Bioetikadan ma’ruza matnlar to’plami O’qituvchi; Ikromova Feruza Isrofilovna kirish

Shifokor muloqoti madaniyati.
Platon "qonunlar" da "bir xil og'ir sharoitlarda" jasur , kuchli odamlarning xatti-harakatlari, harakatlari, imo-ishoralari va xulq-atvori qo'rqoqlarning, zaif odamlarning xatti-harakatlaridan farq qiladi, ,"Jasurlarda harakatlar chiroyli va qo'rqoqlarda ular shaklsizdir" deb aytib o'tgan ⁸.Shubhasiz haqiqat, bu bilan rozi bo'lmaslik mumkin emas.Yaxshi tarbiyalangan kishi murakkab badiiy didga ega, uning xatti-harakati va xulq-atvori chiroyli, u chiroyli yurishga, boy so'z boyligi va
boshqalarga egadir. Aksincha, tarbiyaning etishmasligi, badiiy didning etishmasligi harakatlar va qo'pol xulq-atvorlarda aniq namoyon bo'ladi.
Shubhasiz, shifokorning nutqi uylab ko’rilgan, aniq, maqul bo'lishi kerak. Bularning barchasi dori-darmonlar kabi katta ahamiyatga ega. Shifokorning birinchi va muhim quroli uning so'zidir. Shifokorning har bir harakatida, uning xulq-atvori va so'zlaganida uning ta'lim, sezuvchanlik, o'z-o'zini anglash va vaziyatni to'g'ri baholashi bilinib turishi kerak. Tibbiy xodimlarning xulq-atvori va o’zini tutishi ularning ichki cheklov va mas'uliyatini ko'rsatishi kerak. Har birimiz ularning xulq-atvori va nutqidan ularga ishonchni ilhomlantirgan taniqli shifokorni eslatishimiz mumkin. Uning xulq-atvori, xatti-harakatlarida siz aqliy zo'riqish, ma'naviy boylik va ichki ishonchni his qilishingiz kerak. Boshqa tomondan, shifokorning yomon xulq-atvori, yomon nutq va odobsiz xatti-harakatlari bemorga nafaqat jismoniy, balki ma'naviy azob-uqubatlarga olib keladi. Bemor telefon orqali gaplashishni davom ettiradigan, fonendoskop yoki qalam bilan o'ynashni davom ettiradigan, ayniqsa, ustunligini ta'kidlab, bemor tushunmaydigan xorijiy so'zlarni ishlatishi, turmaklash yoki bo'yanishni qo'llaydigan shifokorga ishonishi qiyin. Bularning barchasi bemorning psixologik holatiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Gippokrat ham shunday degandi: "Shifokor ... keraksiz bezak va bo'yanishsiz mohiyatan yoqimli bo'lishi kerak"⁹. Shu bilan birga, shifokorning yomon xulq-atvori, mos kelmaydigan kiyim-kechaklari, ortiqcha zargarlik buyumlari o'zlarini yomon didi va mutanosiblik hissi yo'qligi haqida gapiradi.
Shifokorning yuz ifodasi, xulq-atvori uning tabiatan shubhali, tashvishli holati bemorlar tomonidan keskin qabul qilinadi. Bunday bemorlar shifokorning yuz ifodalari va xulq-atvorida o'zlarini qiziqtirgan savollarga javob topishga harakat qilishadi. Shunday qilib, shifokorning xulq-atvori, uning butun qiyofasi mazmunli, mantiqiy tushunarli, ma'naviy jihatdan to'yingan va jozibali bo'lishi kerak va bosh, qo'l va butun tananing harakatlari aniq va tabiiy bo'lishi kerak. Xuddi shu narsa kiyim haqida ham aytilgan bo'lishi mumkin. Odatda kiyim orqali estetik did va insonning ichki madaniyati hukm qilinadi.
Insonning tashqi ko’rinishii vositasi bo'lgan kiyim nafaqat pragmatik, balki estetik ahamiyatga ega bo'lib, insonning didini, uning afzalliklarini ko'rsatadi, psixologik moslashishga va jamiyatda o'z o'rnini topishga yordam beradi. Shifokorning kiyimlari iloji boricha toza, tartibli va qulay bo'lishi kerak. Bemorning
xonasiga frantsuz poshnali poyabzallarda, dekolte yoki kechki liboslarda kirish mumkinmas.
Nutqqa kelsak, nutq insonning ichki dunyosiga ta'sir qilishning kuchli usuli bo'lib, unda chuqur his-tuyg'ularni uyg'otadi. So'zlar mazmunli, ham to’g’ri, ham ko’chma ma'noda ishlatiladi. Muayyan vaziyatda to'g'ri so'zlarni topish, bu so'zlarning ma'nosini ta'kidlash katta san'atdir. Bu juda ko'p ichki ta'limni talab qiladigan san'atdir. Og'zaki nutqda nafaqat ma'no, balki ovoz, talaffuz, ovozning akslanishlari va nutqning intonatsiyasi ham katta ahamiyatga ega. Shubhasiz, talaffuz ruhiy holatni, ichki tarkibni ifodalovchi nutqning ruhi deb ataladi. Aslida, til aloqa shakli sifatida faqat so'zlardan emas, balki intonatsiya, talaffuzdan iborat. Turli xil so'zlar turli ma'nolarga ega. Axir, so'zning talaffuzining ifodasi, uning boyligi hayotda va amalda to'g'ri tanlangan so'zning to'g'ri ovozi bilan ifodalanadi. Rejissyor K. Stanislavskiy tizimida "matn va subtekst" usuli mavjud. Bu erda "matn" – bu so'zlarning kombinatsiyasi va " subtekst " - barcha mumkin bo'lgan yo'llar bilan ifodalanishi kerak bo'lgan ma'nodir. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, subtekst matnning o'ziga qaraganda boy, to'laqonli va murakkabroq. Xuddi shu matn turli subtekstlarni o'tkazish uchun ishlatilishi mumkindek. Hatto turli xil intonatsiyalarda aytilgan "Ha" so'zi ham turli ma'nolarni keltirib chiqarishi mumkin: savolning ma'nosida ham, noaniqlik ma'nosida ham, tasdiqlash ma'nosida ham kelishi mumkin. Grammatikada intonatsiyani o'tkazish uchun punktuatsiya belgilari mavjud bo'lsa ham: savol belgisi, nishon belgisi va boshqalar. Sog'liqni saqlash xodimlari ovoz turlarini uzatishning barcha usullariga ega bo'lishlari juda muhimdir. Agar shifokorning nutqi nafaqat og'zaki matnga, balki subtekstga ham boy va to'liq bo'lsa, bemor odatda matnni emas, balki subtekstni ham anglaydi.
Agar talaffuz so'zning ma'nosini va mazmunini ifodalasa, unda insonning nutqi mazmunga boy bo'ladi. Inson o'z fikrlarini aniq va mazmunli tarzda o'ylashi va ifodalashi mumkin.
Bemor o’z shifokorining so’zlashini qabul qila boshlagan ko'p holatlar mavjud. Ona tilini mukammal biladigan, uning ichki go'zalligini va so’zlash turlarning boyligini his etadigan shifokorlar bor. Qo'rquv shifokorlarning zamonaviy so'z birikmalarida salbiy tendentsiyalarni keltirib chiqaradi. Agar shifokor bemorga uning nomi bilan emas, balki uning kasalligi nomi bilan murojat qilsa masalan: oshqozon yaradori, astmatik, gastritik va boshqalar. Aslida, bemorning shaxsiyatining ma'naviy boyligi sun'iy ravishda odatda kasalliklarning tor doirasi bilan chegaralanadi. Bu, shubhasiz, yoqimsiz taassurot qoldiradi va bemorda salbiy his-tuyg'ularga sabab bo'ladi. Ona tilda ekvivalentlar mavjud bo'lganda shifokorlar tomonidan xorijiy so'zlardan foydalanish ham maqul emas. Bunday hollarda nafaqat ona tili buzilgan, balki muloqot uchun qabul qilinishi mumkin bo'lmagan, chidab bo'lmas sharoitlar yaratilgan.