Bob. «Ilmiy-tadqiqot metodologiyasi» fani predmeti va asosiy tushunchalari

1.1- rasm. Ilmiy bilishning asoslanishi 
Ilmiy faoliyat olib borishda eng asosiy yо‗naltirilish bu ilmiy 
tadqiqot olib borish hisoblanadi. Ilmiy tadqiqot – bu yangi ilmiy 
bilimlarni olishga yо‗naltirilgan maxsus faoliyat bо‗lib, uni keyinchalik 
amaliyotga qо‗llash mumkin bо‗ladi. Ilmiy tadqiqot olib borish biror 
obyektga yо‗naltirilgan bо‗ladi va uning tarkibiy elementlari (ichki 
qonuniyatlari) predmetda mujassamlashgan bо‗ladi. 
Ilmiy faoliyat о‗zida nazariy fiklash, vosita tanlashdagi ijodkorlik, 
yangi 
bilimlarni 
hosil 
qilish, 
ilmning 
istiqbolini 
aniqlovchi 
bashoratlashni amalga oshirishlarni mujassamlashtiradi. Ilmiy faoliyat 
Ilmiy bilish
PClar 
bo„yicha
Funksional 
yo„naltirilganli
gi bo„yicha
математика
табиий
ижтимоий
техника
deskriptiv (tavsifiy)
preskreptiv 
(me‟yoriy)
fundamental
amaliy
essentsialistik(tushun
tiruvchi)
fenomental (tasviriy)
Fikrlashga qarab 
turkumlash 
bo„yicha
U yoki bu 
sub‟ektlar 
munosabatlari 
bo„yicha
Bilim 
mohiyatini 
akslantirish 
bo„yicha
ishlanma
nazariy
empirik

---

10 
hususiy holatda obyektli va muammoviy bilimlarni olish, aniq 
muammoni yechish, tushunish jarayonlari majmuasidan iborat bо‗ladi. 
Ilmiy 
tadqiqotlar 
yо‗naltirilganligiga 
(maqsadiga) 
qarab, 
fundamental (fanning asosini tashkil etuvchi nazariy tadqiqotlar 
jamlanmasi), amaliy (amaliy masalalarni yechishga yо‗naltirilgan) 
hamda 
innovatsiya (tadqiqot 
natijalari joriy 
etish 
maqsadiga 
yо‗naltiriladi). 
Ilmiy tadqiqot obyekti - ilmiy tadqiqot yо‗naltirilgan tashqi borliq 
hisoblanadi. Ilmiy tadqiqot predmeti ilmiy tadqiqot obyektini tadqiq 
qilishda 
foydalaniladigan 
tushunish 
vositalarini 
о‗zida 
mujassamlashtiradi. Ilmiy tadqiqot maqsadi biror masalani yechishga 
yо‗naltirilgan ilmiy faoliyat. Unda masala va uni yechish orqali natija 
aniq kо‗rsatiladi. 
Ilmiy tadqiqotning umumlashgan rejasi quyidagicha bо‗lishi 
mumkin: 
•
Asosiy maqsadni aniqlash; 
•
Muammoviy holatni tavsiflash; 
•
Muammoviy holatni dastlabki tahlilini amalga oshirish; 
•
Ilmiy muammoni ifodalash; 
•
Ilmiy farazni hosil qilish; 
•
Axborotni yig‗ish va tasniflash; 
•
Ilmiy nazariyani ishlab chiqish.