Biokimyo va molekulyar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hayvon hujayralari muhandisligi
|
Gen muxandisligida q
o‘ llaniladigan plazmid va fag vektorlar, restriktazalar Bakteriya va tuban eukariot organizmlar hujayralarida asosiy xromosomadan tashqari, kichik o‘ lchamga ega b o‘ lgan xalqasimon yoki chiziqsimon strukturaga ega b o‘ lgan q o‘ shimcha xromasomalar mavjuddir bu mini-xromosomalar plazmidlar deb ataladi. Plazmid DNKasi k o‘ pi bilan 3-10 tagacha genlarni o‘ zida saqlaydi. Bu genlar, asosan antibiotik yoki zaharli toksinlarni parchalovchi fermentlarni sinteziga javobgardir. Shu tufayli plazmidlar bakteriya, achitqi va zamburu g‘ larning antibiotik va zaharli toksinlarga chidamlili gini ta’minlaydi. Plazmidning antibiotik parchalovchi genlari bir plazmiddan ikkinchisiga transpozonlar bilan birikkan holatda ham k o‘ chib o‘ ta oladi. Bu molekulyar jarayon kasal chaqiruvchi mikroblarning antibiotiklarga chidamliligini nixoyatda oshiradi. Plazmidalar o‘ z xususiyatiga k o‘ ra ikkiga b o‘ linadi. 156 Hayvon hujayralari muhandisligi Hayvon hujayrasidan maqsadli mahsulotlarni olishning samarali usuli - gibrid hujayralami hosil qilishga asoslangandir. Bunga misol tariqasida gibridom hujayralami keltirish mumkin. Mazkur usulda Blimfosit hujayra va rak hujayralari o‘zaro umumlashtiriladi. Aynan, shu metodologiya asosida taloq hujayrasi bilan mieloma (qon sistemasi kasalligi - leykozlaming bir turi, kasallik ko‘mikning genetik o'zgargan plazmatik mieloma hu jayralarini ko‘payib ketishi, suyak, qon yaratish, siydik ajratish tizimlari izdan chiqadigan og‘ir kasallik). Hujayralari birlashtirilib, gibridom hujayralar yaratilgan. Hosil bo‘lgan gibridomlar taloqda antitela yoki antitana sintezlaydigan, mielomlardan esa to‘xtovsiz o‘sish va boiinish xususiyatlarini qabul qilgan. Mazkur usul asosida hozirgi kunda tibbiyotda va biologiya fanida keng qo‘llanadigan monoklonal antitelalar (mk AT) olinishi yo‘lga qo‘yilgan. Hozirgi kunda monoklonal antitelalar olinish usul i yaratilgan bo‘lib, immunokomplement hujayralar va shu bilan birga mielom hujayralar asosida gibrid hujayra olish orqali amalga oshiriladi. Monoklonal antitelalar aynan bir antigen spetsifikligi bilan xarakterlanadi. Shu sababli, ushbu jarayonda, sichqonl arga ma’lum bir antigen yuborilib, antitanalar olinadi. Antitanalarni sichqon organizmida B-plazmatik, Blimfotsitlar polietilenglikol ishtirokida mielom hujayralar ishlab chiqaradi. Shu sababli B-limfotsit ajratilib, mielom hujayra bilan o‘zaro qo'shiladil ar. Tajribaning shartlaridan biri shu boMishi kerakki, 40- 50% polietilenglikol yoki 7,5% dimetilsulfoksid ta’sirida hujayralar o‘zaro birlashadi. Natijada gibrid hujayralar hosil bo‘ladi. Yuqorida qayd etilgan moddalar ta’sirida gibrid hujayralar soni ortadi. Hosil bo‘lgan gibrid hujayralami, boshqa gibridlanmagan hujayralair tarkibidan ajratib olish uchun ushbu hujayralar NAT- ozuqa muhitida seleksiya qilinadi. NAT-ozuqa muhiti tarkibida gipoksantin, aminopterin va timidin kabi moddalar mavjuddir. Bu o‘rinda shuni aytib o‘tish kerakki, aminopterin taloq huayralarida (boshqa hujayralarda ham) boMinadigan, va DNK sintezida 157 ishtirok etadigan gipoksantinfosforiboziltransferaza fermentini ingibirlash xususiyatiga egadir. Shu sababli gibrid hujayralar olish jarayonida taloq hujayralariga, (ular NAT-ozuqa muhitida halok bo'lmasligi uchun) ular noqulay sharoitda faoliyat ko‘rsatishlari uchun yuqorida aytib o ‘tilgan ferment geni kiritiladi. NAT- ozuqa muhitida mielom va boshqa hujayralar halok bo‘ladi. Ushbu muhitda faqat gibrid hujayralar faoliyat ko‘rsatadilar. Hosil bo‘lgan gibrid klonlar monoklonal antitelalami ishlab chiqaradi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|