Bilimlendiriw ministrligi

8.2-keste
 
Saylanba toplamda ortasha qáte (

) ni esaplaw tártibi
 
 
Saylaw forması 
Ortasha qáte 
Ortasha ushın 
Salmaq ushın 
Tákirarlanıwshı 
𝜇
𝑥
= √
𝜎
2
𝑛
𝜇
𝜔
= √
𝜔(1 − 𝜔)
𝑛
Tákirarlanbaytuǵın 
𝜇
𝑥
= √
𝜎
2
𝑛
(1 −
𝑛
𝑁
)
𝜇
𝜔
= √
𝜔(1 − 𝜔)
𝑛
∙ (1 −
𝑛
𝑁
)
1-mısal.
Rayon fermer хojalıǵında 15000 sıyır bar bolıp, tosınanlı saylaw 
jolı menen (tákirarlanıwshı formada) 1600 sıyır bólip alındı. Tekseriw nátiyjesinde 
tómendegiler anıqlandı:
-
bir sıyırǵa tuwrı kelgen ortasha sawılǵan sút 3000 kg;
-
jıllıq sawıp alınǵan sút boyınsha sıyırlar ortasındaǵı ózgeris, yaǵnıy 
ortasha kvadratlıq ózgeris (

) 300
 
kg;
-
násilli sıyırlar salmaǵı (ω)
 
0,8; 
Saylanba toplam ushın ortasha jıllıq sawǵandaǵı hám salmaqtaǵı qáteni 
esaplaymız.
Ortasha jıllıq sawındaǵı ortasha (reprezentativ) qáte tómendegi formula 
járdeminde anıqlanadı.
𝜇
𝑥
= √
𝜎
2
𝑛
Mısalımız shártinde: 
𝜎 = 300 𝑘𝑔, 𝑛 = 1600 
sıyır
Conda
𝜇
𝑥
= √
300
2
1600
= ±
300
40
= ±7,5
kg

---

129 
Rayondaǵı fermer хojalıǵındaǵı sıyırlar esap boyınsha ortashanı esaplawda 
хaqıyqıy ortasha (3000 kg) dan kóp yamasa azı menen 7.5
 
kg ǵa ózgerisli dárejede 
qátege jol qoyıwımız múmkin eken.
Solay etip, rayon boyınsha ortasha jıllıq sawın 
(𝑥̅)
tómendegishe esaplanadı.
𝑥̅ = 𝑥̃ ± 𝜇
𝑥
= 3000 ± 7,5
𝑥̃ − 𝜇
𝑥
≤ 𝑥̅ ≤ 𝑥̃ + 𝜇
𝑥
3000 − 7,5 ≤ 𝑥̅ ≤ 3000 + 7,5
2992,5 ≤ 𝑥̅ ≤ 3007,5
Demek, rayon boyınsha jıllıq ortasha sawın bir jılda 2992,5 kg menen 
3007,5 kg shegarasında boladı. Ulıwma jıllıq ortasha sawın 3000 kg nan kelse, 
qátelik7,5 kg nan aspaydı.
Násilli sıyırlardıń salmaǵın anıqlawda jol qoyılǵan ortasha reprezentativ qáte 
tómendegi formula jardeminde anıqlanadı:
𝜇
𝜔
= √
𝜔(1 − 𝜔)
𝑛
Mısalımız shártinde:
𝜔 = 0,8; 𝑛 = 1600;
Sonda
𝜇
𝜔
= √
0,8∙(1−0,8)
1600
= √
0,8∙0.2
1600
= √
1,16
1600
= 0,01
yaki 1%
Bul jerde rayon boyınsha násilli sıyırlardıń salmaǵı 
(p)
tómendegishe 
anıqlanadı:
𝜔 − 𝜇
𝜔
≤ 𝜌 ≤ 𝜔 − 𝜇
𝜔
0,80 − 0,01 ≤ 𝜌 ≤ 0,80 + 0,01
0,79 ≤ 𝜌 ≤ 0,81
Demek, rayon boyınsha násilli sıyırlardıń salmaǵı 79 procentten 81 
procentke deyin bolǵan aralıqta boladı eken, basqasha aytqanda, násilli sıyırlardıń 
salmaǵı 80 procent dep alsaq, qátelik 1 procentten aspaydı.