Biz öz məqsədlərinə nail olmaq üçün heç bir vasitədən çəkinməyən
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sənəd № 311 Dindirmə protokolu 1918-ci il, 8 noyabr. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Teymur Mürsəli oğlu, 33 yaşım var, Bakı şəhəri, Fabriçnaya küçəsi, 85 №-li evdə yaşayıram. Bu ilin martında ermənilər müsəlmanlara çıxış edən zaman, mən evdə olmadığım vaxt, qonşularımın – Qazan tatarlarının dediklərinə görə, mə- nim evimə erməni əsgərləri gəlmiş və üç qardaşım Mehdi, Həsənqulu və Əbülfəzi və bacım oğlu Ağa Kərim Abbas Əli oğlunu öldürmüşlər. Mənə 30.000 rubl dəyərində ziyan vuraraq, evimi və dükanımı qarət etmişlər. Qardaşlarımın öldürüldüyü günün ertəsi anam, üçüncü günü isə atam dünyalarını dəyişmişlər. Məni qırğınların elə birinci günü, ermənilərdən qaçarkən, yaralamışdılar: güllə sol ayağımın pəncəsini zədələmişdi. Qar- daşlarımın və bacım oğlunun meyitləri üzərində güllə, xəncər və süngü ya- raları var idi. Komissiya üzvləri: M.Təkinski, А.Kluge (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 131.
Rəcəb Kəlbalı oğlu, 36 yaşım var. Bakılıyam, Bakı şəhəri, Lagernaya küçəsi, 6 №-li evdə yaşayıram. Bu il mart ayının ortalarında, dəqiq gün yadımda deyil, bazar günü atışma başlandı. Mən Lagernaya küçəsi, 6 №-li şəxsi evimdə arvadım və
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 160
uşaqlarımla yaşayırdım. Mənim evimlə yanaşı anam Xanı İmam Əli qı- zının evi var idi, və o, burada oğlu Hacı Baba Kəlbalı oğlu ilə yaşayırdı. Mən anamın evində hay-küy eşitdim və evimin damından anamın həyə- tinə boylanarkən orada silahlı erməniləri gördüm. Onlar anamın və qar- daşımın üzərinə atıldılar və hər ikisini öldürdülər. Oradaca adlarını bil- mədiyim başqa müsəlmanları da qətlə yetirdilər. Ermənilər məni damda görəndə mənə tərəf atəş açdılar. Mən dərhal aşağı düşdüm və ermənilə- rin məni və arvadımı öldürəcəyini bildiyimdən, arvadım və üç uşağım- la küçəyə qaçdıq. Küçədə ermənilər bizə atəş açdılar, arvadımı və üçyaşlı uşağımı öldürdülər. Ermənilər anamın evindən bütün əşyaları çıxardılar, onların siyahısı- nı sizə təqdim edirəm və işə əlavə etməyinizi xahiş edirəm. Oxundu. İmza. Rəcəb Kəlbalı oğlu. Komissiya üzvləri: А.Kluge, M.Təkinski (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 62.
Əli Bala Dadaş oğlu, 24 yaşım var, Bakı şəhər sakini, 3-cü Parallelna- ya küçəsi, 96 №-li şəxsi evimdə yaşayıram. Müsəlmanam, savadlıyam. 1918-ci ilin qanlı mart hadisələrinin ikinci günü, yəni mart ayının 19-da səhər tezdən silahlı ermənilər yuxarıda adı çəkilən küçəni mü- hasirəyə aldılar və müsəlmanların evlərinə atəş açmağa başladılar. Mən 43 yaşlı anam Bilqeyis Baba qızı, 16 yaşlı bacım Səfurə Dadaş qızı və iki azyaşlı qardaşlarımla birlikdə, qaçaraq xilas olmaq məqsədilə, evdən ba- yıra çıxdıq. Küçədə ermənilər bacımı uzaq məsafədən güllə ilə vurdular, məni və anamı isə yaraladılar. Lakin mən özümü itirmədim: yaralı ana- mın və balaca qardaşlarımın qoluna girdim, və çox çətinliklə ölümün
161 FƏSİL I. AZƏRBAYCANLI SAKİNLƏRİN ŞAHİD İFADƏLƏRİ pəncəsindən qurtara bildik. Mən və anam bu günədək hələ də yaralar- dan özümüzə gələ bilməmişik, ağrılardan əziyyət çəkirik: mən dirsək- dən yuxarı sol qolumdan yaralanmışam, anam isə sinəsindən yara alıb. Biz, fiziki və mənəvi zərərlərdən başqa, həm də maddi ziyan çəkmişik: ermənilər bizim bütün əmlakımızı qarət etmişlər və mən bu əmlakımı- zı ötən ilin mart ayının qiymətləri üzrə 132.700 rubl dəyərində qiymət- ləndirirəm. Qarət edilmiş əşyalarımızın siyahısını və mənim ərizəmi işə əlavə etməyinizi xahiş edirəm. Oxundu. İmza. Komissiya üzvləri: Hacı-İrzayev, А.Kluge (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 25, v. 26.
FƏSİL II AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ 163 FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ Sənəd № 372 Dindirmə protokolu 1919-cu il, 5 fevral. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Humay Xanım Sultanova, 26 yaşım var, Bakı şəhərində, Vorontsovs- kaya küçəsi, 10 №-li evdə yaşayıram. Hələ mart qırğınları başlayanadək mən və ərim ermənilərin müsəl- manlara qarşı çıxışlarının gözlənildiyi barədə şayiələri eşidirdik. Lakin, ərimlə mən dağıstanlı olduğumuza görə, düşünürdük ki, ermənilər bizə toxunmazlar. Buna görə də sakitcə öz mənzilimizdə qalırdıq və qiymətli əşyalarımızı gizlətmirdik. Martın 17-də və 18-də ermənilərlə müsəlmanlar arasında atışmalar baş verirdi, amma ərimlə mən hələ də heç bir təhlükə- sizlik tədbirləri görmürdük. Çərşənbə axşamı, martın 20-də, səhər saat 7-yə yaxın, ixtisası həkim olan ərim Bəybala bəy, mənim otağıma gəldi və geyinməyimi məsləhət gördü. Belə ki, şəhərdə atışma başlanmışdır, odur ki, geyimdə olmaq daha yaxşıdır ki, təhlükə yarandığı halda evdən gedə bilək. Bir qədər keçdikdən sonra ərim mənə dedi ki, evdən getmək lazım- dır, çünki ermənilər evlərə soxulmağa başlayıblar və qarətlə məşğuldurlar. Biz qonşu damdan mühəndis Qolginin mənzilinə keçdik. Məni və oğlu- muz Məhəmməd Mirzəni burada yerləşdirərək, ərim yenidən mənzilimizə qayıtdı ki, daha qiymətli əmlakımızı götürsün. Bu zaman bizim evimizə həyətdən, küçədən və giriş qapısından silahlı ermənilər doluşmağa baş- ladılar. Mən oğlumla otağa girdim, Qolgin və onun adını bilmədiyim bir tanışı, qonşuluqda yerləşən dəyişik paltar tikən emalatxananın sahibi ilə şüşəbənddən bizim mənzilə tərəf baxmağa başladılar. Bu zaman bo- ğuq atəş səsi eşidildi və mən Qolginin və emalatxananın sahibinin doktor Sultanovun, mənim ərimin öldürüldüyünü necə qışqırdıqlarını eşitdim. Mən ərimin yanına getməyə can atdım, lakin məni buraxmadılar. Bir az sonra erməni əsgərləri Qolginə yaxınlaşdılar və ondan Sultanovun ailəsi- nin harada gizləndiyini göstərməyi tələb etdilər. Belə olan halda Qolgin bizim hamımızın evdən getməsini məsləhət gördü. Oğlumla mən və Qolgin arvadı və iki uşağından ibarət olan ailə-
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 164
si ilə birlikdə onların mənzilində çıxdıq və parapetin yanından keçərək Torqovoya küçəsinə yollandıq, məni burada Qolginin tanışı olan qadının mənzilində qoydular. Mən gecəni orada keçirdim və ertəsi gün tezdən əri- min universitet yoldaşı Nikolay Aleksandroviç Lavrovun mənzilinə get- dim və orada beş gün qaldım. Evimizə qayıdarkən mənzilimizi dəhşətli vəziyyətdə gördüm. Hər şey qırılmış, sındırılmış, bağı aşağı çevrilmişdi. Bütün qiymətli əşyalarımız, xalçalar və paltarlarımız yoxa çıxmışdı. Mən qarət edilmiş bütün əşyalarımızın siyahısını sizə təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm. Ümumilikdə 182.570 rubl dəyərində əşya- larımız qarət edilmişdir. Bundan əlavə, ermənilər ərimin cibindən 70.000 rubl nağd pulunu çıxarmışlar. Qolgin, feldşer Mixaylov və tacir Şirinbəyov görmüşdülər ki, bizim mənzilə soxulan əsgərlərə əlində revolver tutmuş Stepan Lalayev başçı- lıq edir. Ərim bizim yanımıza, Qolginin mənzilinə keçməyə hazırlaşanda Lalayev onu saxlamış və revolverdən onun başına atəş açmışdır, bundan sonra ərim yerə yıxılmışdır. Lalayevi müşayiət edənlərdən kimsə ərimin yerli müsəlman olmadığını, dağıstanlı olduğunu söyləyərək, onu müdafiə etmək istədikdə, Lalayev onu da öldürəcəyini qışqırmış və bundan sonra erməni susmuşdur. Həyətə düşən Lalayev həmin revolverlə adını bilmədi- yim dalandarı, onun arvadını və iki aylıq körpəsini güllələmişdir. Mart hadisələrindən sonra Temir-Xan-Şuraya getdim. Getməzdən əv- vəl, bizim evdə yaşayanların hamısı, aşağıda, mənə danışırdılar ki, onlar da Lalayevi yaxşı tanıyıblar, onun mənim ərimi və ailəsi ilə birlikdə da- landarı necə öldürdüyünü görüblər. İndi isə, artıq mən Şuradan qayıtdıq- dan sonra, onlar hamısı ərimi öldürənin Stepan Lalayevə yalnız oxşadığı- nı deyirlər. Mən bunu onunla izah edirəm ki, bütün şahidlər Lalayevdən və onun qohumlarından qorxurlar. Hal-hazırda Temir-Xan-Şurada iki bacı – Nisə Xanım (Nina) və Əminə Xanım (Emma) Acıyevalar yaşayırlar. Onlar hər ikisi, əvvəllər oxuduq- ları Bakıdakı Müqəddəs Nina 89 məktəbində eşidiblər ki, Stepan Lalaye- vin orada oxuyan bacısı hamıya danışırmış ki, Vorontsovskaya küçə- sində yaşayan doktor Sultanovu, yəni mənim ərimi, onun qardaşı özü öldürmüşdür. Lalayevlə birgə onun dostu zabit Arzumanov da evlərə girir və qarətlə məşğul olurdu. Mən bunu bir çox tanışlarımın, eləcə də Lalayevin cangüdəninin sözlərindən bilirəm. O, bu barədə Petrovsk- da Didikov adlı bir inquşa danışmışdır; bu, Biçeraxovun 90 dəstəsi Pet- 165 FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ rovskda olarkən baş vermişdir və Stepan Lalayev də həmin dəstədə idi. Mən eşitmişəm ki, Lalayev Petrovskda da qətl və qarətlərlə məşğul ol- muşdur. Orada dostu Digityanla birlikdə bir çox tanınmış müsəlmanları qətlə yetirmişdir. Ayrıca qətl və qarət hallarını göstərə bilmərəm. Əlavə edirəm ki, biz Qolginin mənzilinə bazar ertəsi günü, martın 19-da get- mişdik, lakin, axşam saat 6-da ərim bolşeviklərlə müsəlmanlar arasında barışıq elan edildiyini gördükdə, biz evimizə qayıtmışdıq. Biz Qolginin mənzilinə apardığımız bütün qiymətli əşyalarımızı və pullarımızı elə bu vaxt geri gətirmişdik. Oxundu. Humay xanım Sultanova (imza). Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının sədri: Ələkbər bəy Xasməmmədov (imza). Komissiya üzvləri: А.Kluge, А. Hacı-İrzayev (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 26, v. 62-64. Sənəd № 374 Dindirmə protokolu 1918-ci il, 14 noyabr Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Xədicə İsmayıl qızı, 20 yaşım var, Bakıda yaşayıram. Mart hadisələri zamanı mənim ərim İsgəndər Qasım Qulu oğlu iki gün müdafiə olundu, sonra silahlı ermənilər bizim evə soxuldular, ərimi beş güllə ilə yaraladılar və həyətimizdə 12 qonşumuzu qətlə yetirdilər: öl- dürülənlərin arasında uşaqlar və hamilə qadınlar da var idi. Ərim ağır ya- ralara baxmayaraq hələ 20 gün yaşadı və sonra aldığı yaralardan xəstəxa- nada öldü. Mən qaçmağa müvəffəq olmuşdum, bununla belə küçədə top mərmisindən yara almışdım və xəstəxanaya gətirilmişdim. Bizim evimiz- dəki bütün əmlakımızı qarət etmiş və atımızı öldürmüşdülər. Dəymiş zi- yan 10.000 rubldan çoxdur. Mənim ərizəmi qarət edilmiş əşyaların siyahı- sı ilə birlikdə işə əlavə etməyinizi xahiş edirəm. Oxundu. Savadsızdır.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 166
Komissiya üzvü: А.Kluge (imza). Xədicə İsmayıl qızı öz ifadəsinə aşağıdakıları əlavə etdi: Mart hadisələrindən sonra mən Lənkərana getmişdim və oradan yal- nız 2 həftə sonra Bakıya qayıtdım. Bakı alınmamışdan əvvəl 2000 erməni əsgəri Lənkərana gəldi və özbaşınalıq etməyə, müsəlman əhalisini ələ sal- mağa başladı. Onlar yeməkxanalara girir, yeyib-içir və pulunu ödəmədən çıxıb gedirdilər; çörək alır və onun pulunu vermirdilər. Sonra onlar türk- lərdən müdafiə olunmaq üçün müsəlmanları səngər qazmağa məcbur edirdilər. Hətta o həddə çatmışdı ki, ermənilər şaxsey 91 zamanı müsəl- manlara öz dini ehtiyaclarını həyata keçirməyə maneçilik törətməyə baş- lamışdılar. Bununla belə müsəlmanlar məscidlərdə toplaşdıqda və orada öz dini mərasimlərini keçirdikdə, erməni əsgərləri məscidlərə soxuldular və onları qarət etdikdən sonra, yandırmağa cəhd göstərdilər. Lakin gür- cülər buna mane olaraq məscidi müdafiə etməyi bacardılar; iş hətta atış- ma həddinə çatdı. Mən yalnız erməni əsgərlərinin müsəlman qadınını öldürdükləri bir hadisəni xatırlayıram. Mart hadisələri zamanı ermənilər Bakıda qardaşımın iki yaşlı oğlunu divara mıxlamışdılar və bu yolla ona ölənədək əzab vermişdilər (şahid ifa- də verərkən ağladı). Türklərin Bakıya ilk hücumundan əvvəl Quba qəza- sında ermənilər mənim altmış beş yaşlı əmimi tikə-tikə doğramışlar. Oxundu. Savadsızdır. Onun əvəzinə imzaladı (imza). Komissiyanın sədri: Ələkbər bəy Xasməmmədov (imza). Komissiya üzvləri: М.Təkinski, А.Kluge (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 157.
1918-ci il, 4 dekabr. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Xanımana Ağarza qızı, 33 yaşım var, Bakı şəhəri, 4-cü Paralellnaya küçəsində, Bəhram Atam Oğlanın evində yaşayıram, savadsızam.
167 FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ Bu il mart ayının 19-da səhər 10-11 radələrində otuza yaxın silahlı er- məni əsgəri yuxarıda göstərilən evə soxuldular, yeddi nəfər müsəlman ki- şisini, və o cümlədən mənim 70 yaşlı atam Ağa Rzanın tüfəngin qundağı ilə başını parçalayaraq, öldürdülər, altı nəfər qadını, iki azyaşlı uşağı qətlə yetirdilər. Ermənilər uşaqları süngü ilə öldürdülər. Mənim iki min rublu- mu zorla aldılar, atamın isə cibindən dörd min səkkiz yüz rubl (4800 rubl) pulunu çıxardılar. Məni əsir apardılar və mənim mənzilimi qarət etdilər. Qarət edilmiş əşyaların siyahısı təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm, əşyaları yeni qiymətlə beş min manat dəyərində qiymət- ləndirirəm. Yolboyu məni və digər qadınları qundaqlarla vururdular və yerə yıxılan qadınları hörüklərindən tutaraq qaldırırdılar. Erməni əsgərləri bütün qonşu evlərə də girir, müsəlmanları, cinsindən və yaşından asılı olmayaraq, öldürür, onların əmlakını qarət və məhv edirdilər. “Poxlu Dərə” rayonunda demək olar ki, müsəlmanların hamısını qırmışdılar və elə bir ev yox idi ki, ermənilər kimisə öldürməsinlər, əksinə, elə evlər var ki, ermənilər evdəkilərin hamısını qətlə yetirmişlər. Erməni əsgərləri müsəlman- ların çox olduğu evlərə od vururdular. “Poxlu Dərə” rayonu demək olar ki, bü- tünlükdə ermənilər tərəfindən məhv edilmişdir və bu rayondan çox az sayda müsəlman sağ qalmışdır. Evlərdə və küçələrdə müsəlman kişilərin, qadın və uşaqların, və hətta südəmər körpələrin eybəcər hala salınmış meyitləri uzanıb qalmışdı. Bütün dəhşətlər haqqında danışmaq çox çətindir. Ağırdır. Oxundu. Savadsızdır. Komissiya üzvləri: M.Təkinski, А.Kluge (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 13. Sənəd № 376 Dindirmə protokolu 1918-ci il, 2 noyabr. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Ümsalma Məşədi Novruz qızı, 35 yaşım var, Budaqovskaya küçəsi, ev № 197 ünvanda yaşayıram, savadsızam, Bakı sakiniyəm.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 168
Bu ilin mart ayının ortalarında biz səhər tezdən silahlı ermə- ni əsgərlərini gördük. Ərimlə və oğlumla birlikdə mənzilimizi tərk edib şəhərin “Poxlu Dərə” adlanan hissəsinə qaçdıq. Ermənilər “Pox- lu Dərəyə” soxuldular və müsəlman kişi, qadın və uşaqları öldürməyə başladılar. Ermənilər bizə atəş açır, xəncərlə doğrayır, süngülərlə deşir- dilər. Müsəlmanlar vahimə içində evlərindən qaçır, ermənilər isə onla- rı küçələrdə haqlayır və yerindəcə öldürürdülər. Ermənilər müsəlman- ların qoyub çıxdıqları evlərdə qalan uşaqların hamısını öldürürdülər. Mən erməni əsgərinin süngüdə havaya qaldırdığı üçgünlük körpəni görmüşəm. Ermənilər mənim 40 yaşlı ərim Hüseyn Qulu Atam oğlunu və 22 yaşlı oğlumu küçədə öldürdülər. Mən gizlənməyə macal tapdım. Ermənilər mənim mənzilimi başdan ayağa qarət etdilər, apara bilmə- diklərini isə qırıb-tökdülər. Mən indi tamamilə yoxsul, dilənçi vəziyyə- tində qalmışam. Oxundu. Savadsızdır. Komissiya üzvləri: M.Təkinski, А.Kluge (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 78.
Fatma Kərbəlayı Tağı qızı, 50 yaşım var, “Poxlu Dərə” rayonu, Fab- riçnaya küçəsi, 32 №-li evdə yaşayıram, savadsızam. Bu ilin mart ayında silahlı ermənilər məni əsir apardılar və həmin vaxt ərzində demək olar ki, bütün mənzilimi qarət etdilər; mənzilimdən ərizədə siyahısını göstərdiyim 8.000 rubl dəyərində əşyalarımı oğurla- mışlar. Əsirlikdə bizi bir gün susuz və çörəksiz saxladılar; amma bu, yal- nız iki gün oldu. Mənim kürəkənim – Cəfər Məşədi Rəhim oğlu ermənilər tərəfindən öldürülmüşdür. İfadə oxundu. Savadsızdır. 169 FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ Komissiyanın sədri: Ə.Xasməmmədov (imza). Komissiya üzvü: А.Kluge (imza). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 197.
Anaxanım Nur Məmməd qızı, 50 yaşım var, Bakı sakini, Bakıda ya- şayıram, savadsızam. Bu il mart ayının ortalarında, silahlı erməni əsgərləri səhər tez- dən şəhərin müsəlmanların yaşadığı “Poxlu Dərə” adlanan hissəsini mühasirəyə aldılar. Mənim digər müsəlmanlarla birlikdə olduğum evin həyətinə erməni əsgərləri soxuldular və bütün müsəlman kişilə- ri, 15-16 nəfəri, o cümlədən mənim 60 yaşlı ərimi, 18 yaşlı oğlumu öl- dürdülər və iki qadını da qətlə yetirdilər. Qalan qadınları qundaqlarla döyməyə və pullarını və zinət əşyalarını əllərindən almağa başladılar. Bütün qadınları hörükləri ilə bir-birinə bağlayaraq, başıaçıq və ayaq- yalın əsir apardılar. Yolboyu müsəlmanların cəsədləri uzanıb qalmış- dı, bizi isə dayanmadan qundaqlarla vurur və dinimizi təhqir edirdilər. Ermənilər mənim 15.000 rubl pulumu aldılar və mənzilimi təxminən 20.000 rubl məbləğində qarət etdilər. Mən indi tamamilə yoxsul və qundaq zərbələrindən sonra xəstə vəziyyətdə qalmışam. “Poxlu Dərə”- də müsəlman kişilərdən demək olar ki, heç kim sağ qalmamışdır. Mən bütün dəhşətlər haqqında danışa bilmirəm. Oxundu. Savadsızdır. Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar) AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 165.
BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 170
Sənəd № 379 Dindirmə protokolu 1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis- mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir: Nisə Xanım Şahgəldi qızı, 50 yaşım var, Bakıda, Kirpiçnaya küçəsin- də, Şahgəldinin evində yaşayıram, savadsızam. Bu ilin mart ayının 19-da, yüz nəfərə yaxın erməni əsgəri yuxarıda göstərilən evə soxularaq, mənim 50 yaşlı ərim Məşədi Nabat Əli Hey- dər oğlunu, mənim oğlum Xəlili və dörd nəfər fəhləni – Həsəni, Sadıqı, Məşədi Hüseyni və Əzizi öldürdülər. Ermənilər məni, 11 yaşlı qızımı və 8 yaşlı oğlumu əsir apardılar, mənzilimi isə 9.240 rubl dəyərində qarət et- dilər. Erməni əsgərləri ərimin cibindən 6000 rubl pulunu çıxartmışdılar. Ərimin çörəkxanası var idi və bundan əlavə xalça alveri ilə də məşğul olurdu. Qarət edilmiş əşyaların siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə olunmasını xahiş edirəm. Oxundu. Savadsızdır. Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar) AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 153.
Xırda Atamoğlan qızı, 40 yaşım var, Bakı şəhəri, Kirpiçnaya küçəsi, ev № 2 ünvanda yaşayıram. Mart ayında ermənilər mənim kürəkənim Əliverdini və 10 yaşlı nəvəm Gülmirzəni qətlə yetirmişlər. Sonra canilər təqdim etdiyim siyahıda
171 FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ göstərilən və dəyəri 3.450 rubl olan əşyalarımızı qarət etmişlər. Savadsızdır. Komissiyanın sədri: Ə.Xasməmmədov (imza) Komissiya üzvü: А.Kluge (imza) AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 94.
Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|