Biologik faol moddalar. "Biologik faol modda" tushunchasi. Bola organizmiga dorivor moddalalarning ta’siri. Zararli moddalarning ta’siri

Biologik faol moddalar(BAS) - tirik organizmlarning hayotiy faolligini saqlab turish uchun zarur bo'lgan, tirik organizmlarning ayrim guruhlariga yoki ularning hujayralariga nisbatan past konsentratsiyada yuqori fiziologik faollikka ega bo'lgan, xavfli o'smalar, ularning o'sishini tanlab inhibe qiladigan yoki tezlashtiradigan yoki rivojlanishini butunlay bostiradigan kimyoviy moddalar. Ularning aksariyati oziq-ovqatda uchraydi, masalan: alkaloidlar, gormonlar va gormonga o'xshash birikmalar, vitaminlar, iz elementlari, biogen aminlar, neyrotransmitterlar. Ularning barchasi farmakologik faollikka ega va ko'pchilik farmakologiya bilan bog'liq kuchli moddalarning eng yaqin prekursorlari hisoblanadi. BAS mikroelementlari biologik faol oziq -ovqat qo'shimchalari tarkibida terapevtik va profilaktik maqsadlarda ishlatiladi. Dori moddalarini so’rilishi tezligi, kuchi va ta’sir muddati ulrani organizmga qaysi yo’l bilan yuborilganligiga bog’liq bo’ladi. Dori moddalarini bemor organizmiga yuborish usuli uning axvoliga, dori moddalarining fizik ximiyaviy xossalariga va ularning ta’sir etish muddatiga qarab tanlanadi. Dori moddalari ikki usulda yuboriladi

Enteral	Parenteral
Til ostigaOg’iz orkali O’n ikki barmoq ichakka To’g’ri ichakka	Nafas orqali ingalyasiya, aerozolTeri ustiga SHiliq qavatlarga Bo’shliqlarga Teri ostiga Mushaklar orasiga, venalarga Arteriyaga Orqa miya kanaliga Bo’g’imlarga Suyaklar orasiga YUrak mushaklariga Epintroforez

EnteralParenteralHar bir bolaning normal o‘sishi va rivojlanishi uchun yetarlicha ozuqaviy moddalar kerak. Yoshga bog‘liq holda organizm ehtiyojini qondirish uchun yog‘, oqsil va uglevod nisbati va sifati yetarlicha bo‘lishi zarur. Bundan tashqari ovqat tarkibida vitamin-minerallar organizmga keragicha tushishi va a’zolarning o‘sishi uchun muhim. Bolalikning erta davrlarida eng ko‘p uchraydigan yetishmovchilik holati – gipokalsiyemiya (kalsiy yetishmovchiligi) dir. Bolalarda kalsiy yetishmovchiligi jiddiy asoratlarga olib kelishi mumkin, masalan to‘satdan suyaklar sinishi, sudorgilar (talvasa), suyak va nerv tizimi rivojlanishi ortda qolishi. Kalsiy yetishmovchiligiga sabablari Bola organizmida kalsiyning normal ko‘rsatkichda bo‘lishi uchun, ovqat ratsionida kunlik kalsiyning dozasi 500-1000 mg bo‘lishi kerak. Ko‘krak yoshidagi bolalar kalsiyning yetarli miqdorini ona sutidan olishadi va bu davrda qo‘shimcha ravishda kalsiy preparatlaridan ham foydalanish kerak bo‘ladi. Qonda kalsiyning sezilarli darajada kamayishi bolalar raxiti va uning asoratlariga olib keladi. Yuqorida aytganimizdek emizikli bolalar kalsiyni ona sutidan qabul qilishadi, demak ona iste’mol qilayotgan mahsulotlar kalsiyga boy bo‘lishi zarur. Bolalikning birinchi yilida kalsiy faqatgina, ovqat bilan kam miqdorda tushganligi sababli defitsitga uchramaydi, balki bola organizmida D3 vitamini yetishmasligi hisobiga ham kelib chiqadi. D3 vitamini kalsiyning so‘rilishida muhim rol o‘ynaydi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining ko‘rsatmasiga binoan har bir ko‘krak yoshidagi bola kuz-qish mavsumida qo‘shimcha ravishda, eritma ko‘rinishida D3 vitaminini qabul qilishi lozim. Bahor-yoz mavsumida D3 vitamini bola organizmida mustaqil ravishda quyosh nuri ta’sirida sintezlanadi. Bu davrda qo‘shimcha vitamin qabul qilish organizmda uning miqdori oshishiga olib keladi, ya’ni gipervitaminoz holati kelib chiqishi mumkin. Bolalikning keyingi davrlarida gipokalsiyemiya ko‘pincha oshqozon ichak trakti kasalliklari (gastrit, kolit, ichaklar dizbiozi va boshqalar), ayrim dori preparatlarini qabul qilish oqibatida oshqozonning so‘rish funksiyasini buzilishi (antadsidlar, sorbentlar) natijasida kelib chiqadi.