Chiqindilar me’yori
3-jadval
Jarayon
|
Foiz
|
1. O’rov
|
0,15
|
2. Tandalash
|
0,16
|
3. Shlixtalash
|
0,28
|
4. Proborlash
|
0,4
|
5. To’qish
|
0,7
|
Har bir bosqich uchun mahsulotlar chiqish hajmini aniqlanadi.
(2)
Bu yerda:
Qc – bir soatda ishlov beriladigan yarim tayyor mahsulot hajmi
Fm – chiqindi me’yori
1-bosqich uchun:
Q1=
|
68,26
|
-
|
68,26
|
*
|
0,15
|
=
|
68,15
|
kg
|
100
|
2-bosqich uchun:
Q2=
|
68,15
|
-
|
68,15
|
*
|
0,16
|
=
|
68,04
|
kg
|
100
|
3-bosqich uchun:
Q3=
|
68,04
|
-
|
68,04
|
*
|
0,28
|
=
|
67,85
|
kg
|
100
|
4-bosqich uchun:
Q4=
|
67,85
|
-
|
67,85
|
*
|
0,4
|
=
|
67,58
|
kg
|
100
|
5-bosqich uchun:
Q5=
|
1422,00
|
-
|
1422,00
|
*
|
0,7
|
=
|
1412,05
|
metr
|
100
|
5-bosqichda yakuniy mahsulot hajmi mato bo’lganligi sababli 1 soatda ishlab chiqariladigan mato hajmini aniqlanadi. Buning uchun 4-bosqichda aniqlangan yarim tayyor mahsulot hajmi 1 metr mato uchun sarf me’yoriga bo’linadi (68.26:0.048=1422.00 metr).
Yuqoridagi ma’lumotlardan kelib chiqqan holda ishlab chiqarishda qatnashadigan jihozlar sonini aniqlanadi:
O’rov jarayoni uchun:
Js=
|
68,15
|
=
|
0,6
|
=
|
1
|
120
|
*
|
0,97
|
Tandalash jarayoni:
Js=
|
68,04
|
=
|
0,4
|
=
|
1
|
195
|
*
|
0,96
|
Shlixtalash jarayoni uchun:
Js=
|
67,85
|
=
|
0,5
|
=
|
1
|
150
|
*
|
0,94
|
Proborlash jarayoni uchun:
Js=
|
67,58
|
=
|
0,6
|
=
|
1
|
115
|
*
|
0,98
|
To’quv jarayoni uchun:
Js=
|
1412,05
|
=
|
425
|
3,5
|
*
|
0,95
|
Yuqoridagi hisob-kitoblardan kelib chiqqan holda “________________” korxonasida jami ishlab chiqarishda ishtirok etadigan jihozlar soni 429 taga teng.
Ishlab chiqaruvchi jihozlar qiymati hisobi
4-jadval
Jihoz turi
|
Jihoz soni
|
Jihoz qiymati, ming so’m
|
1. O’rov
|
1
|
525
|
2. Tandalash
|
1
|
630
|
3. Shlixtalash
|
1
|
710
|
4. Proborlash va ip ulash
|
1
|
250
|
5. To’quv
|
425
|
1760000
|
Jami
|
429
|
1762115
|
Hisoblarni xom-ashyo va materiallar sarfini aniqlashda davom ettiriladi.
Zaruriy xom-ashyo va materiallar sarfi miqdori jadvali
5-jadval
Mahsulot birligiga sarflnadigan xom-ashyo turi va nomi
|
Sarf me’yori, 1 metr mato uchun (kg)
|
Yil davomida ishlab chiqariladi-gan mahsulot jami, metr
|
Yillik xom -ashyo hajmi, kg
|
Xom -ashyo materiallar qiymati, so’m
|
Jami qiymat, ming so’m
|
1. Tola
|
0,048
|
3400000
|
163200
|
3000
|
489600
|
2. Kraxmal
|
0,04
|
3400000
|
136000
|
5000
|
680000
|
3. Kley
|
0,35
|
3400000
|
1190000
|
2000
|
2380000
|
4. Soda
|
0,3
|
3400000
|
1020000
|
5000
|
5100000
|
5. Sovun
|
0,3
|
3400000
|
1020000
|
7500
|
7650000
|
6. Xloramin
|
0,2
|
3400000
|
680000
|
12000
|
8160000
|
7. Paxta yog’i
|
0,4
|
3400000
|
1360000
|
3500
|
4760000
|
Jami
|
X
|
x
|
5569200
|
x
|
29219600
|
Tashkiliy va xodimlar rejasi
Korxonani boshqarish uchun chiziqli funksional tizimdan foydalanish samarali hisoblnadi va u quyidagicha tasvirlanadi:
2-chizma.
Bo’limning asosiy mazmunini xodimlarga bo’lgan talabni aniqlash, ishchilar sonini hisoblash, ish haqi fondini hisoblash tashkil etadi.
Ishchilar sonini hisoblashda quyidagi formuladan foydalanish tavsiya etiladi:
Is=Js / Nxk (3)
bu yerda:
Js - jihozlar soni,
Nxk – xizmat ko’rsatish me’yori.
Har bir bosqich bo’yicha ishchilar soni alohida aniqlnadi.
Xususan, tayyorlov bosqichidagi ishchilar ham jihozga xizmat ko’rsatish me’yori asosida aniqlnadi, ya’ni to’qimachilik korxonasida me’yor bo’yicha bir o’rash jihozi uchun ikki kishi, bir tandalash jihozi uchun ikki kishi, bir shlixtalash jihozi uchun ikki kishi, bir proborlash va ip ulash jihozi uchun ikki kishi xizmat qilishi belgilangan.
Yuqoridagi (3) formula asosida to’quv bosqichi uchun ishchilar soni aniqlnadi. Xizmat ko’rsatish me’yori ATPR-120 to’quv jihozlari uchun 10-12 jihoz, STB to’quv jihozlari uchun 6-7 jihoz qabul qilinadi yoki quyidagi tartibda avvalo xizmat ko’rsatish me’yori aniqlnadi. Bunda kuzatishning xronometraj uslubidan foydalanib, 1 metr mato uchun to’g’ri keladigan qo’llanadigan vaqo’llanmaydigan ish usullariga sarflnadigan vaqt o’lchnadi va belgilnadi.
Qo’llanadiganish usullariga sarflnadigan vaqt deyilganda, jihoz ishlab turgan vaqtda ham bajariladigan ish usullari tushuniladi, ya’ni bu vaqt sarflari asosiy mashina vaqti bilan qo’llanadi. Lekin bu ish usullari ishchining e’tibori qaratilishi hamda ularni faol kuzatilayotganligi uchun xizmat ko’rsatish me’yorini aniqlashda hisobga olinadi. Qo’llanmaydigan vaqt deyilganda esa to’quv jihozining tanaffuslarini keltirib chiqaruvchi ish usullariga sarflnadigan vaqt tushuniladi. Ularni o’z vaqtida bartaraf etish ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlaydi.
To’quv jihoziga xizmat ko’rsatuvchi ishchining mahsulot birligiga
to’g’ri keladigan qo’llanmaydigan asosiy ish usullariga vaqt sarfi.
6-jadval
Ish usullari
|
Qo’llanmaydigan vaqt, sek.T1
|
1. Uzilgan iplarni ulash.
|
27
|
2. Texnik sabablarga ko’ra o’zi to’xtagan jihozlarni yurgizish
|
6
|
3.Xom-ashyoni jihozga o’rnatish
|
30
|
4.Tayyor mahsulotni jihozdan olish.
|
35
|
Jami
|
98
|
To’quv jihoziga xizmat ko’rsatuvchi ishchining mahsulot birligiga
to’g’ri keladigan qo’llanadigan ish usullariga vaqt sarfi.
7-jadval
Ish usullari
|
Qo’llanadigan vaqt sarfi, sek.T2
|
1.Asosiy ipni to’g’rilash
|
6
|
2.Matoni tozalash
|
5
|
3.Xom -ashyoni chiqindilardan tozalash
|
7
|
4. Urchuq ipini almashtirish
|
8
|
Jami
|
26
|
Xizmat ko’rsatish me’yori quyidagicha aniqlnadi:
Nxk = Tm + T2 /T1*Kb=1028+26/98=11 ta
bu yerda:
Tm - 1 metr matoga to’g’ri keladigan mashina vaqti, sek/ metr,
Tm = 3600/ A eki 1/A=3600/3,5=1028 sekund
bu yerda:
A - jihozning soatlik nazariy ish unumi, metr/ soat,
Kb - ishchining foydali mehnat bilan band bo’lish koeffitsienti (Kb =0.5-06)
Korxonaning shtatlar jadvali
8-jadval
№
|
Xodimlar tarkibi
|
Soni
|
Oylik ish haqi, ming ming so’m
|
Yillik ish haqi, ming ming so’m
|
I.
|
Davr xarajatlari tarkibidagi ish haqi, jumladan:
|
14
|
4230
|
335756
|
1.
|
Direktor
|
1
|
4200
|
50400
|
2.
|
Bosh iqtisodchi
|
1
|
3800
|
45600
|
3.
|
Bosh hisobchi
|
1
|
3500
|
42000
|
4.
|
Bosh moliyachi
|
1
|
3300
|
39600
|
5.
|
Mutaxassislar
|
2
|
1870
|
44880
|
6.
|
Xizmatchilar
|
3
|
1680
|
60480
|
7.
|
Boshqalar, yordamchi ishchilar
|
5
|
880
|
52800
|
II.
|
Ishlab chiqarish xarajatlari tarkibiga kiruvchi ish haqi:
|
39
|
2062
|
965225
|
1.
|
Ishchilar
|
39
|
2062
|
965225
|
|
Jami
|
53
|
|
1300985
|
Ishbay ish haqini aniqlashda quyidagi formuladan foydalanish tavsiya etiladi:
Ix = 12*Is*Mm*Ko’r.m*(1+Kq.t.)
bu yerda:
12 – yildagi oylar soni
Is – ishchilar soni
Mm – ish haqining eng kam miqdori
Ko’r.m - o’rtacha malaka koeffitsienti
Kq.t. – qo’shimcha to’lovlar koeffitsienti
Ko’r.m – 2.76 ga teng.
Ishchilar soni 39 ta ishchi.
Ix=12*39*679330*2,76*(1+0,10)=965225 ming so’m
O’rtacha yillik ish haqi fondini ham aniqlash tavsiya etiladi.
O’rtih= Ish(j)/Is=965225/39=24749,35ming so’m
bu yerda:
Ish(j) – jami ishbay ish haqi fondi,so’m,
Is - jami ishbay ishlovchi ishchilar soni.
Xarajatlar rejasi
9-jadval
№
|
Xarajat nomlari
|
Qiymati, ming so’m
|
I.
|
Ishlab chiqarish xarajatlari
|
30268564,75
|
1.
|
Xom- ashyo materiallar
|
29219600
|
2.
|
Ish haqi xarajatlari
|
965225
|
3.
|
Amortizatsiya xarajatlari
|
176211,5
|
4.
|
Joriy ta’mirlash xarajatlari, 3%
|
52863,45
|
5.
|
Transport xarajatlari
|
292196
|
6.
|
Kommunal xarajatlar
|
438294
|
II.
|
Kelgusi davr xarajatlari
|
342956
|
1.
|
Ma’muriy xodimlar ish haqi
|
335756
|
2.
|
Marketing xarajatlari
|
292196
|
|
Jami
|
30611520,75
|
Mahsulot birligi uchun sarflanadigan xarajatlar:
Xb=30611520,75 / 3400000 = 9003 so’m
Mahsulot birligi bahosi:
9003 * 1,10 = 9904 so’m
bu yerda:
1,10 – foyda normasi.
Asosiy texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar
10-jadval
№
|
Ko’rsatkichlar
|
Qiymati, ming so’m
|
1.
|
Sotish hajmi, ming so’m
|
33672672,83
|
2.
|
Xarajatlar, ming so’m
|
30611520,75
|
3.
|
Foyda, ming so’m
|
3061152,08
|
Yuqoridagi hisoblar uchun ayrim narx va xarajatlar shartli olingan.
2. Keramik plitalarni ishlab chiqarishga qaratilgan biznes reja
Biznes rejaning titul varag’i.
Loyiha nomi
Yangi mahsulotni ishlab chiqarishni tashkil etish.
Ishlab chiqarish bosqichi:
Dastlabki texnik-iqtisodiy asoslash.
Loyiha tashabbuschisi
“Bunyod” M.CH.J
Mazkur biznes reja loyihani qo’llab – quvvatlash uchun qarorlarni qabul qilish holatidan tashqari oshkor etmaslik sharti bilan ko’rib chiqishga havola etiladi.
Biznes loyihani ko’rib chiqish uchun qabul qiluvchi ko’rsatilgan shartlarga amal qilish mas’uliyatini o’z zimmasiga oladi.
Biznes rejadagi ishlab chiqilgan masalalar, taklif va xulosalar loyiha ishtirokchilari bilan kelishilgan holda havola etiladi.
Keramik plitalarni ishlab chiqarishga qaratilgan biznes reja uchun boshlang’ich ma’lumotlar.
1. “Bunyod”korxonasining tashkiliy-huquqiy shakli –M.CH.J.
2. Registratsiyadan o’tish sanasi- 20.10.2018
3. Registratsiya nomeri-
4. Registratsiya joyi-
5. Manzili:
6. Faoliyat turi: ishlab chiqarish.
7. Ustav kapital miqdori- 50000 AQSH dollari
8. Ishlab chiqarish maqsadi: uzoq muddatli kreditdan foydalanish asosida keramik plitalarni ishlab chiqarishni amalga oshirish. Yangi jihozlarni sotib olish asosida jalb qilingan kredetni 20....-yil oxirigacha qaytarish rejalashtiriladi. Kredit foizi 7%
9. Bank rekvizitlari: _________________________________ Mikrokredit Bank.
10. Korxona maydoni 600 m.kv binoni ijaraga oladi.
11. Korxona bo’yicha rahbarlikni bosh rais amalga oshiradi. U korxona faoliyati bilan bog’liq barcha masalalarni mustaqil hal qiladi. Buxgalteriya va statistik xisobotlarning ishonchliligiga moddiy va ma’muriy javobgar hisoblnadi.
Rais marketing, rejalashtirish va boshqa bo’limlar boshliqlarini tayinlaydi. Bosh menejer keramik plitalarni ishlab chiqarish bo’yicha faoliyatni boshqaradi.
12. Rais: Axmedov A.
13. Bosh xisobchi :Solieva Z.
14. Bosh menejer: Qudratov S.
15. Korxona missiyasi bo’lib qurilish korxonalarning va aholining keramik plitaga bo’lgan extiyojlarini o’rganish va qondirish hisoblnadi. Korxonaning va raqobatchi korxonaning kuchli va kuchsiz tomonlari quyidagi jadvalda havola etilgan.
Mahsulot nomi: Keramik plitalar.
Qo’llanish sohasi: aholi uy joylari va xizmat ko’rsatish binolarini jihozlash.
“Bunyod” korxonasidagi qo’llaniladigan ishlab chiqarish jarayoni yakka tartibdagi ishlab chiqarish hisoblnadi. Bunda ishlab chiqarish jarayoni turli universal jihozlardan foydalangan holda amalga oshiriladi, qo’l mehnati salmog’i yuqori hisoblnadi.
Korxona o’z faoliyatini asosan individual iste’molchiga qaratadi. Qurilish sohasiga yangi kirib kelayotgan va asosan shaxsiy uy-joy va offislar qurishga ixtisoslashayotgan firmalar korxona mahsulotining asosiy iste’molchilari hisoblnadi. Hozirgi davrda 9 ta yuridik shaxslar bilan shartnoma tuzilgan. Har uch kundan keyin sotilgan tayyor mahsulot uchun to’lov amalga oshiriladi. Xom-ashyo va materiallar zahirasi ham 3 kunni tashkil etishi rejalashtirilgan. Tuzilgan shartnomalarga asosan birinchi yilda 48500 dona plita ishlab chiqariladi. 2-yilda sotish hajmini 5% ga, 3-yilda esa 10% ga oshirirsh ko’zda tutilgan.
Mahsulot o’zining yuqori sifatliligi va ishonchliligi hamda yuqori sifatli xom-ashyodan tayyorlanishi bilan ajralib turadi.
Bir necha ko’rinishdan iborat bo’lgan keramik plitalar taqdim etiladi.
Istiqbolda mahsulot assortimentini kengaytirish ko’zda tutiladi, ya’ni keramik dekorativ plitka va offis uchun fontanlar ishlab chiqarish o’zlashtiriladi.
Sotish bozori haqida ma’lumot quyidagi jadvalda xavola etiladi.
Sotish bozori haqida ma’lumot
1-jadval
t/r
|
Ko’rsatkichlar
|
Farg’ona
|
100 km masofadagi aholi punkti
|
100 kmdan uzoq
|
1
|
Talab hajmi
|
Yuqori
|
Yuqori
|
O’rtacha
|
2
|
Talabni qondirish hajmi
|
Past
|
O’rtacha
|
O’rtacha
|
3
|
Raqobat darajasi
|
O’rtacha
|
O’rtacha
|
Yuqori
|
4
|
Mahsulot sotib olishga tayyor iste’molchilar
|
25
|
10
|
3
|
Bozor sig’imi-yil davomida 130 ming dona plitka.
Asosiy raqobatchilar haqida ma’lumot
Keramik plitalar sotish bo’yicha.
Raq 40 ming dona
Raq 50 ming dona
2. Rentabellik ko’rsatkichlari.
Raq – 19% 21400 so’m dona
Raq 21% 20500 so’m dona bahoda 1m.kv uchun
Texnoligiya darajasi bo’yicha.
va 2- raqobatchilar qo’llayotgan texnologiya o’rtacha darajada.
Mahsulot sifati.
Raqobatchi foydalanadigan xom-ashyo ekologok jixatdan toza hisoblanmaydi.
Raqobatchi yuqori sifatli xom-ashyo ishlatadi.
Reklama ikkala raqobatchi ham telereklamadan foydalanadi.
Ishlab chiqariladigan mahsulotning tashqi ko’rinishi.
Raqobatchi standartlarga asosan mahsulot qadoqlaydi.
Raqobatchi standartlarga rioya qilmaydi.
Bozorda korxonaning ish tajribasi.
Raqobatchining bozordagi faoliyati 1 yil
Raqobatchining faoliyati esa 10 yilni tashkil etadi.
“Bunyod” korxonasining mahsulot ishlab chiqarish jarayoni “Nou-xou” asosida amalga oshiriladi hamda ekologik jihatdan toza hisoblnadi. Chunki, ishlov berishda texnologik yoqilg’i o’rniga tabiiy gaz va elektr-energiya hamda ekologik toza hisoblangan xom-ashyolardan foydalanadi. Yuqori darajadagi texnologiyadan foydalanish natijasida atmosferaga zararli gazlar chiqarilmaydi. Atmosferaga faqat katta miqdordagi va yuqori darajadagi issiqlik chiqariladi. Bu albatta mahsulotni kuydirish va quritish bilan bog’liq. Ishlab chiqarish jarayoni uch bosqichdan iborat: tayyorlov, ishlov berish va yakuniy.
Tayyorlov bosqichi mexanizatsiyalashgan va maydalash, quritish, komponentlarni tayyorlash hamda aralashtirish operatsiyalaridan iborat bo’ladi.
Ishlov berish jarayonida mahsulotga yakuniy shakl beriladi. Bu shtampovka, lepka va temik qayta ishlashdan iborat.
Yakuniy bosqichda esa plitkalarga dekorativ ko’rinish beriladi.
Rezyume
“Bunyod” M.CH.J
Manzil:
Telefon:
Faks:
Bosh rais:
Loyiha maqsadi:
Keramik plitalarni ishlab chiqarishni moliyaviy-iqtisodiy jihatdan asoslash.
Bozor tahlili, qondirilmagan talab mavjudligini ko’rsatadi. Mahsulot sifat va narx bo’yicha raqobatbardosh hisoblnadi. Rejalashtirilgan baho 1 m.kv uchun 26.12 ming so’m. Korxonaning marketing strategiyasi bozorning bo’sh segmentini yangi ko’rinishli mahsulot bilan egallash va bu sigmentda past narxlar siyosati qo’llaniladi.
Xom-ashyo va zaxiralar ta’minoti bo’yicha uzoq muddatli shartnomalar tuzilgan.
Loyihaning moliyaviy – iqtisodiy jixatdan maqsadga muvofiqligi quyidagi ko’rsatkichlar bilan asoslnadi:
sotish rentabelligi-10.5%;
mahsulot rentabelligi-12.6%;
korxonaning to’lov qobiliyati-barqaror ;
loyihani amalga oshirish muddati-2.4 yil.
Ishlab chiarish jarayonini amalga oshirish uchun 20000000 so’m miqdorda kredit olingan. Yillik kredit %i- 7%. Kreditni 20... yil oxirigacha uzish rejalashtiriladi.
Kreditni qo’lanish muddati….. yil.
Loyiha 2020 il sentabridan boshlab foyda keltiradi.
Mazkur biznes reja uchun “Mikrokreditbank” dan kredit olinadi.
Korxona va mahsulot tavsifi.
Loyiha tashabbuschisi – “Bunyod” MCHJ hisoblnadi.
Korxona 20.10.2019 da tashkil etilgan.
Tashkiliy-huquqiy shakli -M.CH.J
Mulkchilik shakli – xususiy.
Ustav kapitali miqdori 50000 AQSH dollari.
Bosh rais ..., ish tajribasi 18 yil, xususan boshqaruv bo’g’inida 6 yil.
Bosh hisobchi ______________________________________________________
Korxonaning asosiy faoliyati ishlab chiqarish.
Korxona va raqobatchilarning kuchli va kuchsiz tomonlari jadvalda keltiriladi.
Korxona va raqobatchilarning kuchli va kuchsiz tomonlari.
Ilmiy tadqiqot va marketing sohasida korxona afzallikka ega bo’lsa, menejment va moliya bo’yicha raqobatchi korxona ustunlikka ega. Bu uning 10 yillik faoliyati bilan bog’liq.
Mahsulotning kuchli tomonlari bo’lib bozor segmentini aniq belgilangani va mahsulotni faqat unga yo’naltirilganligi hisoblnadi. Segment – yuqori daromadli aholi. Mahsulot yuqori sifatga ega bo’lib, ekspluatasiya jarayonida uzoq muddat foydalanish va ishonchliligi hamda past narxda sotilishi, yuqori darajaagi texnologiya asosida ishlov berilishi bilan ajralib turadi. Qo’llanilayotgan texnologiya noyob xisoblanib patent huquqi mavjud(124). Tovarning kuchsiz tomonlariga mahsulotning balanslashtirilgan assortimentining mavjud emasligini, iste’molchilar bilan ishlash bo’yicha tajribaning mavjud emasligini, mijozlar talabini to’liq o’rganmaganligini kiritish mumkin.
Tovarning kuchli va kuchsiz tomonlari.
2-jadval.
Tovarning kuchli va kuchsiz tomonlarini o’rganishga qo’yilgan masala.
|
Mahsulotning kuchli tomonlari
|
Mahsulotning kuhsiz tomonlari
|
Mahsulot yo’naltirilgan segmentni aniq belgilay olasizmi?
Mijozlar talabi to’liq o’rganilganmi?
Mahsulotning qanday afzallik tomonlari mavjud?
O’z mahsulotingizni siz tanlagan segmentga samarali uzata olasizmi?
Masulotingiz boshqa raqobatchi korxona mahsuloti bilan raqobatlasha oladimi, xususan:
Narx bo’yicha?
Sifat bo’yicha?
Mahsulotingiz hayot siklini bilasizmi?
Sizda yangi mahsulot turini yaratish bo’yicha g’oya bormi?
Mahsulot turli-tumanligini va ma’naviy eskirish darajasining turlicha bosqichidaligi nuqtai nazaridan assortimentga egamisiz?
Iste’molchilar talabi asosida takomillashtirish borasida ishlar amalga oshirilganmi?
Yangi mahsulotni yaratish bo’yicha sifat to’garagi tashkil etilganmi yoki siyosat amalga oshiriladimi?
Sizning mahsulotingiz nusxasini raqobatchi ko’chirishi mumkinmi?
Sizning fikrlaringiz tovar yoki mahsulot markasi bilan himoya qilinganmi?
Iste’molchilar shikoyatini o’rganasizmi?
|
Ha
Yuqori sifat va uzoq muddat foydalanish mumkinligi
Ha
Ha
Ha
Joriy etish va o’sish bosqichi
Ha
Ha
Yo’q
---
|
yetarli emas
Yo’q
Hozircha
yo’q
Yo’q
|
Bozor va asosiy raqobatchilar tahlili.
Sotuv bozorlari tahlili ma’lumotlaridan ko’rinadiki istiqbolli bozorlar bo’lib Farg’ona va 100 km radiusdagi aholi yashash punktlari hisoblnadi. Ushbu bozorlarda talabning yuqori darajasi va raqobatning o’rtacha darajasida mahsulotni sotib olishga tayyor haridorlar ulushi mos ravishda 25 va 10 %ni tashkil etadi. Umumiy bozor sig’imi yiliga 130000 dona keramik plitani tashkil etib 1-va 2-raqobatchilar yiliga 90 ming dona plita sotishlarini e’tiborga olinadigan bo’lsa 40 ming dona miqdoridagi bozor bo’sh hisoblnadi.
Asosiy raqobatchi bo’lib 2-raqobatchi hisoblnadi, ya’ni ushbu korxona bozorda ishlash bo’yicha 10 yillik tajribaga ega bo’lib, nisbatan past baho darajasida bozorning 38.5% ni egallab turibdi.
Bozor va asosiy raqobatchilar tahlili.
3-jadval.
t/r
|
Raqobatchi mahsulot xarakteristikasi
|
Asosiy raqobatchilar
|
Birinchi
|
Ikkinchi
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
|
Sotuv hajmi,dona
Egallab turgan bozor salmog’i, %
Baho darajasi so’m/dona
Moliyaviy holati(rentabelligi), %
Texnologiya darajasi
Mahsulot sifati
Reklamaga xarajatlar
Jalb etuvchi tashqi ko’rinishi
Korxonaning bozordagi faoliyati vaqti
|
40000,0
30,8
21,400
19
O’rtacha
Past
Amalga oshiriladi
Standart qadoqlash
1
|
50000,0
38,5
20,500
21
O’rtacha
Yuqori
Amalga oshirildi
Ega emas
10
|
“Bunyod” MCHJ mahsulotining asosiy iste’molchilari bo’lib qurilish firmalari va yangi uy-joy qurayotgan offislar va boshqa xizmat binolarini jihozlash bilan shug’ullnadigan xususiy iste’molchilar, shuningdek yuqori badiiy ko’rinishga ega keramik mahsulotlarni qadrlovchilar maydonga chiqadi.
Marketing rejasi
Guruhlar shartnomalarga ko’ra tovarni taqsimlashda “ishlanb chiqaruvchi- iste’molchi”tizimidan foydalaniladi. Narx “ o’rtacha xarajatlar + foyda” uslubidan foydalangan holda o’rnatiladi. Foyda normasi 20% qabul qilingan.
Keramik plitalarga bo’lgan talab elastik. Keramik plitalar narxining tushishi, ularga bo’lgan talabni oshishiga olib keladi. Bozor narxi quyidagicha bo’ladi.
Korxonaning baho siyosati qiuyidagi jadvalda aks ettiriladi.
Korxonaning baho siyosati.
4-jadval.
Obektni tahlil qilishda quyidagi
savollarga e’tibor qaratiladi
|
Haqiqiy holat tavsifi.
|
Mahsulotimiz xarajatlarni, unga bo’lgan talabni va uning raqobatbardoshliligini qanchalik darajada aks ettiradi?
|
To’liq aks ettiradi. Baho darajasi bozor bahosidan past.
|
Bahoni o’zgarishiga xaridorlar reaksiyasi qanday?
|
Talab elastik, bahoning pasayishi hajmning oshishiga olib keladi.
|
Iste’molchilar baho darajasini qanday baholaydilar
|
Baho darajasi maqbul hisoblanadi.
|
Ishlab chiqarish rejasi
Tuzilgan shartnomalarga ko’ra, dastlabki yilda 48500 ta keramik plitalar ishlab chiqarish rejalashtirildi.
Ishlab chiqarish dasturi 1-jadvalda havola etiladi.
Texnologik jarayon sxemasi quyidagi chizmada keltiriladi.
Tayyorlov bosqichi
Maydalash
Materiallarni quritish
Komponentlarni tortish
Aralashtirish
|
Qayta ishlash bosqichi
Shtampovka
Quyish
Lepka
Terishga ishlov berish
|
Yakuniy bosqich
Himoyalovchi vositani surish
Dekorativ ko’rinishni berish
|
1-chizma. Texnologik jarayon sxemasi.
Mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur bo’ladigan xom-ashyo hisobi quyidagi jadvalda keltiriladi.
Zarur hom-ashyo va materiallar hisobi.
5-jadval.
Mahsulot nomi
|
Yil
|
Ishlab chiqarish hajmi
|
1 dona mahsulot og’irligi, kg
|
Jami
|
sof og’irligi
(3q*4q)
|
Zaruriy xom-ashyo og’irligi, kg. 5x1,4
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
Keramik plita
|
2013
|
48500
|
5
|
242500
|
339500
|
Ushbu hisoblar asosida jihozlarga bo’lgan ehtiyojni aniqlanadi. Bu hisoblar quyidagi jadvalda havola etiladi.
Jihozlarga bo’lgan umumiy talab hajmini aniqlash.
6-jadval.
Jihoz turi va nomi
|
Zaruriy xom-ashyo hajmi
kg
|
Texnoligik koeff.
|
Jihozning yillik ish vaqti fondi,
soat
|
Unumdorlik
(kg/soat)
|
Jihoz birligi. 3q*2q/4q/5q
|
1
|
|
|
|
|
|
Maydalovchi uskuna
Qurituvchi baraban
O’lchash jihozi
Aralashtiruvchi jihoz SMK 125
Quritish jihozi NS-12
Glazurni purkovchi jihoz
Shtamplovchi jihoz
Pech
|
339500
339500
339500
339500
339500
339500
339500
339500
|
1
0.8
0.5
0.3
0.1
0.3
0.85
0.9
|
3664
3664
3664
3664
3664
3664
3664
3664
|
50
40
23.5
17.5
15
32
10
22.5
|
1.8
1.8
1.91
1.54
0.60
0.84
7.65
3.60
|
Jihozlarning ish vaqti fondi quyidagicha aniqlnadi:
Fn=(365-63)*0.95*2*6.35=3664
Bu yerda:
365- kalendar kunlar soni
63 6- kunlik ish kuni xaftasi tartibidagi dam olish va bayramlar soni
0.95- jihozning ta’mirlash jarayonida turib qolishini e’tiborga olgan holda undan samarali foydalanish koeff.
2- smenalar soni
6.35- ish kuni davomiyligi
Bu jadval asosida ishlab chiqarish jihozlari qiymati aniqlnadi.
Ishlab chiqarish jihozlari qiymati hisobi.
7-jadval
Jihoz turi va
Nomi
|
Miqdori,
dona
|
Bahosi,
mln so’m
|
Qiymati
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
|
2
2
2
2
1
1
8
4
1
1
|
3000
2000
6500
2563
625
14875
5000
21000
8000
62675
|
6000
4000
13000
5126
625
14875
40000
84000
8000
62675
|
|
23
|
|
243926
|
Ushbu jadval esa jami asosiy fondlar tuzilmasi qiymatini hisoblash uchun asos bo’ladi.
Asosiy fondlar qiymati.
8-jadval
Asosiy fondlar
|
Qiymati
|
Binolar
|
Ijara
|
Ishchi jihozlar
|
235926
|
Transport vositalari
|
8000
|
Boshqalar
|
---
|
Jami :
|
243926
|
Tashkiliy va xodimar rejasi
Kichik biznes korxonalari uchun boshqaruvning chiziqli funksional tizimidan foydalanish samarali hisoblanadi. Bu quyidagicha ifodalnadi.
2-chizma. Korxonaning boshqaruv tuzilmasi.
Ishchilar soni bajariladigan operasiyalar bo’yicha alohida aniqlnadi. Hisoblarda asos alohida ishlov beriladigan xom- ashyo hajmi qamrab olinadi.
1. Maydalash operatsiyasi bo’yicha.
Is1= = 2 ta ishchi
2. Quritish barabanida bajariladigan operatsiyasi uchun.
Is2= = 2 ta ishchi
3. O’lchash jihozida bajariladigan operatsiya bo’yicha.
Is3= = 1 ta ishchi
4. Aralashtirish jihozida bajariladigan operatsiyalar.
Is4= =1,5≈1 ta ishchi
5. NS-12 Qurilish jihozi bo’yicha.
Is5= = 1ta ishchi
6. Glazur purkovchi jihozida bajariladigan operatsiyalar bo’yicha.
Is6= = 1 kishi
7. Shtampovka jihozida bajariadigan operatsiyalar.
Is7= = 8 ta ishchi
8. Pechda bajariadigan operatsiyalar bo’yicha.
Is8= = 4 ta ishchi
Barcha operatsiyalar bo’yicha ishchilar soni quyidagiga teng bo’ladi.
Is = 2+2+1+1+1+1+8+4= 20 ishchi
Korxonaning shtatlar jadvali quydagi jadvalda aks ettiramiz.
Korxonaning shtatlar jadvali.
9-jadval.
Xodimlar
Tarkibi
|
Soni
kishi
|
Oylik ish
haqi, so’m
|
I. Davr xarajatlari tarkibidagi ish haqi
1.Direktor
2.Bosh iqtisodchi
3. Bosh hisobchi
4. Bosh menejer
5. Texnolog
6. Rassom
7. Kichik xizmat ko’rsatuvchilar
|
1
1
1
1
1
2
3
|
4200000(12*4200000)=50400000
3360000(12*3360000)=40320000
3360000(12*3360000)=40320000
350000(12*3500000)=42000000
2800000(12*2800000)=33600000
265000(12*2650000)=31800000
120000(12*1200000)=14400000
|
II. Ishlab chiqarish
xarajatlari tarkibiga kiruvchi ish haqi
1.Ishchilar
|
20
|
172822000
|
Jami
|
30 kishi
|
425662 ming so’m
|
Ishchilar ish haqi fondi oylik minimal ish haqi bo’yicha aniqlanadi.
IXFi = 20*12*679330 (1+0,6) =172822,0 ming so’m.
Ishlab chiqarish xarajatlari rejasi.
Bu bo’limda ishlab chiqarish xarajatlari quyidagi tartibda hisoblnadi. Avvalo, xom-ashyo va materiallar bo’yicha sarflangan xarajatlar aniqlnadi. Bunda ko’rsatkichlar № 8 jadvaldan olinadi.
Ishchilar ish haqi fondi 41180580,0 so’m bo’lib ijtimoiy sug’urta xarajatlari 9883339 (41180580,0*0.24) so’mga teng. Jami ishchilar ish haqi bilan bog’liq xarajatlar 172822000so’mni tashkil etadi.
Amortizasiya xarajatlari belgilangan tartib bo’yicha hisoblanadi. Ushbu ko’rsatkich 36588900 so’mga teng
Ehtiyot qismlar, jihozlarni ta’mirlash uchun qilingan xarajatlar asosiy fondlar qiymatidan 3% miqdorda olinadi ya’ni 7078 (247656*0.03) so’mni tashkil etadi.
235926x0,03=7078 so’m
Transport uchun xarajatlar xom – ashyo va materilallar qiymatining 1.5% miqdorida olinadi, ya’ni bu 5844000 so’mni tashkil etadi.
Kommunal xizmatlar uchun xarajatlar foydalanilgan suv, elektr energiya va yoqilg’i uchun to’lovlardan iborat bo’ladi. Suv uchun to’lovlarni hisoblashda avvalo bir oyda suvga bo’lgan ehtiyoj aniqlnadi. Bu ehtiyoj o’rtacha 231 m.kub bo’lib, 1m.kub suv uchun to’lov 3000 so’mni tashkil etishini e’tiborga olsak, bir yil uchun bu to’lov 8316000(231*3000*12)so’mni tashkil etadi.
Texnologik maqsadlar uchun sarflarni hisoblashda har bir jarayongacha jihozni harakatga keltiruvchi elektr energiyaga bo’lgan talabi e’tiborga olinadi. Bu talab jihozning yillik ish soatlariga hamda 1kv elektr energiya uchun belgilangan to’lov hajmiga ko’paytiriladi. Binolarni yoritish uchun foydalaniladigan elektr energiya xarajatlarini hisoblashda binolardagi lampochkalar soni va ularning yoritish quvvati hamda ulardan kunlik foydalanish soatlari e’tiborga olinadi. Bir yilda jami 65112 kvt elektr energiya sarf qilinadi deb qabul qilingan. 1 kvt elektr energiya uchun to’lov 78 so’m ekanligini hisobga olgan holda jami elektr energiya uchun to’lov 4818288 so’mni tashkil etadi (65112*78).
Yoqilg’i uchun xarajatlarni hisoblashda bir yilda tabiiy gazga bo’lgan extiyoj aniqlnadi va 1 m3 gaz uchun to’lanadigan to’lov summasiga ko’paytiriladi. Bizning misolimizda bu 2145200 so’mni tashkil etadi.
Kommunal xizmatlar uchun to’lovlar tarkibiga, shuningdek, bino uchun to’lanadigan ijara to’lovlarini ham kiritish mumkin. 1 m.kv joy uchun to’lanadigan ijara to’lovi 34332 so’m deb qabul qilamiz va jami to’lov (600*3433) 2059800 so’mni tashkil etadi.
Kelgusi davr va moliyaviy xarajatlar tarkibidagi ma’muriy xodimlar va xizmatchilar ish haqi tashkiliy va xodimlar rejasidan olinadi. Bu 252840000 so’mni tashkil etadi.
Marketing uchun xarajatlar xom-ashyo va materiallar uchun sarflanadigan xarajatlarning 2 % miqdorida olinadi va 7790000 so’mni tashkil etadi.
Jami xarajatlar mahsulot hajmiga bo’linadi va bir metr mato tannarxi aniqlnadi.
144306335.6 : 48500 = 2975 so’m.
Foyda normasi va yagona daromad solig’ini e’tiborga olgan holda narx tuzatiladi.
2975 *1.15=3421 so’m.
Yuqoridagi hisoblar uchun ayrim narx va xarajatlar shartli olingan.
Dostları ilə paylaş: |