, aldı menen olar familiyalarınıń 
alfavit boyınsha dizimi alınadı hám olar meхanikalıq tárizde hár onınshı student 
saylap alınadı. Máselen: 1,11,21,31 yaki 7,17,27,37 tártip nomerlerindegi h.t.b. 
Eger saylaw 5 procentli bolsa, onda hár jıgarmalanshı studen saylap alınadı, yaǵnıy 
interval saylawdıń muǵdarına baylanıslı boladı. Saylaw qansha az bolsa, interval 
sonsha úlken boladı. Interval úlkenligi 
(i)
bolıp, bas toplam muǵdarınıń 
(N)
tańlamalı muǵdarına 
(n)
qatnası alınadı, yaǵnıy:
𝑖 =
𝑁
𝑛
Meхanikalıq saylaw tek tákiraralanbaytuǵın usılda qollanıladı, sebebi hár 
sapar tańlanıwı kerek bolǵan birliktiń nomeri ósip baradı. 

---

127