Biologiya darslarida tayanch kompetensiyalarni shakllantirish

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
26 
biologiya darslarida o„quvchilarning kelgusida jamiyatda muloqotga kirishishi uchun 
zarur bo„ladigan og‟zaki va yozma nutqni mukammal o„zlashtirishi, o„z fikrini aniq va 
tushunarli bayon etish, darslik va qo„shimcha adabiyotlardagi matn asosida mantiqiy 
ketma-ketlikda savollar tuzish, savollarga yozma va og‟zaki javob yozish, o„z o„rtoqlari 
va ustozlar bilan muloqotda muomala madaniyati me‟yorlariga amal qilish, kichik 
guruhlarda ishlash jarayonida guruh a‟zolarining fikrini hurmat qilgan holda o„z fikrini 
bayon eta olish, jamoaviy hamkorlikda ishlay olish, o„zlashtirgan bilim, ko„nikma va 
malakalariga asoslangan holda o„z fikrini himoya qilish va ishontira olish, darslarda 
tashkil etiladigan o„quv bahslar va turli ziddiyatli vaziyatlarda o„z ehtiroslarini 
boshqarish, muammo va kelishmovchiliklarni hal etishda zarur bo„lgan qarorlarni qabul 
qila olish, o„z ona tili bilan bir qatorda horijiy tillarni o„zlashtirishiga zamin yaratishi 
lozim.O‟quvchilarda kommunikativ kompetensiyalarni rivojlantirishda biologik 
kechalar va tanlovlar muhim ahamiyat kasb etadi. Biologiya o„qituvchisi o„quvchilarda 
axborot bilan ishlash kompetensiyasini tarkib toptirish maqsadida mavzuga oid o„quv 
va videofilmlardan foydalanishi, qo„shimcha adabiyotlar va internet saytlaridagi 
ma‟lumotlarni saralashi, shu asosda o„quvchilarga referat, doklad va taqdimot 
materiallarini tayyorlash yuzasidan topshiriqlarni berish orqali ularning ilmiy 
dunyoqarashini kengaytirishi uchun dars, darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va 
sinfdan tashqari mashg‟ulotlardan samarali va o„z o„rnida foydalanishi zarur.Biologiya 
o„qituvchisi “Yosh biologlar” to„garagining ish rejasini tuzishda o„quvchilarda axborot 
bilan ishlash kompetensiyasini tarkib toptirish nazarda tutishi lozim.Biologiya 
o„qituvchisidan o„quvchilarning shaxs sifatida o„z-o„zini rivojlantirish kompetensiyasini 
tarkib toptirish maqsadida o„quvchilarning mustaqil ishlari va ta‟limiga e‟tibor 
qaratishi, o„quvchilarning o„z-o„zini baholashi uchun mavzular bo„yicha standart va 
nostandart o„quv va test topshiriqlari bazasini yaratishi, uni kompyuter xotirasiga 
joylashtirib adaptiv test topshiriqlariga aylantirishi, shuningdek, o„quvchilar bilan 
o„tkaziladigan ma‟naviyat daqiqalarida jismoniy, ma‟naviy, ruhiy va intellektual 
kamolotga erishishga yo„naltirish talab etiladi.Biologik ta‟lim-tarbiya jarayonida 
innovatsion 
texnologiyalar, 
jumladan, 
o„quvchi 
shaxsiga 
yo„naltirilgan 
texnologiyalardan foydalanish o„quvchilarning shaxs sifatida o„z-o„zini rivojlantirish 
kompetensiyasini tarkib toptirish imkonini beradi.Biologiyani o„qitish jarayonida 
o„quvchilarda ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasini tarkib toptirishda biologiya 
darslari, darsdan tashqari ishlar, ekskursiyalar va sinfdan tashqari mashg‟ulotlar muhim 
o„rin tutadi. Mazkur jarayonda o„quvchilarni tabiat va jamiyatda bo„layotgan voqea, 
hodisa va jarayonlar, mavzuga doir O‟zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi moddalari 
bilan tanishtirish, aqliy, ma‟naviy-axloqiy, iqtisodiy, huquqiy, jismoniy, mehnat 
tarbiyasiga e‟tibor qaratish, muayyan kasbni mukammal egallash orqali Vatan 
ravnaqiga hissa qo„shish, jamiyat va oilasi manfaatlari uchun xizmat qilish, insonlarga 
mehr-muruvvat ko„rsatish, saxovatli bo„lishga undash zarur.O‟quvchilarda ijtimoiy faol 
fuqarolik kompetensiyasini tarkib toptirishda o„qitishning barcha shakllari: dars, 

---