Biologiya (turlar bo’yicha) Termiz 2021

6-masala. Odamlarda ter bezining yo’qligi retsessiv belgi sifatida nasldan-naslga o’tadi. Uni ta’min etuvchi gen X xromosomada joylashgan. Bu belgi bo’yicha sog’lom yigit otasi kasal, onasi esa sog’lom qizga uylandi. Bu yangi oilada tug’iladigan o’g’il va qiz bolalarning ter beziga ega bo’lmaslik ehtimoli qanday?

7-masala. Gemofiliya kasalligi retsessiv gen (h) ta’sirida yuzaaga chiqib, uning dominant alleli (H) qonning normada ivishini ta’minlaydi. Retsessiv geni bo’lgan geterozigotali ona kasallikni tashuvchi hisoblanadi.

a) Agar geterozigotali sog’lom ayol sog’lom erkakka turmushga chiqsa oilada necha foiz kasal o’g’il bolalar tug’iladi?

b) Agar shu kasallikni tashuvchi qiz kasal erkakka turmushga chiqsa, kasal bolalarning tug’ilish ehtimoli qenday?

8-masala. U xromosomaga bog’liq bo’lgan gipertrixoz belgisi bor bola 17 yoshga to’lganidan keyin bu belgi yuzaga chiqadi. Ixtiozning bir shakli retsessiv belgi bo’lib, X xromosoma bilan bog’liq. Har ikkala belgi bo’yicha normal ayol bilan gipertrixoz erkak oilasida ixtioz belgisiga ega bo’lgan o’g’il tug’ilgan. SHu bolada gipertrixoz belgisi bo’lishi mumkinmi? Ikkita belgi bo’yicha normal farzand tug’ilishi mumkinmi? U qanday jinsli bo’ladi?

9-masala. Gemofiliya va daltonizm retsessiv belgi bo’lib, X xromosomaga bog’liq holda irsiylanadi. Qizning otasi gemofiliya va daltonizm bilan kasal, onasi sog’lom va sog’ oiladan. Qiz sog’ yigitga turmushga chiqsa, bolalarining fenotipi qanday bo’ladi?

10-masala. Qizning onasi daltonik, otasi gemofilik. ikkala belgi bo’yicha kasal bo’lgan erkakka turmushga chiqdi. Oilada ikki kasallik bo’yicha bolalarning tug’ilish ehtimo­lini aniqlang.

11-masala. Gipertoniya geni autosomaga bog’liq holda irsiylanadi. Ko’zning optik atrofiyasi esa, retsessiv X Xromosomaga birikkan holda irsiylanadi. Agar ko’zi optic atrofiyali ayol gipertoniya bilan kasallangan erkakka (bu yigitning otasi ham gipertoniya bilan og’rigan bo’lib, onasi sog’lom) turmushga chiqsa, oilada tug’ilgan chaqaloqning yuqorida ko’rsatilgan kasalliklarning ikkisi bilan og’rish ehtimolini aniqlang? Bu oilada sog’lom bolalarning tug’ilish ehtimoli qanday?

12-masala. Gipertrixoz geni retsessiv bo’lib, U xromosoma orqali irsiylanadi. Ixtioz xastaligining bir turi (terida yoriqlar bo’lishi) X xromosoma orqali irsiylanadi. Ayol ikki belgi bo’yicha normal, erkak gipertrixoz bo’lgan oilada tug’ilgan, ixtioz kasaliga chalingan. 1. SHu o’g’ilda keyinchalik gipertri­xoz paydo bo’lishi mumkinmi? 2. Bu oilada bolalarning ikki belgi bo’yicha sog’ bo’lishi mumkinmi? 3. O’g’il bolada bo’ladimi yoki qizdami?

13-masala. Ranglarni ajrata oladigan erkak va ayoldan tug’ilgan daltonik o’g’il uylanib, normal ko’radigan qiz ko’rdi. Uning ikkinchi qizi esa turmushga chiqqanda bitta normal ko’radigan qiz va bitta daltonik o’g’il ko’rdi. SHu oilaning yana biri normal ko’radigan qiz, beshta normal ko’radigan o’g’il ko’rdi. Ota-ona, ularning farzandlari va nevaralarining genoti­pini aniqlang?

14-masala. Daltonik va qon gruppasi AB bo’lgan erkak ranglarni normal ajratuvchi va I qon gruppali ayol bilan turmush qurgan. Ayolning otasi dalьtonik va A qon gruppasiga ega. Bu oilada ikkita bola tug’ilgan: ranglarni normal ajratuvchi va A qon gruppasiga ega qiz hamda ranglarni normal ajratuvchi va B qon gruppali o’g’il bola. Bu oilaning shajarasini tuzib, barcha oila a’zolarining genotipini ko’rsating. Dalьtonik farzandlarning tug’ilish ehtimoli qanday? Bolalar ota-onasining qon gruppasiga ega bo’ladimi?