Biznes jarayonlari va ularni hisobga olish Reja

Xo‘jalik faoliyati asosiy ko‘rsatkichlari

Raqobatga asoslangan bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning ko‘pchilik qismi moliyaviy xo‘jalik faoliyati iqtisodiyotning qaysi tarmog‘iga qarashliligidan qat’iy nazar xo‘jalik hisobi tizimiga asosan ish yuritadi.
Buxgalteriya hisobi xo‘jalik yurituvchi subyektlari mulklarining xarakatini to‘liq, yoppasiga, uzluksiz o‘z usullariga asosan hisobga olishga asoslangandir. Korxonalarda xo‘jalik jarayonlarini kuzatish, faoliyat moliyaviy natijasiga baho berish zarur bo‘lib, bu zaruriyatni amalga oshirish uchun ko‘rsatkichlardan foydalaniladi.
Ko‘rsatkichlar yordamida korxona biznes-rejasining bajarilishi, tovar-moddiy zaxiralari me’yoriga, xodimlar shtat ro‘yxati va boshqa me’yoriy ko‘rsatkichlariga rioya etilishi shuningdek, reja (mahsulot ishlab chiqarish, tovar aylanishi, ish bajarish, xizmat ko‘rsatish va boshqa) ko‘rsatkichlar bajarishlari nazorat qilinadi.
Ko‘rsatkichlar iqtisodiy mazmuniga ko‘ra, miqdoriy va sifat ko‘rsatkichlariga bo‘linadi.
Mikdoriy ko‘rsatkichlar korxona xo‘jalik faoliyatidagi u yoki bu jarayon xaqidagi ma’lumotga ega bo‘lish imkoniyatini beradi.
Xo‘jalik yurituvchi subyekt faoliyatidagi asosiy va muhim jarayonlardan biri sotish jarayonidir. Xo‘jalik yurituvchi subyekt iqtisodiyotning qaysi tarmog‘iga qarashligiga ko‘ra, sotish jarayoni ko‘rsatkichining tarkibi turlicha bo‘ladi. Sotish jarayoni ko‘rsatkichi miqdoriga esa, xo‘jalik yurituvchi subyektning faoliyat
ko‘lami hamda turli ichki va tashqi omillar ta’sir etadi. Xo‘jalik yurituvchi subyekt iqtisodiyotning sanoat tarmog‘iga qarashli bo‘lsa, sotish jarayoni ko‘rsatkichi mazkur korxonada sotilgan tayyor mahsulotning umumiy miqdori, hamda alohida turlari bo‘yicha ma’lumotga ega bo‘lish imkoniyatini beradi. Savdo korxonalarida sotilgan tovarlarning umumiy va alohida turlari bo‘yicha olingan miqdoriy ko‘rsatkich sotish jarayoni xaqidagi ma’lumotni beradi. Agar korxona qurilish tashkiloti bo‘lsa, ushbu korxona bajargan va sotilgan ishlari qiymati mazkur korxona sotish jarayonining miqdoriy ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Iqtisodiyotning tarmoqlari turli bo‘lib, ular orasida xizmat ko‘rsatuvchi sohalar ham mavjud. Masalan, maishiy xizmat ko‘rsatuvchi korxonalar, bank muassasalari, mehmonxonalar va hokazo.
Mehmonxona, shifoxonalar uchun asosiy miqdoriy ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, xizmat ko‘rsatilgan mijozlar soni, oliy ukuv yurtlari uchun esa tayyorlangan mutaxassislar soni hisoblanadi.
Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning mahsulot (ish, xizmat) sotish jarayonlaridagi miqdoriy ko‘rsatkichlar nafaqat umumiy hamda balki mahsulot (ish, xizmat) alohida turlari bo‘yicha ham zarur bo‘lib, ushbu ko‘rsatkichlarni o‘rganish, taxlil etish natijasida korxonalar moliyaviy xo‘jalik faoliyatini yanada rivojlantirish imkoniyatini beruvchi ichki va tashqi omillari aniqlanadi.
Miqdoriy ko‘rsatkichlarga nafaqat sotish jarayoni ko‘rsatkichlari balki, ta’minot, ishlab chiqarish jarayoni ko‘rsatkichlari ham misol bo‘ladi. Ta’minot va ishlab chiqarish jarayonlari miqdoriy ko‘rsatkichlarining qay darajadaligi bevosita sotish jarayoni miqdoriy ko‘rsatkichiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.

3.