Blackcurse

6.5-rasm. va grafiklarining o’zaro joylashuvi.
Rasmdan ko’rinib turibdiki, agar bo’lganda chizig’i pastga qarab tushadi va bo’lganda ham chizig’i pastga qarab kamayib boradi. Buning sababi - har bir yangi qo’shimcha birlik mahsulotni ishlab chiqarish xarajati ishlab chiqilgan mahsulotning o’rtacha va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatidan kichik bo’lgani uchun, o’rtacha va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlarni kamaytiradi.

Agar va bo’lganida va chiziqlari yuqoriga qarab o’sib boradi. Bu yerda qo’shimcha ishlab chiqarilgan birlik mahsuloti xarajati va dan katta bo’lgani uchun, u ushbu o’rtacha va o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlarini oshiradi.

YUqoridagi fikrlardan kelib chiqadiki, o’rtacha xarajat ( ) va o’rtacha o’zgaruvchan xarajat ( )lar o’zlarining minimal qiymatlarida chizig’ini kesib o’tadilar (rasmda va nuqtalar), ya’ni

bo’lganda ,

va bo’lganda .

Misol. YUqorida ko’rib o’tilgan apelsin sotuvchining xarajatlarini qaraymiz. 6.1-jadvalda sotuvchining xarajatlari tarkibi keltirilgan.

6.1-jadval.

Mahsulot	O’zgarmas	O’zgaruv-	YAlpi	CHekli	O’rtacha xarajatlar
miqdori, Q	xarajat, FC	chan xara-jat, VC	xarajat, TC	xarajat, MC	O’zgarmas, AFC	O’zgaruv- chan, AVC	Umumiy, ATC
0	50	0	50	-	-	-	-
1	50	50	100	50	50	50	100
2	50	90	140	40	25	45	70
3	50	120	170	30	17	40	57
4	50	160	210	40	13	40	53
5	50	210	260	50	10	42	52
6	50	270	320	60	8	45	53
7	50	340	390	70	7,1	49,6	55,8
8	50	420	470	80	6	53	59
9	50	510	560	90	5,5	56,5	62
10	50	610	660	100	5	61	66

Jadvalni qarasak, o’rtacha umumiy xarajatlar sotish hajmi 5 birlikka teng bo’lganda minimal 52 so’mga teng. CHekli xarajatlar sotish xajmi 2-dan 3-birlikka o’tganda minimal qiymat - 30 so’mga teng. O’rtacha o’zgarmas xarajatlar sotish hajmi oshishi bilan kamayib bormoqda.

Tayanch iboralar.

Iqtisodiy xarajat, Bevosita xarajatlar, Muomala xarajatlari, transfert xarajatlari, ichki va tashqi xarajatlar, chekli xarajat, o’rtacha xarajatlar, o’zgarmas xarajatlar, o’zgaruvchi xarajatlar, buxgalteriya xarajatlari.

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Xarajat deb nimaga aytiladi?
   

2. Bevosita va muomala xarajatlarini tushuntirib bering?

3.Firmaning ichki va tashqi xarajatlarini izohlab bering?

4.Firma xarajatlari grafikda qanday tasvirlanadi?

5.O’rtacha va o’zgaruvchan xarajatlar.

6.CHekli xarajat nimani ifodalaydi?

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

1. Xamdamov K.S. Mikroiqtisod. -T.: TDIU, 2001.

2. Slavin M.B. Sistemno’y podxod v mikroekonimike. - M.: TEIS, 2001.

3. N. I. Bazo’lev, S. P. Gurko, M. N. Bazo’leva, A. K. Korolchuk, M. G. Mutalimov, L. N. Novikova. Mikroekonomika. Izdatelstvo: BGEU 2000 ISBN: 985-426-183-2.

4. GUP Institut Mikroekonomiki pri Ministerstva ekonomiki Rossii. www.imce.ru
8-MAVZU. Bozordagi firmaning foydasini maksimallashtirish. (4soat)

reja

1. Daromad va foyda.

2. Rentabellik tushunchasi va turlari, hisoblanishi.

3. Qisqa muddatli oraliqda ishlab chiqarish hajmini aniqlash va foydani maksimallashtirish.
1. Daromad va foyda.
Firma yaratgan tovar va xizmatlar sotilgach, u daromadga ega bo’ladi.

Firma daromadi tovar va xizmatlari sotilishi tufayli uning ixtiyoriga kelgan pul tushumidir. Firma daromadi ikki narsaga bog’liq: birinchisi, tovar va xizmatlarning miqdori, ikkinchisi, ularning bozor narxi. Tovar va xizmatlar miqdori qanchalik ko’p bo’lsa va ularning bozorda sotilish narxi qanchalik yuqori bo’lsa, shunchalik daromad ko’p bo’ladi. Daromadni aniqlash uchun tovarlar miqdori ularning narxiga ko’paytiriladi. D=Q*P xosil bo’ladi.