|
Qərbin geriliyinin İslam mədəniyyətinin elmi zirvə dövrü ilə eyni zamanda baş verməsi
Avropalılar elmi baxımdan nə qədər yaxşı və öndə olsalar da, istər fərdi, istər ictimai və tarixi əxlaq baxımından onların arasında yaramaz adamlar olduqca çoxdur. Ümumi şəkildə demirəm ki, pisdirlər, amma onların arasında çoxlu pis şeylər var; məsələn, tarixi təhriflər və böyük milli yalanlar. Onlar on doqquzuncu əsrdə bu nəticəyə gəldilər ki, elm və dinin hər ikisi cəmiyyətdə rol oynayanda din elmin yerini daraldır, ona imkan vermir və elm inkişafdan qalır. Dəlili Orta əsrlərdir. Orta əsrlərdə xalqın dini vardı, həm də çox və təəssüblü idi, buna görə də elm inkişaf etmədi. Amma bu ağır dini təəssüb və etiqad daşları arasından tədricən elm otları cücərdi, dinin yerini daraltdı, boy atıb cəmiyyəti idarə etdi və dini sıxışdırdı.
Onların bu təhlili səhvdir və reallıqlara dayanmır. Əvvəla onların dediyi Orta əsrlər Avropanın cəhalət və bədbəxtlik dövrü olan Orta əsrlərdir, bütün dünyanın elmi gerilik dövrü deyil. Bunlar Avropanı ümumiləşdirirlər. Orta əsrlər zülmətinin zirvəsi nə zamandır? Miladi tarixi ilə onuncu, on birinci və on üçüncü əsrlər; hicrətin dördüncü, beşinci və altıncı əsrləri – yəni İslam ölkələrinin və hamısından çox İranın elmi inkişafının zirvə çağı. Bu əsrlər İbn Sinanın, Razinin, Farabinin və digərlərinin doğulduğu və yaşadığı əsrlərdir. Bu böyük şəxsiyyətlərin hər biri bu tərəfdən dünyaya işıq saçan bir günəşdir.
Hicrətin dördüncü əsri İslam sivilizasiyasının zirvə çağıdır. Əgər "Dördüncü əsrdə İslam sivilizasiyası" kitabını oxusanız, görəcəksiniz ki, hicrətin dördüncü əsrində - yəni miladi tarixi ilə on birinci əsrdə, Avropada heç bir şeyin olmadığı cəhalət zülmətinin zirvə dövründə İslam inkişafının mərkəzi İrandır, nadir nümunələr istisna olmaqla, ovaxtkı alimlərin təxminən hamısı iranlıdır. Bir halda ki, o zaman İranda din və dindarlıq Avropadan nəinki zəif deyil, həm də olduqca güclü idi.172
Dostları ilə paylaş: |
