Biznes boshqaruv asoslari

e-commerce turlari 
e-commerce kompaniyalarga geografik, moliyaviy va siyosiy cheklashlarning kelgusi limiti 
imkoniyatlarini ochadi. Bu online iqtisodiy faoliyatlar 2ta sotish va 2ta sotib olish xizmatlari bilan 
4ta asosiy modelni qamrab olgan: biznes(B), xaridor (C). Birinchi va eng taniqli model bu 
business-to-consumer(biznes va xaridor), ya’ni B2C.Turli geogrefik bozorlardagi mahsulotlarning 
keng ko’lamda sotilishini B2Cning o’sishi hosil qiladi. Amazon.com va Dell kabi online 
kompaniyalar buning namunalaridir. Ikkinchi e-commerce modeli bu Business-to-Business, ya’ni 
B2B. Bu online ayirboshlashlar e-commerce ning eng kata va eng tez o’sadigan qismi hisoblanadi. 
Ular internet xizmatlarining 90%idan ko’prog’ini tushuntiradi. Misollar Ford va General Motors 
ularning talablarini online tarzda sotib olishi.Consumer-to-Business, ya’ni C2B e-commerce ning 
3-modeli. C2Bda xaridorlar biznesga narx takliflari orqali online xizmatlarni keltirib chiqaradi. 
Online kompaniya Priceline bu kategoriyaning eng birinchi kompaniyasidir. Priceline 
sotuvchilarga mehmonxona va aeroport biletlariga o’xshash mahsulotlar va xizmatlar uchun narx 
qo’yishga ruxsat beradi. Havo yo’llari va mehmonxonalar shunda taklifga rozi bo;lishga qaror 
qabul qilishadi. Garchi C2B faoliyati hozirgi vaqtda e-commercening asosiy qismi bo’lmasa ham, 
u yangi texnologiyalar va xaridorlar tashabbuslarini kengaytira oladi.Oxirgisi, Consumer-to-
Consumer (C2C) e-commerce ning 4-modeli hisoblanadi. Iste’molchilar orasida ayirboshlash va 

---

auksionlar, sotish va sotib olish ko’payib bormoqda. Online tizimlar orasida kelishuvlarning tezligi 
va osonligi C2C ga katta yordam beradi. Bunga online eBay kompaniyasi misol bo’ladi.
Global e-Commerce 
Internetga asoslangan kompyuter tizimlari ma’lumotlarni bir tildan boshqasiga tarjima 
qilishga, kompyuterdan uzoqlashmasdan dunyo bo’ylab biznes olib borishga imkon yaratadi. 
Zarur ma’lumotlarni uzatish bitta tugmani bosish bilan kompyuteringizda amalga oshadi. 
Rivojlangan global biznes jahon bozori va xalqaro aloqalarda muhim ahamiyatga ega.Import va 
eksport kompyuter orqali amalga oshirilishi mumkin. Tovarlar eng yaqin joydan vaqt va pulni 
tejash maqsadida kemadan jo’natiladi. Masalan, siz Italyadan kompyuterda foydalanib, 
kompaniyaga narsa buyurtma berishingiz mumkin. Qachonki italyalik sotuvchilar sizning 
buyurtmangizni qabul qilsa, u ko’rib chiqiladi va keying kuni siz mahsulotni qabul qilasiz.Siz 
italiyaliklarga haq to’laysiz. Keyinroq, Italiyan kompaniyasi o’zining hisob raqamini aytadi va 
komputerlashgan bank tizimi orqali siz pul o’tkazasiz.Birgalikda biznes qilishning yana bir usuli 
videokonferensiya hisoblanadi. Bu tizim turli geografik joylarda bo’lgan odamlarga yuzma-yuz 
gaplashishiga imkon yaratadi. Bunda ko’pincha tijorat taqdimotlari, mashg’ulotlar va boshqa 
suhbat turlaridan foydalaniladi. Masalan, Perudagi marketolog yoki sotuvchilar Limadagi o’z 
ofislarini tark etmasdan turib Ispaniya, JAR, Pokiston, va AQShdagi xaridorlariga taqdimot qila 
oladi.