Biznesni boshqarish va axborot texnologiyalari fakulteti biznesni boshqarish kafedrasi

ILMIY-TEXNIK TARAQQIYOTNING RIVOJLANISHI

Imiy -texnik taraqqiyot- bu fan, texnika, texnologiyaning uzluksiz rivojlanishi, mehnat ob'ektlarini takomillashtirish, ishlab chiqarishni tashkil etish shakllari va usullari ”va mehnat. Shuningdek, u mehnat sharoitlarini yaxshilash, mazmunini oshirish, himoya qilish kabi ijtimoiy va iqtisodiy muammolarni hal qilishning eng muhim vositasi vazifasini bajaradi muhit va oxir -oqibat - xalq farovonligining oshishi. Ilmiy -texnik taraqqiyot mamlakatning mudofaa qobiliyatini mustahkamlashda ham katta ahamiyatga ega.
O'z rivojlanishida ilmiy-texnik taraqqiyot o'zaro bog'liq va o'zaro bog'liq ikkita shaklda namoyon bo'ladi - evolyutsion va inqilobiy.
Evolyutsion ilmiy -texnik taraqqiyot shakli an'anaviy texnik vositalar va texnologiyalarni bosqichma -bosqich, uzluksiz takomillashtirish, bu yaxshilanishlarni to'plash bilan tavsiflanadi. Bunday jarayon ancha uzoq davom etishi va ayniqsa, uning dastlabki bosqichlarida muhim iqtisodiy natijalarni berishi mumkin.
Ma'lum bir bosqichda texnik yaxshilanishlar to'planishi kuzatiladi. Bir tomondan, ular etarlicha samarali emas, boshqa tomondan, ular ishlab chiqaruvchi kuchlarning tubdan, tubdan o'zgarishi uchun zarur asos yaratadi, bu esa sifat jihatidan yangi ijtimoiy mehnat, yuqori mahsuldorlikka erishishni ta'minlaydi. Inqilobiy vaziyat yuzaga keladi. Ilmiy -texnik taraqqiyotning rivojlanishining bu shakli deyiladi inqilobiy Ilmiy -texnik inqilob ta'siri ostida ishlab chiqarishning moddiy -texnik bazasida sifatli o'zgarishlar ro'y bermoqda.
Zamonaviy ilmiy -texnik inqilob fan va texnika yutuqlariga asoslangan. Bu yangi energiya manbalaridan foydalanish, elektronikaning keng qo'llanilishi, tubdan yangi texnologik jarayonlarni, oldindan belgilangan xususiyatlarga ega bo'lgan progressiv materiallarni ishlab chiqish va qo'llash bilan tavsiflanadi. Bularning barchasi, o'z navbatida, milliy iqtisodiyotning texnik qayta jihozlanishini belgilaydigan tarmoqlarning jadal rivojlanishiga yordam beradi. Shunday qilib, ilmiy -texnikaviy inqilobning ilmiy -texnik taraqqiyotning tezlashishiga teskari ta'siri namoyon bo'ladi. Bu ilmiy -texnik taraqqiyot va ilmiy -texnik inqilobning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligi.
Ilmiy -texnik taraqqiyot (har qanday shaklda) sanoat ishlab chiqarishining rivojlanishi va intensivlashuvida hal qiluvchi rol o'ynaydi. U jarayonning barcha bo'g'inlarini qamrab oladi, jumladan fundamental, nazariy tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar, dizayn va texnologik ishlanmalar, yangi texnologiyalar namunalarini yaratish, uning rivojlanishi va sanoat ishlab chiqarishi, shuningdek, milliy iqtisodiyotga yangi texnologiyalarni joriy etish. Sanoatning moddiy -texnik bazasi yangilanmoqda, mehnat unumdorligi oshmoqda, ishlab chiqarish samaradorligi oshmoqda. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, bir necha yillar davomida sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish xarajatlarining o'rtacha 2/3 ga kamayishi ilmiy -texnik taraqqiyot choralari bilan ta'minlangan. Mamlakat iqtisodiyotining bozor munosabatlariga o'tishi sharoitida vaziyat biroz o'zgardi. Biroq, bu holat vaqtinchalik. Ilmiy -texnik taraqqiyotning ishlab chiqarish xarajatlari darajasiga ta'siri tendentsiyasi G'arb mamlakatlari bozor iqtisodiyoti bilan, biz harakat qilayotganimizda: mamlakat biz bilan tsivilizatsiyalangan bozorga o'tadi.
Ilmiy -texnik taraqqiyotning asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat.
Bular kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, kimyolashtirish va ishlab chiqarishni elektrlashtirish.
Ilmiy -texnik taraqqiyotning eng muhim yo'nalishlaridan biri hozirgi bosqich bu ishlab chiqarishni kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish. Bu ishlab chiqarishning barcha sohalarida, operatsiyalarda va ish turlarida o'zaro bog'liq va bir -birini to'ldiruvchi mashinalar, apparatlar, asboblar, uskunalar tizimlarining keng joriy etilishi. Bu ishlab chiqarishni jadallashtirishga, mehnat unumdorligining o'sishiga, ishlab chiqarishda qo'l mehnati ulushining kamayishiga, mehnat sharoitlarining engillashishiga va yaxshilanishiga, mahsulotlarning mehnat zichligining pasayishiga yordam beradi.
Termin ostida mexanizatsiyalash Bu asosan qo'l mehnati o'rnini bosishi va uni mashinasozlik bilan almashtirilishi tushuniladi, u haligacha saqlanib qoladigan bo'g'inlarda (asosiy texnologik operatsiyalarda ham, yordamchi, yordamchi, tashish, qayta tartibga solish va boshqa mehnat operatsiyalarida ham). Mexanizatsiyalash uchun zarur shart -sharoitlar manufaktura davrida yaratilgan, lekin uning boshlanishi sanoat inqilobi bilan bog'liq bo'lib, bu mashina texnologiyasiga asoslangan kapitalistik ishlab chiqarishning zavod tizimiga o'tishni bildirgan.
Rivojlanish jarayonida mexanizatsiya bir necha bosqichlardan o'tdi: eng katta mehnat zichligi bilan ajralib turadigan asosiy texnologik jarayonlarni mexanizatsiyalashdan deyarli barcha asosiy texnologik jarayonlarni va qisman yordamchi ishlarni mexanizatsiyalashgacha. Shu bilan birga, ma'lum bir nomutanosiblik paydo bo'ldi, bu esa faqat mashinasozlik va metallga ishlov berishda ishchilarning yarmidan ko'pi yordamchi va yordamchi ishlarda band bo'lishiga olib keldi.
Rivojlanishning keyingi bosqichi - murakkab mexanizatsiyalash, bunda texnologik jarayonning barcha operatsiyalarida qo'l mehnati murakkab tarzda mashina ishi bilan almashtiriladi, nafaqat asosiy, balki yordamchi. Murakkablikning kiritilishi mexanizatsiyalashuv samaradorligini keskin oshiradi, chunki ko'pchilik operatsiyalarni yuqori darajada mexanizatsiyalashgan taqdirda ham, ularning yuqori mahsuldorligi korxonada bir nechta mexanizatsiyalanmagan yordamchi operatsiyalar mavjudligini deyarli zararsizlantirishi mumkin. Shu sababli, kompleks mexanizatsiyalash, asosan, murakkab bo'lmagan mexanizatsiyaga qaraganda, texnologik jarayonlarning kuchayishiga va ishlab chiqarishning yaxshilanishiga yordam beradi. Ammo murakkab mexanizatsiyalashda ham qo'l mehnati qolmoqda.