Biotoʼqimaga lazer nurlanishi taʼsirining biofizikaviy mexanizmlari
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fotoablyatsiya
- 4-rasm
|
Nochiziqli jarayonlar
Nurlanish impulьslarning uncha katta boʼlmagan davomiyligi va quvvat zichligining yuqori qiymatlarida sof termik yoki fotokimyoviy hodisalardan tubdan farq qiluvchi nochiziqli jarayonlar ruy beradi. Fotoablyatsiya Materialning fotoablyatsiya (fotodekompozitsiya) si qisqa impulьsli UB nurlanish taʼsirida ruy beradi. Аblyatsiya intensivligini energiya zichligiga bogʼliqligini koʼraylik (4-rasm).
Energiya zichligining kichik qiymatlarida (1-zona) lazer nurlanishi toʼqimani qisman qizdiradi. Bu sohaga oʼtish zonasi tutashgan. Unda lazer nuri taʼsirida toʼqimaning chiqib ketishi (bir qismi organizmdan ajraladi) ruy beradi. Bu effekt uzluksiz lazer nuri bilan toʼqimani ablyatsiya qilish bilan solishtirarli darajada. Energiya zichligining qandaydir boʼsagʼaviy ε_kr qiymatiga yetganda ablyatsiya chuqurligi sezilarli ortadi, yaʼni nurlatilgan toʼqima darhol boʼgʼlanadi. Аyni shu energetik diapazonni ablyatsiya zonasi (2-zona) deb atashadi. Energiya zichligining keingi ortishida toʼyinish kuzatiladi, yaʼni ajralayotgan qatlam qalinligi oʼzganmaydi. Bu esa lazer nurlanishi energiyasi toʼliq ablyatsiyasa sarf boʼlmayotganligini bildiradi. Toʼyinish qayta ishlanayotan materialning sirtida plazma hosil boʼlishi bilan tushuntiriladi. Plazma nurlanishni bir qismini yutadi, yaʼni sirtni nurdan himoya qiladi. Аblyatsiya boʼsagʼasi va ablyatsiya intensivligining oshishi ablyatsiyaning asosiy parametrlari hisoblanadi. Bu parametrlar qoʼllanilayotgan lazer nuri toʼlqin uzunligida toʼqimaning yutish koʼrsatkichi orqali aniqlanadi. Turli toʼlqin uzunliklari uchun ushbu munosabatning koʼrinishi bir xil boʼlsa ham, son qiymatlari keskin farq qiladi. Аblyatsiya mexanizmi oʼz ichiga termik chiqarib yuborish hamda toʼqima molekulasidagi bogʼlanishlarni uzish natijasida alohida atom, ion va elektron qismlari bilan hosil boʼlishi bilan bogʼliq dekompozitsiyani oladi. Аblyatsiya boʼsagʼasining toʼqimada nurlanish yutish koʼrsatkichi bilan bogʼlanishi quyidagi sodda modelь orqali ifodalanishi mumkin. model quyidagi tasavvurlarga asoslangan: nurlanish toʼqimada eksponentsial qonun boʼyicha yutiladi; toʼqimadagi issiqlik hodisalari eʼtiborga olmaslik darajasida kichik; ablyatsiya jarayoni birlik hajmda toʼplangan energiya kritik energiya zichligidan katta boʼlganida boshlanadi. Kritiik energiya qiymati materialning turiga bogʼliq va taxminan boʼgʼga aylanish issiqligiga teng. Bu modelni koʼrib chiqamiz (rasm). Energiya zichligining toʼqima ichiga kirib borishda oʼzgarishi quyidagicha yoziladi:
bu yerda, ε_0 – materila sirtidagi energiya zichligi (qaytgan nur ayirib tashlangan), ε(x) – x chuqurlikda energiya zichligi, α – yutilish koeffitsienti. Nurlanishning hajmiy zichligini hisoblaylik:
bu yerda, E-nur energiyasi, V – hajm.
Аblyatsiya toʼqimada hajmiy yutilgan enegriya kiritik energiya qiymatidan katta Q>Q kr boʼladigan h abl chuqurligigacha boʼladi, yaʼni quyidagi munosabat bajariladi:
Bundan, chiqib ketgan qatlamning qalinligini topamiz:
fizik qiymatlari uchun olingan bogʼlanish rasmda keltirilgan. Shunday qilib, nurlanish energiyasining bo’sag’aviy qiymati bu yerda, –to’qimaga nurning optimal kirib borish chuqurligi. Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|