Lipoliz jarayoniga ta'sir ko’rsatuvchi omillar Lipazalar
aktivatorlarini
(faollashtiruvchilarini)
o’rganish asnosida, bu
fermentlarni katalitik ta'siri uchun kofaktor kerak emas, degan fikrga kelingan. Suvda
eruvchan substratlarga ta'sir ko’rsatuvchi fermentlardan farqli o’laroq, lipazalar suvli
faza bilan gidrofob substratlar orasidagi chegaradagina ta'sir etganligi sababli, aynan
mana shu chegaraga ta'sir ko’rsatuvchi ko’plab moddalar bu fermentni faolligini
o’zgartirishi mumkin.
Lipoliz (lipaza fermenti ishtirokida parchalanish reaktsiyasi) jarayonining eng
muhim aktivatorlari qatoriga osh tuzi, kaltsiy ionlari, safro kislotalari, yog' kislotalarini
kiritish mumkin.
Osh tuzi (NaCl)ni lipoliz jarayoniga ta'siri Osh tuzi va boshqa anorganik tuzlar, ikki faza oralig'idagi sirtga qarama-qarshi
ionlar tashiydi va yog' kislotalarining dissotsiatsiya konstantalariga ta'sir etadi. Bu esa
lipaza katalizlaydigan reaktsiya tezligining oshishiga olib keladi. Ammo, NaClni uzun
zanjirli triglitseridlar lipolizidagi roli biroz boshqacharoq. Ba'zida, osh tuzi umuman
qo’shilmagan muhitda lipoliz jarayoni mutlaqo kechmaydi.
Qarama-qarshi
ionlar bo’lmaganda elektrostatik ta'sir ferment-substrat
kompleksini hosil bo’lishiga halaqit beradi, degan fikrga kelish mumkin. Ko’pchilik
olimlarning fikricha, qisqa zanjirli glitseridlarni lipazalar ta'sirida parchalanish
jarayonini NaClfaollaydi. ChunkiNaClmavjud bo’lgan muhitda mitsella hosil bo’lish
jarayoni ham tezlashadi. Mitsellalangan agregatlarga esa lipazani ta'siri kuchayadi.
Kaltsiy ionlarini lipoliz jarayoniga ta'siri Triglitseridlar gidroliziga kaltsiy ionlarini ta'siri, eng avvalo, lipoliz natijasida
hosil bo’ladigan va bu jarayonga salbiy ta'sir ko’rsatadigan yog' kislotalari bilan tuz
hosil qilish bilan bog'liq. Ba'zi-bir hollarda, kaltsiy ionlarini ishtiroki, lipolizni
boshlang'ich reaktsiya tezligini oshirishga olib kelmaydi. Ko’pgina lipazalar uchun
kaltsiy ionlarini ta'siri natriy va boshqa ionlar ta'siriga o’xshab ketadi.
