Biotoʼqimaga lazer nurlanishi taʼsirining biofizikaviy mexanizmlari

Oqsilning termik denaturatsiyasi 

Oqsil  molekulasini  sintez  qilishda  dastlabki  bosqichda  u  suvda  eruvchi 

(gidrofil) va suvda erimaydigan (gidrofob) aminokislotalar qoldiqlarining kovalent 

bogʼlanishidan iborat zanjirdan shakliga ega boʼladi.  

 

Ular  navbatma-navbat  oqsilning  genetik  kodiga  mos  holda  almashadi  (3a 

rasm).  Giyurofob  aminokislotalar  qoldiqlari  suvdan  uzoqlashadi.  Shuning  uchun 

qisqa  vaqtdan soʼng,  gidrofob  aminokislotalar  oqsil  markaziga  nisbatan bir-biriga 

---

nisbatan  siljishi,  gidrofil  aminokislotalarning  oʼz  chegarasi  maydonida  qolishi 

kuzatiladi (3b-rasm). 

Qizdirishda broun harakati va bogʼlanishlarning harakatchanligini kuchayishi 

natijasida  molekula  tuzilishi  oʼzgaradi  (3v-rasm)  va  gidrofob  aminokislotalarning 

suv  bilan  qisqa  muddatli  toʼqnashuvi  ruy  beradi  (3g-rasm).  Аgar  temperatura 

ortishi  qisqa  muddatli  va  uncha  katta  boʼlmasa,  uning  normallashishida  oqsilning 

dastlabki holati tiklanadi.  

Temperaturaning  katta  qiymatlari  yoki  uzoq  muddatli  ortishida  molekular 

atrofidagi  gidrofob  aminokislotalarning  qoldiqlari  giyurofobik  oʼzaro  taʼsir 

natijasida  bir-biriga  yopishib  qoladi.  Buning  natijasida  molekulalar  yigʼindisidan 

iborat  boʼlgan  turgʼun  yangi  tuzilma  paydo  boʼladi.  unga  yangi  fizikaviy 

xususiyatlarga  ega  boʼlib,  alohida  molekularning  biologik  xususiyatlari  qaytmas 

darajada yoʼqotiladi.  

Oqsilning  denaturatsiyasining  oddiy  misoli  sifatida  tuxum  oqsilining  termik 

qayta ishlashda rangi va mustahkamligini oʼzgarishini keltirish mumkin.