Biologik suyuqlik

Mavzu; Getero -va polifunksional birikmalar asosida ishlab chiqariladigan zamonaviy dori vositalari

Geterotsiklik birikmalar (getero... va yun. kyklos — halqa) — molekulasida halqa saqlaydigan va bu halqada ugleroddan tashqari bir yoki bir nechta boshqa elementlarning atomlari (geteroatomlar)ni tutadigan organik moddalar. Halqasida azot (N), kislorod (O), oltingugurt (S) tutadigan G.b. katta ahamiyatga ega boʻlib, ularga nuklein kislotalar, oqsillar va b. molekulalari tuzilishida ishtirok etadigan alkaloidlar, vitaminlar, antibiotiklar va tabiiy pigmentlar kiradi. Xalqaro nomenklaturaga asosan muhim G.b.ning trivial nomlari saqlanib qolgan, mas, pirrol (I), furan (II), tiofen (III). Halqasida 3 tadan 10 tagacha atom tutgan monotsiklik G.b.ning nomlari ulardagi geteroatomlar (N — aza, O — oksa, S — tia, R — fosfa va h.k.)ni, aʼzolarining sonini, halqalarning toʻyingan yoki toʻyinmaganligini eʼtiborga olgan holda tuziladi Mas, aziridin (IV), tiiren (V), tiyet (VI), 1,3dioksolan (VII), pergidropirimidin (VIII). 5 va 6 aʼzoli toʻyinmaganG.b. aromatik xossaga ega boʻlganligi sababli geteroaromatik birikmalar deb ataladi. Ular (mas, tiofen, pirrol, piridin)ning kimyoviy xossalari benzol va uning hosilalariga oʻxshashdir. G.b.ga koʻpchina moddalar, mas, furan guruhiga furfurol (plastmassa i.ch.da ishlatiladigan xom ashyo), pirrol hosilasiga oʻsimliklar xlorofili va qon gemini kiradi. G.b. oʻsimlik va tirik organizm hayot faoliyatida muhim ahamiyatga ega. Tibbiyotda qoʻllaniladigan doridarmonlarning deyarli yarmi G.b.dan iborat.K a t a b o l i t i k l a r K a t a b o l i t i k jarayonlar (katabolizm) natijasida yukori molekulyar moddalar oksidlanib kuyi molekulyar moddalarga aylanadi va natijada katta mikdorda energiya ajralib chikadi. A n a b o l i t i k L a r A n a b o l i t i k jarayonlar (anabolizm) natijasida kuyi molekulali moddalardan yukori molekulyar moddalar sintezlanadi. Polifunksional birikmalar P o l i f u n k s i o n a l birikmalar deb tarkibida ikki va undan ortik bir xil funksional gruppalar saqlagan birikmalarga aytiladi. Bularga: Kóp atomli spirtlar: Prapantriol 1,2,3, etandiol 1,2; Ikki atomli fenollar: Pirikatexin, rizorsin, gidroxinon; Diaminlar: Etandiamin 1,2, butandiamin 1,4; Dikarbon kislotalar: Oksalar k-ta, malon k-ta, qahrabo k-ta. Geterofunksional birikmalar G e t e r o f u n k s i o n a l birikmalar deb tarkibida bir vaqtni ózida bir biridan tabiati bilan farklanadigan bir nechta funksional guruhlar saqlaydidigan birikmalarga aytiladi. Bularga: Aminospirtlar: 2-aminometanol; Aminokislotalar: a-aminomoykislota; Gidroksilkislota: a-gidroksomoykislota; Aminospirtlarni eng oddiy vakili 2-aminoetanol (kolamin)dir. Kolamin- HO – CH2 – CH2 – NH2. Kolamin molekulasida ham aminoguruh, ham gidroksil guruh bólgani uchun u ham spirtlarga, ham aminlarga xos reaksiyalarga kiradi. Kolamin fragmenti tibbiyotda allergiyaga qarshi va uyqu keltiruvchi dorivor modda dimedrol molekulasi tarkibiga kiradi. Xolin Tirik organizmda xolin metabolitik jarayonlarda ishtirok etuvchi betain ioniga aylanadi, asetilkoferment A yordamida asetillanib nerv tóqimalarda nerv impulslarini ótkazishda ishtirok etadigan (neyromediator) asetilxolinga aylanadi. Xolinning bir qator hosilalari tibbiyotda keng kullaniladi: Asetilxolin-kichik konsentrasiyalarda faol ta‘sir etuvchi, asab tukimalarida asab kuzgolishini uzatuvchi keng tarkalgan mediator (vositachi)dir. TibbiYotda tarkibida xolin saklovchi quyidagi dorivor moddalar Qóllanadi. Asetilxolinxlorid [CH3-COO-CH2-CH2N+(CH3)3]CL - tibbiyotda qon tomirlarni kengaytiruvchi vosita sifatida keng qóllanadi; Karbamoilxolin xlorid (karbaxolin) [H2N-COO-CH2-CH2-N+(CH3)3]CL-xolinning karbamin kislota bilan hosil kilgan murakkab efiri. Xolin-esteraza fermenti tomonidan gidrolizlanmaydi, shuning uchun xolindan kuchli bólib, tomir kengaytiruvchi vosita sifatida kullaniladi. Sukstinilxolinyodid (ditinil– xolinning kahrabo kislota bilan hosil qilgan murakkab efiri –mushaklar taranligini kamaytiruvchi xossasiga ega; Sukstinilxolinyodid (ditinil– xolinning kahrabo kislota bilan hosil qilgan murakkab efiri – mushaklar taranligini kamaytiruvchi xossasiga ega; Xolinning molekula ichida degidratlanish mahsuloti neyrin (trimetilvinilammoniy) oqsillarni chirishi natijasida hosil bóladi. U óta zaxarli birikmadir. Neyrin – asab tukimalarida bóladi, kuchli zaxar, murda zaxarlariga kiradi. Katexolaminlarga dofamin, noradrenalin va adrenalinlar kiradi. Katexolaminlarga dofamin, noradrenalin va adrenalinlar kiradi. Adrenalin – yurak faoliyati va karbon suvlar (uglevodlar) almashinuvini boshkarishda ishtirok etadi. Fiziologik stress xolatlarida konga ajralib chikadi (kurkuv gormoni) va kon bosimini oshiradi. Adrenalin – yurak faoliyati va karbon suvlar (uglevodlar) almashinuvini boshkarishda ishtirok etadi. Fiziologik stress xolatlarida konga ajralib chikadi (kurkuv gormoni) va kon bosimini oshiradi. Katexolinlar ishtirokida simpatik nervlarning uchlariga nerv impulslari ótkaziladi. Bu moddalar kon bosimga ta‘sir etishi bilan birga hayot faoliyatining boshqa kóp tomonlariga ta‘sir etadi. adrenalinlar kiradi.

Mavzu ;Viruslarga va o‘smalarga qarshi dori vositalarning ta’sir mexanizmi (DNK, RNK fermentlariga nisbatan)
Virusga qarshi preparat virusli infeksiyalarni davolash uchun ishlatiladigan dorilar sinfidir.[1] Virusga qarshi preparatlarning aksariyati oʻziga xos viruslarga qarshi kurashadi, keng spektrli virusga qarshi preparatlar esa turli xil viruslarga qarshi taʼsir koʻrsatadi.[2] Aksariyat antibiotiklardan farqli oʻlaroq, virusga qarshi preparatlar maqsadli patogenini oʻldirmaydi; uning oʻrniga, uning rivojlanishiga toʻsqinlik qiladi.Virusga qarshi preparatlar — bu antimikrobial preparatlarning bir sinfi boʻlib, antibiotiklarni (antibakterial preparatlar deb ham ataladi), antifungal va antiparazitik preparatlarni[3] yoki monoklonal antikorga asoslangan virusga qarshi preparatlarni oʻz ichiga olgan katta guruhdir.[4] Aksariyat virusga qarshi preparatlardan uy sharoida foydalanish uchun nisbatan zararsiz sanaladi, shuning uchun ham infeksiyalarni davolash uchun ishlatilishi mumkin. Bu turdagi preparat tana yoki uning tashqarisidagi virus zarralarini zararsizlantiradi yoki yoʻq qiladi. Tabiiy viritsidlar evkalipt va Avstraliyada uchraydigan choy daraxtlari kabi baʼzi oʻsimliklardan tayyorlanadi.[5]
Hozirgi vaqtda o'smaga qarshi dori vositalarining 81 ga yaqin turi klinik jihatdan keng qo'llaniladi.1. O'simtaga qarshi dorilar ta'sir manbai va mexanizmiga ko'ra tasniflanadi.Odatda alkillovchi dorilar, antimetabolitlar, antibiotiklar, o'simliklar, gormonlar va boshqa dorilarga bo'linadi.Boshqa dorilarga platina, asparaginaza, maqsadli terapiya preparatlari va boshqalar kiradi, biologik reagentlar va gen terapiyasi bundan mustasno.Ushbu tasnif o'smaga qarshi dorilarning hozirgi rivojlanishini umumlashtira olmaydi.Ikkinchidan, boshqa tasniflash ko'plab toifalarga bo'lingan dorilarning molekulyar maqsadlariga asoslanadi.Birinchi toifaga DNKning kimyoviy tuzilishiga ta'sir qiluvchi dorilar, masalan, alkillovchi yoki platina birikmalari kiradi.Ikkinchi toifa - nuklein kislota sinteziga ta'sir qiluvchi dorilar, masalan, antimetabolitlar.Uchinchi toifa - DNK shabloniga ta'sir qiluvchi, DNKning transkripsiyasi va inhibisyoniga ta'sir qiluvchi va RNK polimeraza ta'sirida RNK sintezini inhibe qiluvchi dori.To'rtinchi toifa - oqsil sinteziga ta'sir qiluvchi dorilar, masalan, paklitaksel, vinblastin va boshqalar.Oxirgi toifaga gormonlar, aspartik kislota, maqsadli terapiya preparatlari va boshqalar kabi boshqa turdagi dorilar kiradi, ammo hozirgi o'smaga qarshi dorilar tez sur'atlar bilan rivojlanmoqda va yuqoridagi toifalar mavjud dorilar va dori-darmonlarni umumlashtira olmaydi. klinikaga kirish uchun.."
Hozirgi vaqtda klinik amaliyotda o'smaga qarshi ko'plab dorilar mavjud.Masalan,oksaliplatin, ftorurasil, va irinotekan oshqozon-ichak o'smalari uchun ishlatilishi mumkin.Oshqozon saratoni bilan og'rigan bemorlarni dori vositalari bilan davolash mumkinsisplatinvapaklitaksel.Umuman olganda, turli xil saraton kasalliklari turli dorilarni tanlaydi.Bundan tashqari, saraton kasalligini molekulyar maqsadli dorilar, masalan, erlotinib, osimertinib, setuksimab va boshqa dorilar bilan davolash mumkin.
CIPN ni keltirib chiqaradigan keng tarqalgan o'smaga qarshi dorilarPaklitaksel, platina, vinblastin,Metotreksat, Ftorouratsil, Ifosfamid,Sitarabin, Fludarabin, Talidomid,Bortimiazolva hokazo.
Paklitaksel neyrotoksiklikni kamaytirish yoki qaytarish uchun nerv o'sish omilidan foydalanadi;sisplatin tufayli kelib chiqqan neyropatiyaning oldini olish uchun kamaytirilgan glutation va amifostindan foydalanadi;oksaliplatin sovuq stimulyatsiyani periferik nervlarga ta'sir qilishiga yo'l qo'ymaslik uchun foydalanish paytida sovuq stimulyatsiya bilan aloqa qilmaydi Stimulyatsiya, kaltsiy-magniy aralashmasidan foydalanish o'tkir neyrotoksiklik belgilarining chastotasi va intensivligini kamaytirishi va kümülatif neyropatiyaning paydo bo'lishini kechiktirishi mumkin;ifosfamid neyrotoksiklikni oldini olish uchun metilen ko'kni tanlashi mumkin;ftorouratsil uchun tiamindan foydalaning nervlarni oldini olish mumkin Toksik ta'sir .